A CONFLITIVA CIDADE DO DOLAR
.jpg)
A CONFLITIVA CIDADE DO DÓLAR,
Por Xabier Lago Mestre.
Inténtase recuperar a memoria
coletiva da vella Cidade do dólar, así coñecida durante as décadas de mediados
do século XX, por mor do desenvolvemento mineiro e industrial de Ponferrada.
Todos ben sabemos do crecemento urbano da zona centro, tamén dos barrios
periféricos, casos de Flores del Sil, Columbrianos, Compostilla, estación
Renfe, poblados mineiros de Msp, etc. A cidade tivo de golpe que enfrontarse
con novas situaciois de todo tipo que provocaron problemas económicos, de
vivienda, urbanismo, de salubridad, ecolóxicos, sociais, etc. Así pois, non
todo foi positivo na chamada Cidade do dólar.
Comezamos por
enriba coas cuestiois políticas. O réxime da ditadura mandaba con man de ferro
sobre os cidadaos. Polo tanto a sociedade berciana non estaba articulada en
organizaciois diversas (veciñais, culturais…), capaces de representar e
defender intereses coletivos. Seguía moi presente a división interna entre os vencedores
da guerra civil e os vencidos, sen capacidade de diálogo político. Os primeiros controlaban os escasos medios de
opinión pública, Proa de León, Promesa e radio Juventud de Ponferrada.
A ampla oferta
de traballo, trala instalación do capitalismo industrial e mineiro na rexión do
Bierzo, favoreceu a chegada masiva de xente de fóra (galegos, andaluces,
asturianos…). Estes tiveron o problema de aloxamentos axeitados. A toda présa
houbo que facer vivendas en Ponferrada e nos barrios periféricos. A alta
demanda de vivendas provocou a alza dos seus prezos, tanto de compra coma de
alugueres. A isto hai que engadir a falta de urbanización axeitada dos novos
barrios obreiros, sen saneamento, nin alumbrado ou pavimentación. Así pois,
todo isto foi caldo de cultivo para as protestas veciñais sempre soterradas que
evitaban problemas políticos. Tampouco faltou a competividade entre
traballadores nos cantares populares, “mineiros toupeiros, ferroviarios
viaxeiros” que procuraban dignificar unhas profesiois fronte a outras.
A
industrialización trouxo tamén consecuencias negativas. Contaminación
atmosférica polas centrais térmicas de Msp e Compostilla I. Ademais os ríos
baixaban negros polos efeitos nefastos do lavado dos carbones e de botar os
chamados estériles ou menudos. Contaminación mineira imposible de permitir na
actualidade coa mentalidade coletiva ecoloxista. Os veciños máis vellos do
barrio da Placa de Ponferrada aínda recordan outro grave problema. Trátase de
rotura das grandes balsas negras que había na zona das vías de Renfe, xunto aos
cargadeiros de carbón e mailas industrias de elaboración de produtos derivados
dos carbois. Pois ben, cando había fortes chuvieiras neses terreos, as augas
baixaban pola pendente, desbordaban as balsas carboneiras, cruzaban as vías do
tren, e arrastraban as augas negras para as rúas e vivendas da Placa. Ano tras
ano houbo protestas mais os intereses industriais sempre prevaleceron sobre os
da sufrida veciñanza.
Cidade do
dólar pola cantidade de diñeiro circulante. Houbo muito esforzado traballo e
ganas de desfrutar da vida gastando os sufridos cartos dos salarios. O centro
da cidade estaba cheo de lugares onde pasalo moi ben. Tendas de roupa, bares,
hoteis, cabarets, etc. O réxime político tiña de facer a vista gorda ante certos
comportamentos sociais pouco morais. Desnudos nos cabarets, estafas nos xogos
de mesa, perdas desmesuradas coas chapas, etc. Como é lóxico había diferenzas
sociais que se manifestaban nos centros de lecer. Velaí o Casino da rúa Reloxo
(da burguesía e comerciantes) e a Sociedade de socorros mútuos (dos obreiros),
na zona vella da cidade. Mentres tanto a mocidade procuraba a súa diversión. Os
da zona alta botaban pedras, dende a esplanada do Moclín, aos de abaixo, que se
situaban na beira do río Sil en Navaliegos. Tratábase das dúas bandas xuvenís,
coñecidas coma merengues (polo branco da súa ropa limpa) contra os hebreos ou
xudeos pobres do barrio da Pobra.
A contorna de
Ponferrada tamén tivo conflitos coa capital industrial. As localidades veciñas sufriron
os efeitos do seu centralismo político e económico. A urbe necesitaba dos
abastecementos alimentarios de fóra. Mais había que pagar taxas para meter
produtos rurais polos chamados fielatos. Na ponte de Ferro, no Plantío e na
ponte Boeza estaban os postos de control. Por iso era fácil escuitar as coplas
do cancioneiro, “Ponferrada, alto! paga o fielato”. Mentres tanto os labregos e
gandeiros sorteaban os vaos do Sil e Boeza cos amanceres, para evitar os
gravosos pagos desas taxas municipais.
As localidades
veciñas tiveron que competir en desvantaxe con Ponferrada porque pasenino os
seus habitantes querían traballar e vivir na urbe e abandonaban o medio rural.
Atrás quedaban aqueles intentos de Columbrianos e Toural de Meraio de ser
municipios independentes (fines do século XIX). Agora Los Barrios de Salas e
san Esteban de Valdueza luitaban por sobrevivir, por desgraza máis tarde
perderían a súa independencia institucional.
Coa nova
Cidade do dólar non se podía competir. As diferencias históricas entre
Vilafranca e Ponferrada quedaban mui atrás. Agora a capitalidade de Ponferrada
era incuestionable co desenvolvemento industrial, mineiro e urbano. A vila do
Burbia só podía ofrecer a súa oferta vinícola, froiteira e madereira. Velaí a
copliña antiga, “Vilafranca marquesal, Ponferrada máis real”, onde se enfrontan
ámbolos dous pasados históricos, mais onde prima a realidade da Cidade do dólar.
Outro tanto acontecía coa vila de Bembibre, “Bembibre está triste, Ponferrada
que gozada”, non sabemos se esta derivada vén da rivalidade entre o Atlético de
Bembibre e maila Ponferradina. Máis coñecida era a cantiga, “Ponferrada se
quema, Molina llora porque no se quema la villa toda”. A superioridade dos
ponferradinos manifestábase en “xa están encima as festas da Encina, xa veñen os
tontos de todos os pobos”.
Para rematar,
non podemos pasar por alto o poder da Igrexa, vella aliada do poder político
franquista. A catolización de Ponferrada trata de impoñerse nos sectores
mineiros e obreiros para apaciguar as súas demandas sociais e laborais. Así refórzase
a imaxe da Igrexa coas súas novas construciois nos barrios de san Pedro e san
Ignacio, cuxo campanario semella competir cos tañidos da mesma basílica da
Encina. Outra manifestación do poder eclesial é a supresión dos mercados
tradicionais dos domingos que pasaron por mandato municipal aos sábados coma
hoxe. A Igrexa local soubo fomentar a
festa da patrona da Comarca co seu Diazo do Bierzo, o 8 de setembro. Dende logo
que esta celebración era secular mais agora conseguía un novo sentido político
sen igual para a formación da conciencia coletiva rexional.
O Bierzo, maio
de 2025.
posted by Xabier Lago Mestre at 10:00 a. m.
0 Comments:
Publicar un comentario
<< Home