REFRANEIRO LABREGO BERCIANO ACTUALIZADO.
REFRANEIRO LABREGO DA REXIÓN DO BIERZO,
Por Xabier Lago Mestre, colectivo Fala Ceibe do Bierzo.
Por Xabier Lago Mestre, colectivo Fala Ceibe do Bierzo.
Noutro artigo anterior vimos xa o refraneiro xeográfico da rexión berciana. Agora recompilaremos parte do refraneiro labrego, na lingua galega, na súa variedade local berciana. Refraneiro territorial propio que relaciona o calendario relixioso e mailo labrego das tarefas agrarias, gandeiras e cinexéticas.
REFRÁNS BERCIANOS DE XANEIRO.
“Sol madrugador de xaneiro, mete o can no palleiro”
“As berzas de xaneiro gustan a carneiro”.
“A neve de xaneiro, fai o pan no eido”.
“En xaneiro sete lobos no carreiro”.
“Xaneiro xabreiro, febrero esmuriceiro, marzo airoso, abril chuvioso, sacan a maio florido e fermoso, San Xoán claro, Sanata Mariña dalle coa fouciña, agosto dalle co xostro, setembro come e vende”.
“En xaneiro, non te separes do braseiro”.
“En xaneiro, de día ao sol e de serán ao braseiro”.
“Dende San Antón (17 de xaneiro), unha hora máis de sol”.
“En San Antón a galiña pon, e polas Candelas todas elas”.
“O sol de xaneiro, pouco duradeiro”.
“O polo de xaneiro a San Xoán é comedeiro”.
“As chuvias de xaneiro, traen ano de diñeiro” (a auga de inverno é boa para a seca do verán).
“Por S. Vicente, o inverso perde un cliente” (a friaxe provoca falecementos).
“Por S. Xulián (28 de xaneiro), garda o viño e garda pan”.
“Por S. Antón non hai néboas que cheguen ás dúas” (as néboas son só mañaneiras).
“Sol madrugador de xaneiro, mete o can no palleiro”
“As berzas de xaneiro gustan a carneiro”.
“A neve de xaneiro, fai o pan no eido”.
“En xaneiro sete lobos no carreiro”.
“Xaneiro xabreiro, febrero esmuriceiro, marzo airoso, abril chuvioso, sacan a maio florido e fermoso, San Xoán claro, Sanata Mariña dalle coa fouciña, agosto dalle co xostro, setembro come e vende”.
“En xaneiro, non te separes do braseiro”.
“En xaneiro, de día ao sol e de serán ao braseiro”.
“Dende San Antón (17 de xaneiro), unha hora máis de sol”.
“En San Antón a galiña pon, e polas Candelas todas elas”.
“O sol de xaneiro, pouco duradeiro”.
“O polo de xaneiro a San Xoán é comedeiro”.
“As chuvias de xaneiro, traen ano de diñeiro” (a auga de inverno é boa para a seca do verán).
“Por S. Vicente, o inverso perde un cliente” (a friaxe provoca falecementos).
“Por S. Xulián (28 de xaneiro), garda o viño e garda pan”.
“Por S. Antón non hai néboas que cheguen ás dúas” (as néboas son só mañaneiras).
REFRANEIRO DE FEBREIRO.
“Durea a mala veciña, o que a neve en febreiriña” (nevaradas de longa duración).
“Febreiriño louco, un día pior que outro”.
“Febreiro merendeiro”.
“Se malo é xaneiro, pior é febreiro”.
“En febrero busca a sombra o can, en marzo o can e o amo” (pola calor que pica xa).
“Perdiz en febreiro, búscaa no xebreiro (lugar frío)”.
“En febreiro un rato ao sol e outro ao humero”.
“Anque a Candelaria (2 de febreiro) chore, que deixe de chorar, a metade de inverno está por pasar”.
“Vimos das Candelas e imos para o San Blas (3 de febrero), aproveitaros mociñas que festiñas non hai máis” (en Cuaresma non hai festas).
“Febreiriño louco, un día pior que outro”.
“Febreiro merendeiro”.
“Se malo é xaneiro, pior é febreiro”.
“En febrero busca a sombra o can, en marzo o can e o amo” (pola calor que pica xa).
“Perdiz en febreiro, búscaa no xebreiro (lugar frío)”.
“En febreiro un rato ao sol e outro ao humero”.
“Anque a Candelaria (2 de febreiro) chore, que deixe de chorar, a metade de inverno está por pasar”.
“Vimos das Candelas e imos para o San Blas (3 de febrero), aproveitaros mociñas que festiñas non hai máis” (en Cuaresma non hai festas).
REFRAIS BERCIANOS DO MES DE MARZO:
“Onde vexas culebra en marzo, verás neve en maio”.
“Marzo sacou a vella ao sol, e matouna dun pedazo”.
“Cando marzo maiea, maio marcea”.
“Polo S. Xosé (19 de marzo), deces e merenda ao pé” (obriga de dar comida ás dez da mañá e merenda aos xornaleiros ao ser os días máis longos).
“Marzo airoso, abril chuvioso, sacan o maio florido e fermoso”.
“Marzo igularzo” (porque se igualan os días e as noites).
“Ollo á perdiz, se canta en marzo, ano feliz” (os bos presaxios do canto da perdiz).
“Marzo espigarzo e abril espigas mil” (sobre augurios de boas colleitas).
“Marzo anidarzo, abril huévil e maio paxaraio” (sobre a reproducción das aves).
“Se marzo vén ao revés, nin deixa pastor nin res”.
“Cando marzo volve o rabo, non deixa ovellas con pelexo, nin pastor deszamarrao”.
“Sol de marzo mata a dama no palacio”
“Se marzo volve o rabo, adeus ó teu gando”.
“Polo vinte de marzo dá o sol unha sombriña e xa canta a anduriña”
“Se ronca ou trona en marzo, apreta a cuba con mazo” (preparación da cuba de viño).
“Marzo marzán, pola mañá cara de rosa, e pola tarde cara de can”.
“Ralva en marzo, bima en S. Xoán, sembra en outubro e collerás pan”.
“Onde vexas culebra en marzo, verás neve en maio”.
“Marzo sacou a vella ao sol, e matouna dun pedazo”.
“Cando marzo maiea, maio marcea”.
“Polo S. Xosé (19 de marzo), deces e merenda ao pé” (obriga de dar comida ás dez da mañá e merenda aos xornaleiros ao ser os días máis longos).
“Marzo airoso, abril chuvioso, sacan o maio florido e fermoso”.
“Marzo igularzo” (porque se igualan os días e as noites).
“Ollo á perdiz, se canta en marzo, ano feliz” (os bos presaxios do canto da perdiz).
“Marzo espigarzo e abril espigas mil” (sobre augurios de boas colleitas).
“Marzo anidarzo, abril huévil e maio paxaraio” (sobre a reproducción das aves).
“Se marzo vén ao revés, nin deixa pastor nin res”.
“Cando marzo volve o rabo, non deixa ovellas con pelexo, nin pastor deszamarrao”.
“Sol de marzo mata a dama no palacio”
“Se marzo volve o rabo, adeus ó teu gando”.
“Polo vinte de marzo dá o sol unha sombriña e xa canta a anduriña”
“Se ronca ou trona en marzo, apreta a cuba con mazo” (preparación da cuba de viño).
“Marzo marzán, pola mañá cara de rosa, e pola tarde cara de can”.
“Ralva en marzo, bima en S. Xoán, sembra en outubro e collerás pan”.
REFRANEIRO DO MES DE ABRIL:
“En abril augas mil, pero que caiban todas nun barril” (pola xusta caída de augas).
“Se queres ovellas mil, rapa en abril; se queres ovellas catro, rapa en marzo”.
“Cando entra o sol en Aries, crecen os días e múdanse os aires”.
“En abril augas mil” (O Bierzo é un país moi chuvioso).
“Choiva para vos todo o ano, e para min en abril e maio” (malos desexos para os demais).
“Entroido o sol, Pascua o tizón”.
“Se queres ter bon millo, por San Marcos (28 de abril) nin nacido nin no saco.
“Mañás de abril, deixa de máis durmir” (polas mañás de moita chuvia).
“Se o cuco canta o vinte de abril, é que está enfermo ou vai morrer”.
“Pascuas marcíais, fames e mortandades”.
“En abril augas mil, pero que caiban todas nun barril” (pola xusta caída de augas).
“Se queres ovellas mil, rapa en abril; se queres ovellas catro, rapa en marzo”.
“Cando entra o sol en Aries, crecen os días e múdanse os aires”.
“En abril augas mil” (O Bierzo é un país moi chuvioso).
“Choiva para vos todo o ano, e para min en abril e maio” (malos desexos para os demais).
“Entroido o sol, Pascua o tizón”.
“Se queres ter bon millo, por San Marcos (28 de abril) nin nacido nin no saco.
“Mañás de abril, deixa de máis durmir” (polas mañás de moita chuvia).
“Se o cuco canta o vinte de abril, é que está enfermo ou vai morrer”.
“Pascuas marcíais, fames e mortandades”.
REFRAIS DO MES DE MAIO:
“Corre maio polo pan, e detrás vén S. Xoán, e detrás Santa Mariña para segar a gabeliña”
“Polo San Matías (14 de maio), igualan as noites cos días”.
“Maio pardo e San Xoán (xuño) claro”.
“En maio quima a vella o tallo” (tronco de partir leña).
“Pascuas marcíais, famentas ou mortais”.
“Chova en maio, anque non chova en todo o ano”.
“Xaneiro xiabreiro, febreiro muriceiro, marzo airoso e abril chuvioso, sacan o maio frorido e fermoso”.
“Maio granaio, xuño segaio e xullo maiaio” (referencias mensuais ao gran, á sega e á maia).
“Corre maio polo pan, e detrás vén S. Xoán, e detrás Santa Mariña para segar a gabeliña”
“Polo San Matías (14 de maio), igualan as noites cos días”.
“Maio pardo e San Xoán (xuño) claro”.
“En maio quima a vella o tallo” (tronco de partir leña).
“Pascuas marcíais, famentas ou mortais”.
“Chova en maio, anque non chova en todo o ano”.
“Xaneiro xiabreiro, febreiro muriceiro, marzo airoso e abril chuvioso, sacan o maio frorido e fermoso”.
“Maio granaio, xuño segaio e xullo maiaio” (referencias mensuais ao gran, á sega e á maia).
REFRAIS DE XUÑO.
“En San Xoán as dez con día dan” (porque escurece máis tarde).
“Augas de San Xoán (24 de xuño), quitan viño e non dan pan”.
“San Antoño (13 de xuño), San Antoñin, garda o nos rebañín”.
“Ata san Antón, Pascuas son”
“Por S. Xoán (24 de xuño) a sardiña molla o pan” (pola abundancia deste peixe na alimentación).
“En San Xoán as dez con día dan” (porque escurece máis tarde).
“Augas de San Xoán (24 de xuño), quitan viño e non dan pan”.
“San Antoño (13 de xuño), San Antoñin, garda o nos rebañín”.
“Ata san Antón, Pascuas son”
“Por S. Xoán (24 de xuño) a sardiña molla o pan” (pola abundancia deste peixe na alimentación).
REFRAIS DO MES DE XULLO.
“Por Santiago (25 de xullo) pinta o vago” (porque xa hai froitos maduros).
“Por Santiago fai o segado, para ti e para o gando”.
“Por Santiago (25 de xullo) pinta o vago” (porque xa hai froitos maduros).
“Por Santiago fai o segado, para ti e para o gando”.
REFRANEIRO DO MES DE AGOSTO.
“Se non chove en agosto, non hai magosto” (as choivas boas para os castiñeiros).
“Agosto fina o rostro”.
“Por Santa Mariña (14 de agosto) vai ver a túa viña, e se mal a atopas, mal a vendimarás”.
“En agosto secan os montes e en setembro secan as fontes”.
“Por San Lorenzo (10 de agosto) recóllese o orégano para que non arda a casa”.
“Por San Bartolo (24 de agosto) planta o repolo”.
“Por S. Lorenzo (10 de agosto) calura, por s. Vicente (22 de xaneiro) friura”.
“O que non mallou que mallara, que agosto xa pasou, auga para os nabos”.
“Se non chove en agosto, non hai magosto” (as choivas boas para os castiñeiros).
“Agosto fina o rostro”.
“Por Santa Mariña (14 de agosto) vai ver a túa viña, e se mal a atopas, mal a vendimarás”.
“En agosto secan os montes e en setembro secan as fontes”.
“Por San Lorenzo (10 de agosto) recóllese o orégano para que non arda a casa”.
“Por San Bartolo (24 de agosto) planta o repolo”.
“Por S. Lorenzo (10 de agosto) calura, por s. Vicente (22 de xaneiro) friura”.
“O que non mallou que mallara, que agosto xa pasou, auga para os nabos”.
REFRAIS DO MES DE SETEMBRO:
“Pasada la Encina (8 de setembro), o inverso xa está enriba”.
“San Miguel (29 de setembro), ponme a alma no peso do ben”.
“En setembro, sembra e cobre”.
“Pasada la Encina (8 de setembro), o inverso xa está enriba”.
“San Miguel (29 de setembro), ponme a alma no peso do ben”.
“En setembro, sembra e cobre”.
REFRAIS BERCIANOS DO MES DE OUTUBRO:
“Por San Simón (28 de outubro) quita os bois do timón”.
“Xa chega san Simón co seu varalón (vento forte)”.
“Polo San Lucas (18 de outubro) mata o teu porco e baña a túa cuba”.
“Hasme vir á cava, e einche dar da barbada (parte do cerdo)”
“Por San Simón (28 de outubro) quita os bois do timón”.
“Xa chega san Simón co seu varalón (vento forte)”.
“Polo San Lucas (18 de outubro) mata o teu porco e baña a túa cuba”.
“Hasme vir á cava, e einche dar da barbada (parte do cerdo)”
REFRAIS DO MES DE NOVEMBRO:
“O mes de novembro é o mes de tres irmaus: mocos, tos e friu nas maos”.
“Polos Santos, neve nos altos e por S. Andrés (30 de novembro) na porta a verás” (primeiro a neve chega ás montañas e logo baixa de altitude ata os pobos).
“Se queres fino allo, seméntao por San Martiño (11 de novembro)”.
“Por San Andrés corderiños tres”.
“A misa e mailo cocho unha vez ao ano” (sinal de anticlericanismo).
“Por San Andrés, o viño novo feito é” (chegada do viño).
“Polo San Martiño (11 de novembro) faise o magosto con castañas asadas e viño ou mosto”.
“Ben boa vida pasa o porco e máis dorme no cortello”.
“O que non mata porquín non ten lacón nin toucín”.
“Cocho matado, inverno solucionado”.
“En martes, nin a túa filla cases, nin o gocho mates”
“Por S. Martiño, mata o pobre o seu cochín, e polo S. Andrés o rico os tres” (o rico recada os bens dos pobres).
“Por S. Andrés hai porcos gordos que vender”.
“O que mata polos Santos, en verán come cantos” (a premura da matanza non é boa).
“Alegría, alégrote que anda o rabo da porca no pote”.
“Polo San Andrés (30 de novembro) mata o teu porco como o teis”.
“Por Sta. Catalina (25 de novembro) mata ó teu cochín”.
“O mes de novembro é o mes de tres irmaus: mocos, tos e friu nas maos”.
“Polos Santos, neve nos altos e por S. Andrés (30 de novembro) na porta a verás” (primeiro a neve chega ás montañas e logo baixa de altitude ata os pobos).
“Se queres fino allo, seméntao por San Martiño (11 de novembro)”.
“Por San Andrés corderiños tres”.
“A misa e mailo cocho unha vez ao ano” (sinal de anticlericanismo).
“Por San Andrés, o viño novo feito é” (chegada do viño).
“Polo San Martiño (11 de novembro) faise o magosto con castañas asadas e viño ou mosto”.
“Ben boa vida pasa o porco e máis dorme no cortello”.
“O que non mata porquín non ten lacón nin toucín”.
“Cocho matado, inverno solucionado”.
“En martes, nin a túa filla cases, nin o gocho mates”
“Por S. Martiño, mata o pobre o seu cochín, e polo S. Andrés o rico os tres” (o rico recada os bens dos pobres).
“Por S. Andrés hai porcos gordos que vender”.
“O que mata polos Santos, en verán come cantos” (a premura da matanza non é boa).
“Alegría, alégrote que anda o rabo da porca no pote”.
“Polo San Andrés (30 de novembro) mata o teu porco como o teis”.
“Por Sta. Catalina (25 de novembro) mata ó teu cochín”.
REFRANEIRO BERCIANO DE DECEMBRO.
“Santa Lucía (13 de decembro) saca da noite e mete no día”.
“Pola Santa Lucía mengua a noite e crece o día”.
“Teme máis á veciña, cá neve macelina”.
“Por S. Silvestre e Santa Coloma (31 de decembro), cando o mes de xaneiro asomaba”.
O Bierzo, maio de 2011.
“Santa Lucía (13 de decembro) saca da noite e mete no día”.
“Pola Santa Lucía mengua a noite e crece o día”.
“Teme máis á veciña, cá neve macelina”.
“Por S. Silvestre e Santa Coloma (31 de decembro), cando o mes de xaneiro asomaba”.
O Bierzo, maio de 2011.
www.ponferrada.org
posted by Xabier Lago Mestre at 11:25 p. m.
<< Home