O REFRANEIRO XEOGRÁFICO DA REXIÓN BERCIANA.

REFRANEIRO XEOGRÁFICO RENOVADO DA REXIÓN DO BIERZO,

Por Xabier Lago Mestre,

Coletivo cultural Fala Ceibe do Bierzo.

falaceibe@yahoo.es

A nosa rexión ten numerosos entes localidades organizados mediante concellos. Todos eles formaron parte da chamada Provincia do Bierzo que tivo continuidade histórica ao longo de toda a Idade Moderna (séculos XVI ao XVIII). Esta Provincia forxou a identidade territorial e institucional que chega até a actualidade. Mais os ditos concellos tamén tiveron a súa conciencia identidaria local. Por iso atopamos diversos sinais desa competencia entre os distintos entes de poboación (barrios, aldeas e vilas). Os chamados ditos territoriais da rexión recollen esas desputas verbais entre os concellos bercianos. Velaí a seguinte recompilación de ditos que reflicten este contexto competitivo entre os pobos. 

En conxunturas económicas malas, que provocaron graves crises agrarias xeneralizadas e continuas na rexión, onde faltaba o esencial alimento, resultaban frecuentes as acusacióis de ladróis entre pobos que desputaban polo que consideraban seu. 

 -“Si vas a Toreno,

guarda la alforja y el perro.

Si vas a Librán,

guarda la alforja y el pan”.

-“San Pedro de Trones

corenta veciños

cinquenta ladróis”.

-“Paradela, mala terra,

Chana peor que ela,

en Borréis preguntaréis,

e en San Xoán xa o veréis”

"San Juan amenaza

 y S. Pedro echa de casa" (en Bembibre, sobre a finalización dos contratos de arrendamiento).

 

Nun contexto histórico cheo de ideoloxía cristiá os ataques fundaméntanse no maniqueísmo relixioso.

-“Gente de Los Barrios,

gente de los diablos

matan a los bueyes

y aran con cristianos”.

A peculiar situación xeográfica e montañosa de moitos pobos do Bierzo estimula o inxenio á hora de incidir no illamento periférico. Noutros casos prodúcese unha pacifica delimitación  entre eles.

-“Semos de Primout

onde o sol nunca entrou

e unha vez que entrou

nos pasmou”.

"En Primou

donde nunca entró el sol

y cuando entró a todos sorprendió"

-“Saceda, Noceda, Castrillo y Marrubio,

cuatro lugares que Cristo no anduvo”.

-“Camponaraia naraia,

e a un lado Naraiola,

e un poco máis abaixo

Carracedo e as Colonias”.

Desputas no val de Fornela. Os de Cariseda defenden que son máis cabeceira do Bierzo que fornelos fronte aos de Peranzaes:

“Fornelacos de Peranzaes,

Cabeceiros os de Cariseda”

 “Os de Fresnedelo,

non son fornelos,

con antigo Castelo”.

“Couto de Corraes son tres,

couto de Barxas son máis,

couto de Melezna dan pena” .

“Portos da nosa terra,

nordés Ancarés,

por Lumeiras sairás”

“De Valboa ao Portelo,

do Valcarce ao Cebreiro” 

O BIERZO, XANEIRO DE 2023.

http://sites.google.com/site/obierzoxa http://www.facebook.com/xabierlagomestre www.twitter.com/obierzoxa http://www.blogoteca.com/obierzoxa http://obierzoceibe.wordpress.com http://www.ciberirmandade.org/falaceive www.ponferrada.org www.partidodelbierzo.es