SOCIOLINGÜÍSTICA DA RESISTENCIA GALEGA NO BIERZO (3ª PARTE)

SOCIOLINGUÍSTICA DA RESISTENCIA GALEGA NO BIERZO (3ª PARTE),

por Javier Lago Mestre,

autor libro El Bierzo provincial.

A TERRITORIALIZACIÓN.

            A rexión do Bierzo amosa varias linguas en contacto. Referímonos ao galego, leonés e castelán. O territorio occidental é galegofalante. Desde hai tempo os filólogos procuran concretar a fronteira entre o galego e mailo leonés (A. Seco Orosa, J. García y García, etc). Pola outra banda, o leonesismo político e cultural defenden o considerado territorio da súa lingua leonesa e das súas falas (berciano, galegoleonés, cabreirés, patsuezo, etc). O certo é que o galego no Bierzo medra territorialmente através do ensino nos centros escolares, coa audiencia da RTVG e coa dixitalización.

            A problemática territorial ten unha derivada coa recuperación da toponimia en galego. Non será doado superar as dinámicas seculares da castelanización toponímica. Haberá que investigar a toponimia tradicional con enquisas veciñais e estudos históricos dos censos fiscais, padróns, catastros, etc.    

IDENTIDADE E SIMBOLISMO.

            No Bierzo hai unha forte identidade territorial colectiva que se reafirma fronte ás identidads veciñas (Galiza, León ou Castela). A nivel lingüístico, unha derivada disto é a defensa do concepto imaxinario colectivo chamado dialecto berciano. A lingua galega, paseniño, vai sendo asimilada como parte da complexa identidade cultural do Bierzo. Resulta importante traballar nesta relación entre lingua galega e bercianismo. Simbólicamente e mentalmente podemos traballar máis a linguaxe visual. Son os casos dos usos da bandeira Cruceira ou dos mapas do Bierzo en contextos galegueiros. Cómpre atopar outros nexos entre sinais de identidade (bandeira, cores, idioma…) capaces de crear nova conciencia colectiva berciana.

            A lingua galega ten un recoñecemento político e legal no Estatuto de autonomía de Castela e León (1999) e maila Lei da Comarca do Bierzo (2010). Son avances na identificación social entre o galego e O Bierzo. Outro tanto pode acontecer coas tradiciois en galego, con resposta social, os maios, o entroido, os magostos, festas patronais, romarías, etc. Sería interesante o recoñecemento social e político do Día do galego no Bierzo (9 de marzo).

            Unha dinámica necesaria da minoría galegofalante do Bierzo é a de reforzar a unión reivindicativa. As relaciois de poder esixen de amosarmos unha organización galegueira duradoira. Convén acadar lexitimidade vindicativa e representación pública na negociación ante as administraciois públicas. Habería que facilitar a unión dos diversos colectivos con actividades comúns (xuntas, xornadas, concursos, xornais, web, etc) de cara a acadar unha voz unitaria en certos temas. Neste senso Vilafranca debería de ter un Centro da memoria galegueira, para contar coa súa biblioteca, xornadas, museo, exposiciois, etc.   

AS ADMINISTRACIOIS PÚBLICAS.

            A lingua galega no Bierzo necesita un uso administrativo que favoreza a súa normalización. No ensino público o galego xa está presente desde 2001. Para acadar isto houbo antes que negociar a aprobación de resoluciois políticas, no Congreso dos deputados (1997) e nas Cortes de Castela e León (2000), a prol do ensino do galego no Bierzo. Hoxe hai carencias pola falta de recoñecemento da obriga de ofertar o ensino do galego en tódolos centros escolares do Bierzo occidental (casos da Veiga de Valcarce, Quilous, Carracedelo, Fabeiro, etc).

            O Consello comarcal do Bierzo segue sen admitir o uso administrativo parcial do galego. Intentouse este recoñecemento no regulamento orgánico, mais non foi aprobado (2020). Moi importante sería a creación dun servizo lingüístico no dito Consello comarcal. Este servizo podería asesorar aos concellos e xuntas veciñais no uso administrativo do galego.

            Hai outras administraciois públicas que no futuro deberían permitir o uso parcial do galego. Referímonos á Deputación leonesa, na súa delegación berciana, ou as propias Cortes de Castela e León ou o Procurador do Común. Nesta dinámica pasiva non se entende que a Cátedra de estudos leoneses (Universidade de León), o Instituto leonés de cultura (Deputación leonesa) e mailo Instituto de cultura de Castela e León (Burgos) pasen da nosa lingua galega, cando son entes públicos pagados por cartos de todos. Velaí a necesidade de sinar protocolos de colaboración interadministrativos coa Xunta de Galicia para executar estas demandas lingüísticas. O obxectivo final ten de ser o recoñecemento de oficialidade para o galego do Bierzo, no Estatuto de autonomía de Castela e León, o que obrigaría ao uso administrativo deste idioma.        

O BIERZO, NOVEMBRO DE 2022.

http://sites.google.com/site/obierzoxa http://www.facebook.com/xabierlagomestre www.twitter.com/obierzoxa http://www.blogoteca.com/obierzoxa http://obierzoceibe.wordpress.com http://www.ciberirmandade.org/falaceive www.ponferrada.org www.partidodelbierzo.es