AVANTE NOSA TOPONIMIA GALEGOBERCIANA.
.JPG)
AVANTE NOSA TOPONIMIA GALEGOBERCIANA,
Por Javier Lago Mestre.
O Parlamento galego ten debatido
sobre a problemática lingüística do Bierzo recentemente. A Xunta manifestou o
seu desexo de axudar a recuperar a nosa toponimia galegoberciana. Por suposto,
os falantes do Bierzo queremos que os nosos topónimos tradicionais teñan o
protagonismo que lles corresponde. Porque a nosa dignidade colectiva se
manifesta nunha representación cultural en galego. Mágoa que desde os poderes
políticos de León e Valladolid non saiban ver que temos unha especificidade
lingüística que debe ser respeitada e protexida, ainda que outros non a
compartan nin a sintan.
Velaí
a resistencia cultural que facemos acotío, coa nosa fala popular, mesturada de
vellas verbas locais, fincadas na terra, propias de orónimos, hidrónimos, antropónimos,
etc. Tampouco faltan as anónimas pintadas nos sinais de tráfico, como berros na
noite de pedra. Non dubidamos que a visualización da toponimia é fundamental.
As xuntas veciñais das localidades coñecen os seus topónimos, mellor que
ninguén para recuperalos. E o Consello comarcal berciano debería comprometerse
á divulgación con recompilaciois toponímicas, cartelería, novos mapas
actualizados, folletos turísticos bilingües, etc.
Neste labor de recuperación toponímica vai vir ben a axuda da Comisión toponímica de Galicia. No traballo de campo haberá que escoitar aos vecinos, os suxeitos lingüísticos. Outra fonte de investigación será a documentación monástica que xorde na lingua galega medieval. Casos das abadías de s. Pedro de Montes, Carracedo, Andrés de Espiñareda, Cluniego de Vilafranca, Samos, O Cebreiro, etc. Os investigadores sabemos da castelanización toponímica feita cos censos fiscais da Idade moderna. Incluso os notarios e párrocos castelanizaban os nomes persoais (Castelao por Castellano, Souto por Soto, Carballo por Carbayo, etc).
No
Bierzo os procesos históricos de castelanización son progresivos. A nosa
toponimia foi trocada paseniño. Hai que ter en conta as instituciois que
utilizaron a escrita en castelán como instrumento do seu poder. Daquela os
oficiais (correxidores, notarios, recadadores, etc) interpretaron a realidade
berciana segundo a súa visión castelá. Para os foráneos, os topónimos galegos,
ante a súa complexa fonética e grafía, foron rexistrados en castelán. Por iso,
Perexe paso a Pereje, o río Valcarce quedou Valcarcel ou Valcarcer, o vello
castelo de Cornatelo castrado en Cornatel, a desputada devesa do Fabeiro
(Ponferrada) foi desgaleguizada en Fabero, etc.
.JPG)
Hai outras numerosas formas de castelanizar a toponimia berciana. Lembramos os casos dos artigos galegos que son suprimidos. As Médulas famosas soan a las Médulas, o castro da Ventosa (Cacabelos) resta en castro Ventosa, a comarca da Somoza evoluciona a La Somoza, etc. Todo moi paseniño, sen causar problemas, que as instituciois así o escriben e mandan. O idioma oficial castelán remata cos topónimos galegos sen pausa, primeiro polos maiores (comarcas, concellos, serras, cordais…) e despois os menores (oteiros, regueiros, montes…).
Por
suposto, a recuperación toponímica non vai ser conflictiva. A maioría falante
castelán non quere cambios toponímicos, que si xa son oficiais, están na
documentación escrita, levan décadas como tais, etc. Logo temos aos
leonesistas, que defenderán o seu asturleonés ou mailas súas falas locais, etc
porque verán invasiois culturais, como cando aconteceu o ensino regrado do
galego no Bierzo (2000). Non faltarán eses etnógrafos foráneos que defenderán o
mantemento das súas presuntas falas locais, como esencia comunicativa dos
vecinos até a súa morte. E faltan os filógogos que nos traerán as reviradas
isoglosas e as medidas liñas dialectais que tanto afastan. No fondo, todos eles
pasan do mantemento do galego no Bierzo, nin cavilan en ter unha lingua con
funcionalidade no século XXI. Trátase de fomentar o uniformismo castelán e
manter modalidades lingüísticas indefinidas que só teñen valor turístico e
investigador.
Non
podemos pasar por alto a lexislación que protexe o poder lingüístico castelán.
O galego do Bierzo non ten categoría xurídica de oficial, sendo a mesma lingua
que falan na Galiza, todo depende da raia do Cebreiro. Vaia imaxinario
político-administrativo!. As Cortes de Castela e León aprobaron unha lei do
régime local, no seu artigo 24.1 lemos, “la denominación de los municipios
habrá de ser en lengua castellana”, queda claro!, e engade, “respetándose las
denominaciones existentes a la entrada en vigor de esta Ley”, grazas por esta
xenerosidade política, só faltaría ter de trocar os perigosos nomes dos
concellos en galego (Trabadelo, Ponferrada por Puenteherrado, etc). Que saibas
que non se pode tocar La Vega de Valcarce, nin Balboa, para nada recuperar os
censurados A Veiga, Valboa ou Toural dos Vados. A devandita lei rexional ilexítima
está para cumprila… sempre quedará a rebelde pintada anónima.
O Bierzo, xuño 2023.
posted by Xabier Lago Mestre at 1:37 a. m.
0 Comments:
Publicar un comentario
<< Home