190 ANOS DA PROVINCIA LEONESA.
.jpg)
190 ANOS DA PROVINCIA LEONESA,
Por Xabier Lago Mestre.
Celébrase o 190 aniversario da
provincia de León, creada por Decreto de 30 de novembro de 1833. Curiosamente
neste 2023 tamén teñen lugar os 200 anos do final da nosa provincia de
Vilafranca do Bierzo. Dúas datas históricas que se viven de distinta maneira
polos leoneses e mailos bercianos. Por suposto a existencia da provincia
berciana ten sido moi sentida polos seus cidadáns (concienciación, datos
históricos…). Incluso no Bierzo houbo varios actos de recoñecemento do
bicentenario da nosa provincia de Vilafranca (placas, actos políticos, libros,
conferencias, exposición, etc.
Desde
León non se valora a importancia do provincialismo histórico berciano. Sempre
temos que oir que a provincia de Vilafranca durou poucos anos (Trienio
liberal). A isto hai que engadir que houbo outra provincia berciana anterior, a
que se creou en 1486 polos chamados Reis Católicos. Esta provincia existíu
durante toda a Idade Moderna. Os debates continúan sobre o seu contido
institucional, territorialidade, temporalidade, provincia ou partido fiscal,
etc. Mais non se pode negar a súa presenza na variada documentación histórica
e, polo tanto, na mentalidade da xente dese período. Que non todo se reduce ao
protagonismo dun reino medieval leonés, que no Bierzo tamén nos interesa nosa
historia (institucional, lingüística, etnografía…
Pola
outra banda, depois de 1833 houbo numerosos e sucesivos intentos bercianos por
recuperar a súa provincia, comandados polas vilas de Ponferrada e Vilafranca
(1834, 1837, 1841, 1842, 1843, 1846, etc que remataron ante as novas ideloxías
rexionalistas. Todos eles demostración da conciencia provincialista colectiva e
da busca dunha alternativa provincial a León. Ademais, foron varios os proxetos
estatais de recuperar a provincia berciana (Pascual Madoz, Caballero, Lucas
Mallada, etc). Sen embargo o centralismo non pasou da concesión do partido
administrativo de Ponferrada, do depósito militar de Vilafranca ou dos dous
partidos xudiciais.
Voltamos
á atualidade para comentar que a provincia leonesa está ben protexida
xurídicamente pola Constitución e pola lexislación do réxime local español,
ademais da propia dinámica histórica (centralismo, caciquismo, burocracia,
goberno civil…) que favorece a conciencia coletiva leonesista. Velaí a razón de
que sexa tan difícil convencer ás elites políticas da necesaria
descentralización. Neste senso temos que recordar os ataques que xurdiron coa
aprobación da Lei da Comarca do Bierzo (1991) desde León. Para moitos hoxe o
Consello comarcal forma parte dunha estratexia política antileonesa de “divide
e vencerás”.
Convén
saber que a Comarca do Bierzo está protexida expresamente polo Estatuto de
Autonomía de Castela e León, no seu artigo 46.3, mediante lei orgánica de
Cortes xerais. Ademais hai un mandato de que “la diputación provincial de León
podrá delegar en la Comarca de El Bierzo las funciones que tuviera atribuidas
por el ordenamiento jurídico, con las limitaciones establecidas en la
legislación básica estatal, previo acuerdo de aceptación del Consejo Comarcal
(…)” (LCB, art. 9.1). Polo de agora a Deputación leonesa pouco ten delegado no
Bierzo, salvo pequeñas obras, SAM, Banco de terras e oficinas en Ponferrada.
Vexamos
un caso de centralismo da Deputación de León moi especial. Esta institución
xestiona a competencia de cultura, na cal se inclúe a promoción das linguas da
provincia, a saber, castelán, leonés e galego. Pois ben o Instituto leonés de
cultura, dependente da dita Deputación, apoia o galego de xeito ocasional con
algunha mínima subvención. A lóxica política ben nos indica que esta
competencia sobre o idioma galego debería ser descentralizada no Consello
Comarcal do Bierzo. Que desde la capital leonesa se xestione a política
cultural sobre o galego non ten pés nin cabeza e resulta ben discriminatoria.
Recordamos que a Deputación de Lleida xa sinou un convenio co Conselh Generau
de Arán para o fomento do idioma aranés por 200.000 euros.
Quizais
habería que preguntarse se en León xa se asume con normalidade que no Bierzo
falamos galego. No Estatuto de Autonomía de Castela e León e na Lei da Comarca
menciónase o idioma galego do Bierzo. Moitos leoneses defenden a viabilidade do
seu idioma leonés mais negan a existencia de galegofalantes. Vai sendo hora de
que se admita a singularidade cultural berciana, non con sinxelas palabras
senón con feitos políticos, con descencentralización xa.
A
provincia leonesa non se pode entender sen a diversidade comarcal. O problema é
crer que O Bierzo é unha comarca natural coma as demais. Repetimos, temos un
recoñecemento histórico, territorial, institucional e político, nas varias leis
vistas enriba. Vaiamos máis adiante, hai unha conciencia coletiva bercianista
que non se pode negar, que se expresa por exemplo, en partidos rexionalistas,
en grupos culturais, en equipos deportivos, etc. Unha manifestación disto son
os derbis entre a Cultural e a Ponfe, miles de seguidores coas súas bandeiras
leonesas e cruceiras. Casualidade? Non, expresión de sentimentos que son
propios de identidades coletivas veciñas.
Agardamos
que este 190 aniversario provincial leonés sirva para que recapaciten os
políticos e viren as súas estratexias centralistas atuais. Vai sendo hora de
entender a nova realidade institucional e cultural do Bierzo mediante a
necesaria descentralización. En caso contrario, de seguro que medrará a
conciencia bercianista que procurará o seu camiño vindicativo (reforma Lei da
Comarca). En León ben saben das súas carencias políticas, no seu proceso de
conformación territorial (poder electoral insuficiente, segregación de
Castela…), sen a compaña do Bierzo.
O Bierzo, novembro de 2023.
posted by Xabier Lago Mestre at 2:57 a. m.
0 Comments:
Publicar un comentario
<< Home