INFORME SOBRE O GALEGO DO BIERZO PARA CONSELLO DE EUROPA

LIBRO EL BIERZO PROVINCIAL

INFORME SOBRE O GALEGO DO BIERZO

PARA O CONSELLO DE EUROPA

DO COLETIVO FALA CEIBE DO BIERZO.

            O coletivo Fala Ceibe presenta o seguinte informe sobre a situación do idioma galego na rexión do Bierzo. Este traballo será presentado ante representantes do Consello de Europa, que visitarán Madrid (xaneiro de 2024), para coñecer a execución da Carta europea de linguas rexionais e minoritarias no reino de España.

CONTEXTO DO GALEGO NO BIERZO.

            O galego está presente na rexión do Bierzo desde a baixa Idade Media. A comunidade galegofalante concéntrase hoxe na zona ocidental. Ante a falta de enquisas sociolingüísticas non hai forma de saber o número de falantes, aínda así se fixan 35.000 falantes de xeito xeral. Sen embargo, habería que distinguir entre os ditos falantes e os bercianos que son capaces de entender esta lingua que son moitos miles máis do total da poboación comarcal (119.000 en 2023). O noso galego só ten un uso normalizado nos eidos familiares, veciñais e rurais.

            Históricamente o idioma galego está presente no Bierzo ocidental. Este territorio non é doado de delimitar (por líndeiros xeográficos, toponimia ou isoglosas lingüísticas). Por iso demandamos que se evite a delimitación xeográfica restrictiva (ríos Cúa ou Sil) e que se execute un criterio xeográfico aberto e amplo (metade ocidental do Bierzo).

O RECOÑECEMENTO POLÍTICO-XURÍDICO.

            Tras décadas de demandas lingüísticas, hai dous textos lexislativos que recollen o recoñecemento do galego no Bierzo. A Lei orgánica do Estatuto de autonomía de Castela e León, “gozará de respeito e proteción a lingua galega nos lugares en que habitualmente se utilice” (artigo 5.3). Tamén se recolle o galego na Lei da Comarca do Bierzo (modificación de 2010) nun texto semellante (at. 1.4).

            Por suposto, temos demandado a cooficialidade do galego no Bierzo ante as Cortes Xerais de Madrid, para acadar os mesmos dereitos lingüísticos que na Galiza. Tamén se reclama a presentación dunha Lei autonómica de protección de linguas de Castela e León que garantice uns mínimos dereitos.    

GALEGO NO ENSINO PÚBLICO.

            O noso idioma pódese estudar de xeito voluntario nos centros escolares do Bierzo, nos ciclos de infantil, primaria, secundaria, bacharelato e escola oficial de idiomas de Ponferrada. O problema é que esta lingua non é de oferta obrigatoria para os centros escolares do Bierzo ocidental. Isto significa que hai centros aínda non ofertan a lingua galega, polo que moitos alunos non poden exercer libremente a súa demanda voluntaria de estudo de galego. Demandamos pois que o galego sexa de oferta obrigatoria en todos os centros do Bierzo ocidental.

GALEGO NAS ADMINISTRACIOIS PÚBLICAS.

            Ante a falta de cooficialidade do galego no Bierzo, non hai obrigación de uso administrativo do galego nas instituciois locais (Consello comarcal, concellos e pedanías das localidades). A escasexa de medios económicos e persoais das instituciois locais empece políticas lingüísticas. Para superar estas carencias, demandamos a creación dun Servizo lingüístico polo Consello comarcal que fomente o uso administrativo polos entes locais comentados.

            O Bierzo depende administrativamente da Junta de Castela e León e da Deputación de León que non amosan interese político polo fomento do galego. A dita Deputación ten o Instituto leonés de Cultura e concede unha mínima subvención para o  galego. A Universidade de León crea a Cátedra de estudos leoneses que ignora o noso galego nas súas actividades. Fai falta unha Lei autonómica de linguas de Castela e León que fixe algúns dereitos lingüísticos ante as administraciois (rexional, provincial, comarcal, municipal e pedánea).

OS MEDIOS DE COMUNICACIÓN.

            Por suposto, os medios de comunicación están todos en castelán. Soamente alguis xornais dixitais admiten o uso galego de xeito ocasional através dos escritos dos colaboradores. A compañía de televisión pública de Castela e León ignora o galego nas súas emisiois da sede local do Bierzo.

A TOPONIMIA.

            A toponimia tradicional do Bierzo ocidental está presente en galego, na fala popular e na documentación histórica medieval. Sen embargo a toponimia oficial está escrita en castelán. Incluso se nos obriga a ter a toponimia en castelán, por Lei autonómica de réxime local de Castela e León (1998), “a denominación dos municipios haberá de ser en castelán, respeitándose as denominaciois existentes (…) (art. 24.1).

GALEGO NAS ATIVIDADES ECONÓMICAS.

            A nosa lingua está escasamente presente nas atividades económicas. Xorde o galego de xeito ocasional nas marcas dalgúns produtos agrarios (viños, hortícolas, frotícolas, etc).

AS NOVAS TECNOLOXÍAS.

            Resulta ser o espazo tecnolóxico un lugar de liberdade lingüística. Velaí a presenza do galego sen limitaciois (webs, redes sociais, blogues…). O resto de espazos públicos resultan controlados polos poderes políticos e xornalísticos e, polo tanto, empecen o uso do galego do Bierzo.

O Bierzo, decembro de 2023.

http://sites.google.com/site/obierzoxa http://www.facebook.com/xabierlagomestre www.twitter.com/obierzoxa http://www.blogoteca.com/obierzoxa http://obierzoceibe.wordpress.com http://www.ciberirmandade.org/falaceive www.ponferrada.org www.partidodelbierzo.es