VI MARQUES DE VILAFRANCA CONTRA CATALUNYA
O MARQUÉS DE VILAFRANCA CONTRA
CATALUNYA,
Por Xabier Lago Mestre.
O Goberno de España trata desde
hai tempo de normalizar as relaciois políticas con Catalunya. Ben sabemos todos
dos intentos de segregación territorial unilateral, dos disturbios rueiros, da
proposta de amnistía política, etc. Toda esta conflitividade política ten
tensionado hoxe as relaciois entre os partidos e no seo da cidadanía. O certo é
que as relaciois dificultosas entre España e Catalunya veñen de lonxe. Neste
caso imos ver o que acontecera no século XVII, concretamente coa revolta catalá
de 1640, e a relativa participación berciana.
Na
chamada época Barroca a alta nobreza, caso dos marqueses de Vilafranca,
participaban ativamente no goberno de Castela. Este foi o caso dos irmaos,
García Alvarez de Toledo (VI marqués de Vilafranca) e Fadrique (primeiro
marqués de Villanueva de Valdueza). Ámbolos dous foron capitáns mariños de
galeiras de España (no Mediterráneo e no Océano, respetivamente). Por certo os
dous familiares caeron en desgraza ante o conde duque de Olivares e metidos na
cadea. Neste escrito imos centrarnos no primeiro e na súa participación militar
contra a revolta catalá de 1640.
O
VI marqués de Vilafranca tivo varios vincallos con Catalunya. Sabemos que en
1636 negocia a achega de tropas cataláns aos exércitos da Coroa española. Máis
importante foi a súa participación ativa na luita contra a Catalunya rebelde. Na
chamada revolta “dels segadors” (xuño de 1640), éstes atacaron aos oficiais
reais ao berro de “visca el rei d´Espanya, muiren els traidors”. Os amotinados foron
contra o pazo do Virrei de Catalunya, ao cal asasinaron durante a súa fuxida, e
tamén queimaron a casa do marqués de Vilafranca do Bierzo.
A revolta catalá comezou cos seitadores que acudiron a Barcelona na procura de traballo agrícola. Agora ben, medrou a rebelión polo descontento xeral contra as imposiciois do goberno de Castela, cos recrutamentos, abusos dos soldados dos tercios, resistencia aos aloxamentos militares, etc. Había unha crise militar e facendística da Coroa de Castela que forzou a política centralista, mediante o sometemento dos reinos ás leis de Castela. Así o conde duque de Olivares presentou a Union de armas en 1626, que causou o rexeito dos reinos máis autonomistas coma Catalunya e Portugal. Por último, a política internacional favoreceu a Francia que conquistou Roselló e Cerdanya.
Existe unha carta dos consellers de Barcelona (18 de xuño de 1640) que remiten ao marqués de Vilafranca. Na misiva desculpanse pola queima do seu pazo en Barcelona, e indican que se tiraron tiros desde a casa aos seitadores cataláns, á vez que tratan de descubrir e detener aos delincuentes. Por suposto, estes acontecementos influiron na política de man dura e no ofendido orgullo do noso marqués con Catalunya.
O marqués xa tiña aconsellado ao conde de Olivares, en 1637, amosándolle a súa desconfianza cos cataláns, “viene a ser 6,000 pleitos que se acabarán en años y la provincia se ríe”, e incluso propuso a formación dun exército de 15.000 castelaos fronte aos 6.000 cataláns. Está claro que o marqués defendía a estratexia militar para resolver este conflito territorial. Por iso, cando as súas galeiras chegan a Palamós, escribe que “si brevemente no se corrigiesen podrían dar motivo a una guerra enfadosa en España” (1640).
Cando
se produce a revolta en Barcelona, “dels segadors”, el marqués de Vilafranca
levou as súas galeiras ao seu porto. Nesta cidade rebelde tivo un problema político co virrei de Catalunya, o cal non
puido fuxir nos seus barcos, e foi capturado e morto polos rebeldes. O marqués marchou
para Cartaxena sen deixar barcos para o dito virrei (xuño de 1640). Entre os
seus actos bélicos salientamos o bloqueo de Barcelona, e o levantamento dos
sitios de Tortosa, Roses e Tarragona. Neste último caso foi acusado polo duque
de Olivares de non afundir a flota francesa.
O
marqués de Vilafranca remesa os seus memoriais (xaneiro e febrero de 1641).
Neles fala de facer un castigo a palos para cataláns. E propón, para depois da
conquista bélica, a creación dunha cidadela militar en Barcelona e a construción
de 4 presidios en Lleida, Tarragona, Girona e Tortosa. Nos seus escritos
insiste na amenaza catalá, “a todos los reinos de su magestad y provocar la
pérdida de España toda”. Recordemos que España daquela xa estaba en guerra con
Portugal que tamén loitaba pola súa independencia política. Por todo o dito,
sentenciaba que “jamás me convendré en ningún acuerdo con Cataluña”.
Convén
dicir que no bando real non todos compartían a estratexia belicosa de García Álvarez
de Toledo. Outra carta, coñecida coma Consulta da Junta Grande (xaneiro de
1641), refírese a que os marqueses de Miravel e Castrofuerte pediron que se
queimara unha carta do VI marqués de Vilafranca ao conde duque de Olivares. Eses
dous nobres amosan clara oposición ás opiniois do marqués berciano. O propio
rei Felipe IV comentou que “Si el marqués entendió y entiende que no puede
haber composición (…) yo soy padre en cualquier parte que venga el hijo”. Estas
palabras da Coroa son exemplo do apoio á vía negociadora con Catalunya que o
noso marqués rexeitou sempre.
Abraia
agora esa postura tan belicosa do VI marqués de Vilafranca. Sen embargo, convén
coñecer o lema presente no panteón do convento da Anunciada, “Terror y castigo”.
Os marqueses de Vilafranca teñen unha historia moi represora. Recordamos as fortes
condenas contra os seus vasalos que apoiaron as revoltas do conde de Lemos. Os
seus recadadores de impostos señoriais non tiveron piedade cos pobres pecheiros.
Habería de escoitar as queixas dos rebeldes napolitanos que foron reprimidos
duramente polos virreis bercianos. E, por suposto, temos presentes os mortos nas batallas navais, comandadas polos sucesivos marqueses, no
Mediterráneo, no Océano ou nas costas catalás. Velaí a outra historia que non
xorde nas guías turísticas.
O comentado sexto marqués de Vilafranca foi un militar e político español que defendía o imperio español porque cobraba moitos cartos dos seus diversos cargos cortesanos. Pola outra banda, pertencía á casta da alta nobreza, protexido por un réxime xurídico que lle privilexiaba pola súa linaxe (marqueses). Velaí que mirase con superioridade aos seus vasalos e tamén aos rebeldes cataláns, que tiñan a obriga imperial de someterse ao seu rei castelao. Non pensaban o mesmo outros moitos, caso do político Diego Saavedra Fajardo que sabía que “ninguna otra provincia gozaba de mayores bienes ni más mayor libertad que Cataluña, porque ella era dueña de si misma” (libro Locuras de Europa).
O Bierzo, xaneiro de 2024.
posted by Xabier Lago Mestre at 6:50 a. m.
0 Comments:
Publicar un comentario
<< Home