AQUELES IRMANDIÑOS DO BIERZO.

LIBRO EL BIERZO PROVINCIAL

LIBRERIAS SIMON Y QUIÑONES.

AQUELES IRMANDIÑOS DO BIERZO,

Por Xabier Lago Mestre.

Chegan os irmandiños do Bierzo mediante unha nova recreación histórica coa toma do vello castelo de Ponferrada. A posta en escena de semellante escenografía ben que atrae a numeroso público. O relato histórico que nos queda lóxicamente é parcial porque prima a teatralidade. Velaí a luita entre caballeros señoriais e mailos irmandiños populares. Por iso quizais conveña profundar na historia deste conflito antiseñorial achegando datos descoñecidos para a meiande parte dos bercianos.

                A chamada revolta popular irmandina tivo lugar nos anos 1467 a 1469. O contexto histórico estaba dominado polo réxime señorial, onde as clases privilexiadas, a saber, grandes señores laicos e eclesiásticos controlaban as súas terras e seus vasalos. Por suposto, os señores competían entre sí de xeito belicoso, ademáis de presionar aos seus vasalos cunha forte imposición fiscal e xurisdicional. Son tempos en que a Coroa de Castela estaba en crise porque distintos pretendientes competían polo trono. A todo isto había que engadir as malas conxunturas económicas, crises agrarias, desastres climatolóxicos (chuvias, xeadas, secas…). En fin un ambiente social mui conflitivo de luita interclasista.

                Polo que se concreta no Bierzo, eiquí había varios grandes señores (conde de Lemos, conde de Benavente, marqués de Astorga…) que pugnaban entre eles. No caso concreto do Lemos, a documentación histórica lemos, “conocio al dicho conde ser ombre muy poderoso e mandava e señoreava toda esta provincia del Vierzo”. Señoreaba, é dicir, gran abusador desta rexión. E isto era así porque nin a Coroa nin os poderes eclesiais (bispados ou moásticos)  podían enfrontarse ao seu poder militar, e muito menos os vasalos propios ou alleos.

                Como ben podemos supoñer, non temos muitos documentos históricos que relaten estes acontecementos irmandiños. Agora ben, sabemos o que acontecera nas terras do mosteiro de Espiñareda, onde había un grupo irmandiño, “estando el concejo, juez e omes buenos de terra de San Andrés d´Espinareda, paresçio don Ares, abbad del dicho monasterio de Sant Andrés, et dixo que como mejor podía e devia como señor de la dicha terra requeria et defendia a los dichos consejo e omes buenos que non entrasen en la hermandad sin su licencia e que presto era de faser e dar licençia para todas las cosas que fuesen servisyo de Dios, e de nuestro senor el rey et de su monasterio e del señor conde de Lemos”. Vemos a preocupación do abade porque os vasalos non se integren na irmandade sen a licenza dos señores en xaneiro de 1467.

                Por suposto, os irmandiños bercianos tiveron a forte oposición dos grandes señores locais (laicos, monásticos e eclesiásticos) que veían un certo perigo nas demandas populares de maior xustiza social ante tantos abusos dos poderosos. Ademais reparamos na persecución que os irmandiños galegos fixeron ao conde de Lemos até chegar fronte o seu castelo de Ponferrada. Podemos dicir que houbo dúas colunas irmandiñas, unha entrou polo porto do Cebreiro, e que atacou os castelos do val de Valcarce (Serracin, Valboa e Corullón). Outra vangarda irmandiña atravesou Valdeorras, onde derrubou os castelos do Castro (O Barco) e O Bolo, para logo continuar posiblemente contra os castelos de Lusío, Pena Ramiro, Pena Vellosa e Cornatelo. O que se confirma é que os irmandiños cercaron a fortaleza de Ponferrada, polo que o conde de Lemos tivo que fuxir para terras leonesas.

                Os comandantes irmandiños eran case sempre fidalgos descontentos cos abusos da alta nobreza. No Bierzo temos o caso da rebelión do señor de Arganza que foi saeteado por orde do conde de Lemos e os seus bens confiscados e cedidos (fialdados) para outro seu criado. Sabemos que o conde de Lemos foi con vilegos de Cacabelos, Vilafranca e Ponferrada para Madrigal das Altas Torres (Avila), á xuntanza da Santa Irmandade de Castela (febreiro de 1468). Eiquí pedíu  axuda contra os irmandiños bercianos e obtivo unha resolución para que os rebeldes depuxeran as armas e non atacasen os seus castelos. Está clarexo que o conde de Lemos contaba con apoio nas principais vilas do Bierzo, e posiblemente menos nas zonas rurais, casos de Espiñareda, Arganza e  Carracedo. Por outra parte, dicir que os territorios estremeiros do reino de Galicia apoiaron a rebelión irmandiña, exemplos das bisbarras de Navia, Burón e Seabra. Nesta comarca houbo unha forte represión polo conde de Benavente con incluso a queima dunha localidade proirmandiña (Cobreros), o cal señor “mando poner fuego al lugar, y que todo se quemó y que quedaron perdidos” (Isabel Beceirro Pita).

                Por suposto, as forzas señoriais, ante o forte empuxe irmandiño, sufriron a retirada das súas posesiois. O conde de Lemos pasou para León onde vendeu as súas xoias na xudería e poder pagar un exército mercenario. Así o contraataque señorial estivo comandado polo conde de Lemos dende León, Ponferrada até Lugo. Outra fronte señorial viña dende Salamanca cos Fonseca e conde de Benavente pola Seabra. Foron mui importantes as negociaciois interseñoriais, caso do conde do Lemos co seu inimigo, o futuro marqués de Astorga.  O conde recoñeceu que se viu forzado nesta alianza estratéxica, “haría donación (de Chantada e Sarria) quel marques le pedía por librarse de el y que cesasen las armas, mas que la haría forçado y contra su voluntad”. Todo fora por acadar a unión señorial conxuntural contra dos irmandiños. Estes, co seu voluntarismo propio das tropas populares, pouco puideron resistir ante os varios exércitos señoriais, profesionais e ben organizados.

                Trala derrota militar irmandiña, o poder señorial forzou a represión de varias formas. Hou execuciois, castigos, encarcerementos, confiscaciois de bens e traballos forzados (serventías). Estes últimos consistion por exemplo na reconstrución dos castelos derrubados, “e vido que para haser la fortaleza de la villa de Ponferrada traya los ombres de las abadyas, así como de San Pedro de Montes e de Santa Marya de Carrazedo e de Sant Andres de la Espinareda, e los trya para la dicha fortaleza e les mandaba como a sus vasallos”.

                Por mor dun preito señorial entre vasallos e maila abadía de Carracedo (1513), os primeiros alegaron que o conde de Lemos creou novos impostos agrarios, “quando las hermandades del Vierzo despues volvió, avya empuesto estos quartos e quintos en los lugares de la abadia y términos de Faveiro y campo de Naraya”. Curiosamente, a imposición dos ditos quintos por roturar novas terras tamén foi obxeto de preito en Castro Caldelas contra dos condes (1523). O conde de Lemos tamén foi acusado por crear localidades en territorios que non eran seus, casos de Fontes Novas e Campo xunta Ponferrada).

En fin, os poderes señoriais impuxeron finalmente a súa parcial xustiza aos vasalos derrotados. E a alta nobreza voltou a guerrear entre eles, como o conde de Lemos contra o conde de Benavente pola hexemonía na Galicia oriental. Sen embargo, unha nova xeira estaba a piques de comezar. A sucesión no condado de Lemos, a decisión real de dividir o dito condado, a rebelión señorial contra a Coroa (1485 e 1507) e certas sentenzas contrarias provocaron a derrota dos Lemos. Os Reis católicos tomaron o control do Bierzo, creando a provincia, fixando a súa capital en Ponferrada, establecendo correxidores reais e executanto a súa xustiza real. Non gañaron os irmandiños mais de seguro que muitos deles tiveron o consolo de ver o novo asentamento do poder real no Bierzo.

O Bierzo, outubro 2025.

http://sites.google.com/site/obierzoxa http://www.facebook.com/xabierlagomestre www.twitter.com/obierzoxa http://www.blogoteca.com/obierzoxa http://obierzoceibe.wordpress.com http://www.ciberirmandade.org/falaceive www.ponferrada.org www.partidodelbierzo.es

O DÍA EUROPEO DAS LINGUAS REXIONAIS

LIBRO EL BIERZO PROVINCIAL, 

librerías Simón y Quiñones de Ponferrada

O DÍA DAS LINGUAS EUROPEAS NO BIERZO,

Por Xabier Lago Mestre.

Polo 26 de setembro os europeos sentímonos orgullosos de celebrar o Día das linguas europeas. Festa dos falantes dos idiomas oficiais e tamén do resto de linguas non oficiais. Recordamos que os estados aprobaron a chamada Carta europea das linguas rexionais e minorarias. Carta que se executa polos estados de xeito desigual. A título de exemplo, en España acontece que falantes do mesmo idioma galego non temos recoñecidos os mesmos dereitos. A saber, os falantes de galego no Bierzo somos considerados de segunda categoría polo ordenamento lingüístico español. E así é por mor dun lindeiro administrativo que afasta Galicia e O Bierzo nos niveis provinciais e autonómico. O poder político ben sabe dividir certas comunidades culturais, coa axuda do seu dereito lingüístico, para no fondo devalualas e rematalas.

                A seguir queremos reflexionar sobre o ativismo político contra das linguas minorizadas. No Bierzo ben sabemos disto trala longa experiencia de séculos. Sen embargo, imos deternos nas últimas décadas para atopar exemplos das dinámicas antigalegas. Quen non recorda cando se recoñeceu o galego no Estatuto de autonomía de Castela e León no ano 1999. Daquela o leonesismo político e cultural protestou porque o galego non existía no Bierzo, senón o súa fala  galegoleonesa que agora estaba ameazada por un idioma foráneo. Logo aconteceu a execución da materia de galego voluntario nos centros escolares do Bierzo (2002). De novo o leonesismo atacou este avance pedagóxico porque se trataba dunha colonización cultural, dunha imposición lingüística galega, etc. Ante a demanda de miles de alunos bercianos por esta nova opción lingüística, calaron as acusaciois cazurras paseniño. A upl máis antigalega maniféstase na súa proposta de supresión do galego no Estatuto de Castela e León (2005). Co recoñecemento expeso do galego no articulado da Lei da Comarca do Bierzo (2010) tivemos que soportar novos ataques do outro lado do Manzanal. 

                O leonesismo dedica tódolos seus esforzos políticos en atacar o galego. Mentres a súa lingua leonesa esmorece e non consegue os avances do galego no Bierzo (recoñecementos legais, ensino, prestixio lingüístico, dixitalización, difusión televisiva…). Resulta que a dinámica política leonesista non ten xeito. Temos máis exemplos. Cando se formula a proposta de establecer sinais de tráfico en galego no Bierzo, novos ataques da upl (2023). Pouco depois, neste ano 2025, a upl pide sinalización en leonés nas autoestradas e carreteiras autonómicas nas entradas á súa rexión leonesa. Qué ben!, sinalización en leonés si, mais non para a sinalización en galego no Bierzo. A coerencia cazurra sempre está mui presente no seu ideario político.

                Reparamos agora en que a linguaxe é a expresión do pobo e tamén do poder, polo que pode ser expresión de ideoloxías concretas. Todos ben sabemos como se manipula a linguaxe con intenciois comerciais, relixiosas ou políticas para divulgar concretos relatos interesados. Os políticos fan iso coas linguas. Na Constitución española, no seu artigo 3, hai referencias á lengua castelá, as linguas oficiais e as otras modalidades lingüísticas. Se o galego do Bierzo non é oficial, será unha modalidade lingüística?. Cando se pretende a xerarquización lingüística pois se provocan extrañas consecuencias. No Estatuto de autonomía de Castela e León temos o artigo 5. Nel hai referencias ao castelao, presente nos “ámbitos educativo, administrativo y cultural”. Este mesmo recoñecemento non acontece para “la lengua gallega”, mentres que o leonés resta coa indeterminación ídiomática (lingua, dialeto ou fala?). En fin, de novo a forzada xerarquización lingüística provoca desfeitas legais.   

                No mes de setembro do hogano tivemos a visita en Ponferrada do deputado de cultura da Deputación de León. Este político upeleiro foi quen tivo a iniciativa de defender a súa identidade leonesa fronte ás presuntas manipulaciois e desinfomaciois dos medios de comunicación de Castela. Pois ben, comentando a presenza do idioma galego no Bierzo declarou, através da rede social Facebook, que “claro que sabemos que falais un dialecto galego, pero tamén un dialectos astur-leonés” (18 setembro). Para este político leonesista no Bierzo non falamos o idioma galego senón o dialeto galego, coa súa intención de desprestixiar nosa lingua. El semella saber máis cós filólogos cando estes se refieren ao idioma galego do Bierzo. Os filólogos de hoxe, sexan galegos, asturianos ou bercianos defenden a existencia de tres linguas na rexión berciana. Por suposto que houbo estudosos que teimaron na singularidade teritorial berciana, na súa mestura lingüística, divulgando expresios mui localistas. Son os casos de Antonio Fernández y Morales (dialecto berciano, 1861), Francisco González González (“un nuevo producto hablado, el berciano”, 1983) ou Jesús García Garcia (berciano, 2011).

     

http://sites.google.com/site/obierzoxa http://www.facebook.com/xabierlagomestre www.twitter.com/obierzoxa http://www.blogoteca.com/obierzoxa http://obierzoceibe.wordpress.com http://www.ciberirmandade.org/falaceive www.ponferrada.org www.partidodelbierzo.es

CHEGA O BIERZO VIÑATEIRO XA.

LIBRO EL BIERZO PROVINCIAL,

LIBRERIAS QUIÑONES E

SIMÓN DE PONFERRADA 

CHEGA O BIERZO VIÑATEIRO,

Xabier Lago Mestre.

No mes de setembro o campo berciano recupera o seu protagonismo. Trala recollida das mazás e as peras das nosas denominaciois de orixe, chega a vendima. Atrás restan as preocupaciois das colleitas (chuvias, xeadas, prezos das vendas…). As vilas máis viñateiras recuperan a vitalidade agrícola, coma sempre Cacabelos, Vilafranca, Viladecaes, os Valtuilles, Los Barrios, etc. Lóxicamente os tempos mudan, estamos no século XXI onde a tecnoloxía xoga un papel fundamental. Mais a cultura viñateira vén de ben lonxe, quizais cos romanos, e sabemos da importancia dos mosteiros no desenvolvemento das viñas bercianas. Nesta ocasión queremos facer mención á  Idade moderna porque temos muita información documental.

                Por suposto, os grandes propietarios da terra eran os mosteiros, casos de Carracedo, Espiñareda e Montes. Estes cedían as súas terras aos vasalos, solaregos e labregos en xeral para faceren determinados cultivos através de contratos de foros, casos das viñas. Nestes contratos  establecíanse as obrigas a cumprir polas dúas partes. Por suposto, nesta desigual relación os señores sempre se levaban a mellor parte dos beneficios das colleitas. A renta a pagar era fixa nun longo período de tempo, agora ben, se había malas colleitas, polas sucesivas crises agrarias, o labrego tiña a obriga de pagala sen desculpas o que provocaba o seu endebedamento económico.

                Outro aspecto a ter en conta era o protecionismo económico que había nos séculos da Idade moderna. Así por exemplo, os concellos das vilas aprobaban ordenanzas do viño. Nesta normativa local regulábase todo o relacionado co viño. Establecíase o aceso ás viñas, os tempos de vendima, o rebusco de restos, o peche de viñas, traballo de xornaleiros, entrada de viños de fóra, prezos de venda, etc. Por suposto, os grandes viñateiros organizáronse para a defesa dos seus intereses económicos, así xurdíu o gremio de viñateiros de Ponferrada ou a xunta de viñateiros de Vilafranca. Estes grupos procuraron controlar o poder políticos dos seus concellos para fixar unhas ordenanzas locais do viño que lles favorecían claramente. Neste sentido empeceron a entrada de viños foráneos nas súas vilas porque poderían prexudicar a venta dos seus. Os grupos de grandes viñateiros controlaban as produciois de Ponferrada e Vilafranca, mais tamén das aldeas da súa contorna e de máis aló. Así non deixaban meter viños dos Valtuilles, Viladecais, Los Barrios ou Valdeorras.

                Non podemos pasar por alto o tema dos variados traballos que se executaban nas viñas da provincia do Bierzo na Idade moderna.  Esas labouras agrícolas eran mui diversas ao longo do ano. Así temos as dúas podas de xarmentos (chapodar e poda en verde), as cavas (unha en marzo e outra en final de primavera), o abonado, a planta de bacelos (probainas de viñas novas), apostar vides (enrodrigar), entrechantar cepas, tirar as malas herbas, os tratamentos (azufre e sulfatos), a vendima da colleita, os tranportes en carros (carrexar) e cabalerías, a pisada das uvas nos lagares ou cos lagares de madeira, fabricación de mostos e oruxos en adegas, os coidados bodegueiros, as vendas, etc. Canto traballo había nos lagares, con esas grandes vigas que prensaban as uvas na lagareta, eses fusos e contrapesos de pedra, o mosto saíndo para o pilo, os procesos de maceración e fermentación, o trasego de mostos a depósitos, logo os caldos nos cubetos e toneis, etc. 

             Os procesos viñateiros descritos n antiguidade non estaban mecanizados coma hoxe. Agora ben, unha cousa era clarexa, necesitaban de muita man de obra de xornaleiros. Velaí que nas xeiras de traballos agrícolas chegasen ao Bierzo xentes de fóra na procura dun salario extra. Inmigrantes galegos viñeron á provincia do Bierzo durante os séculos da Idade moderna, segundo a documentación histórica. Foron tantos os inmigrantes galegos que deron lugar a muitos problemas (mendicidade, roubos, medre de poboación, etc). Os correxidores de Ponferrada ditaron sucesivos autos de bo goberno para controlar a súa estadía na vila do Sil. Nos Barrios de Salas tamén aprobaron ordenanzas sobre os xornaleiros da viñas desas tres localidades (J.D. Rodríguez Cubero). Así sabemos que houbo desacordos entre patrois porque os máis ricos ofrecían mellores salarios e atraían a traballadores doutras viñas. Por iso se fixaron  os salarios, para evitar competencias problemáticas, “no les paguen más de dos reales a cada uno por día”. Ademais, desputaron polo tema dos xantares dados aos xornaleiros. Os propietarios das viñas acordaron dar unha soa comida frugal nas mesmas viñas, e sen levarlles ás adegas. Esa comida contiña viño moderado, cecina, carne ou peixe e non pan, e dábase no xantar e na cea (ano 1601).  

Por suposto, a ampla provincia do Bierzo era varíada a nivel agrícola. Na zona montañosa predominaban os terreos gandeiros (brañas, alzadas, morteiras…), ademáis dos cereais (searas, e bouzas). Mentres que O Bierzo chairego se especializou nas viñas na procura da produtividade e dos mellores prezos agrarios. As conxunturas económicas (crises agrarias, demandas, prezos…) condicionaban os cultivos coma hoxe. Agora tamén as políticas europeas determinan os cultivos e non digamos nada dos prezos fixados polas bolsas internacionais. Ben, na segundo metade do século XVI houbo un exceso de plantaciois de viñas e escaseza de pan. Isto provocaba un aumento da demanda de pan, polo que medraron os prezos do pan, e muitos non pudieron págalo para alimentarse. Ante a protesta social a Coroa acordou executar unha política económica restritiva para as novas viñas. O correxidor de Ponferrada foi o encargado de facer as infomaciois ao respeito, executar o mandato real e multar a quen plantaba novas viñas. Dos interrogatorios á veciñanza podemos dicir que para uns non había tanto exceso de viñas e que non faltaba pan, mentres outros defendían a postura contraria. Non podemos pasar por alto os conflitos de intereses entre os viñateiros da rexión que non querían a competencia das novas plantaciois. Os grandes viñateiros defendían o seu control, de plantaciois, produciois e prezos vinícolas.  Cavilemos en que nesta xeira non existía librecambio económico senón protecionismo local, regulado polos gremios, caso dos maiores viñateiros e as oligarquías dos concellos das vilas.

O Bierzo, setembro de 2025.

http://sites.google.com/site/obierzoxa http://www.facebook.com/xabierlagomestre www.twitter.com/obierzoxa http://www.blogoteca.com/obierzoxa http://obierzoceibe.wordpress.com http://www.ciberirmandade.org/falaceive www.ponferrada.org www.partidodelbierzo.es

OS LUMES CONTRA A POLÍTICA FORESTAL

LIBRO EL BIERZO PROVINCIAL

LUMES CONTRA POLÍTICA FORESTAL,

Por Xabier Lago Mestre.

Levamos semanas de fortes lumes forestais no Bierzo. A reación cidadá está nas rúas, nos medios de comunicación e nas redes sociais ben acendidas. Así podemos escuitar de todo o imaxinable. En resumo muita indignación popular sen precedentes, xa que hai mortos, feridos e perda de moradas e patrimonio medioambiental por doquier. Dende logo que as opiniois dixitais e mailas concentraciois cidadás son un desafogo ante tanta desfeita.

                Podemos ter en conta as condiciois meteorolóxicas tan adversas con muita calor e fortes ventos. Pola outra banda, hai graves acusaciois aos políticos de nefasta xestión (redución do financiamento, menos brigadistas, mala prevención…). Quizais antes non se valorara tanto a política medioambiental das administraciois, agora ben, cando hai unha catástrofe como esta todo son opiniois negatívas para todos. Ninguén ten a solución mais podemos achegar propostas de mellora.

                No Bierzo sempre houbo lumes forestais. Uns por causas naturais (tormentas) e tamén por causas humanas e agrícolas. Cando o traballo da terra era fundamental para vivir na nosa rexión, a ordenación territorial era primordial por parte dos concellos rurais. Así, xunta as localidades existían os hortos con frutais, tamén cortiños con labradío de traballo acotío. Nas ribeiras dos ríos e regueiros estaban as tabladas ben cultivadas para hortalizas, patacas, etc. Nas zonas húmidas había pradoiros e lameiros para pastos do gando e colleitas de herbas. Tamén os liñares para facer fibras textiles.

                Seguimos polos cordais interfluviais que eran cultivados con cereais, deixando descansar as terras cos poulos. Na zonas máis altas e menos ricas facían os concellos rozas de matogueiras, cavadas e queimas, coñecidas coma searas e bouzas. Velaí, trala preparación da terra, novos pastos para o abondoso gando. Estas queimas estaban ben controladas polos concellos, regulamentadas nas ordenanzas, e había reparto axeitado da agra de cereal entre a veciñanza.

                Por suposto existían as matogueiras coma hoxe, de uceiras, carqueixas e xestas, mais eran ben aproveitadas para pastos, cama dos animais e combustible dos fogares. O arboredo estaba organizado por zonas, carballeiras, soutos de castaños, bosques de ribeira, etc. Tamén a súa explotación era regulado nas ordenanzas concellís. O concello organizaba as veceiras de gando para levalo aos pastos escollidos e delimitados. As vacas e bois polos mellores pastos das morteiras, as ovellas e porcos a outros coutos, e cabras aos máis rocosos cavorcos. Reparamos nas zonas altas cos portos, brañas e alzadas que durante séculos foron arrendadas a rabaños de meiriñas de Estremadura e Castela.

                En fin, durante séculos os concellos rurais organizaron ben a explotación do medio natural. Por desgraza agora carecen de medios para facelo por mor do despoboamento, baixos prezos agrarios e gandeiros e dos atrancos burocráticos. Hai numerosas queixas da veciñanza porque non se lles permite certa xestión do rural, casos das rozas, entresacas, apertura de caminos rurais, etc. A Consellería de Medio natural coa súa burocracia desincentiva a xestión parcial dos concellos. O curioso é que os que máis coidan do medio rural, os concellos e a veciñanza, están fóra da xestión medioambiental, e as decisiois son tomadas por urbanitas de Valladolid ou León.

                Convén unha nova política medioambiental que conte máis cos concellos rurais. Hai un tema mui importante referido á queima de localidades por mor dos lumes sen control. Non sería lóxico que os concellos tivesen autorización plena para rozar e limpar o entorno máis inmediato dos seus casaríos. O primeiro é defender as vivendas da veciñanzas, que algúns aínda se abraian das resistencias locais ante os desaloxos forzados da Garda civil. Coa creación deses espazos de seguridade para as localidades de montaña, xestionados polos concellos, evitariamos os perigos actuáis. Xa dixen que ninguén ten a solución a este problema dos lunes, mais hai que sentar a tódalas partes para negociar posibles respostas futuras. Por desgraza dependemos das decisiois tomadas en Valladolid, mui lonxe do Bierzo e das súas xentes. Políticas que procuran desviar medios económicos para outras políticas con máis réditos eleitorais. No rural merman os votos e perdemos poder. Non estaría mal reforzar as competencias medioambientais do Consello comarcal para permitir máis traballo preventivo nos meses estivais tan perigosos.

O Bierzo, agosto de 2025.

http://sites.google.com/site/obierzoxa http://www.facebook.com/xabierlagomestre www.twitter.com/obierzoxa http://www.blogoteca.com/obierzoxa http://obierzoceibe.wordpress.com http://www.ciberirmandade.org/falaceive www.ponferrada.org www.partidodelbierzo.es

VALDEORRAS E O BIERZO ANTISEÑORIAIS

libro El Bierzo provincial.

VALDEORRAS E O BIERZO ANTISEÑORIAIS,

Por Xabier Lago Mestre.

Coma resulta lóxico dúas comarcas veciñas desfrutaron dunha historia común que muitos descoñecen. Referímonos hoxe ás rexiois de Valdeorras e O Bierzo. Por iso queremos dar a coñecer certos acontecementos centrados nas desputas antiseñoriais xurdidas nas dúas zonas nos séculos XVIII e XIX. Dende logo que nestas datas que mudan de século foron mui importantes. Temos a execución das políticas dos gobernos ilustrados, co seu lema. “todo para o pobo mais sen o pobo”. Para logo vir as guerras napoleónicas que atacaron o chamado Antigo réxime (Coroa, señoríos, tribunais, etc). Para rematar co triunfo do réxime liberal que impuxo a Constitución, o Parlamento, as provincias, etc.

                Así pois comezamos no século XVIII cuxa documentación nos indica o devir histórico de ámbalas dúas comarcas. O réxime señorial estaba controlado pola alta nobreza (marqusado de Vilafranca e condes de Ribadavia) e polos mosteiros (Carracedo, san Pedro d Montes, Espiñareda, etc). Por suposto exercían o seu poder con man de ferro, baseándose nos privilexios concedidos polos diversos reis dende a Idade media. Ademais contaron coa execución discrecional dos seus poderes xurisdicional e fiscal para someter aos seus vasalos. Por suposto, estes tiveron muitos abusos que soportar mais tamén souberon resistir douto xeito. Velaí o caso dos preitos ante a Chancelería de Valladolid, as fraudes no pago de impostos, queimas de arquivos señoriais, protestas individuais e coletivas, etc.

                Os señores ataban aos seus vasalos mediante foros agrarios, os casi muitas veces foron cedidos a cabezaleiros para a súa administración. Os veciños de Mosteirós preitearon contra os abusos do seu cabezaleiro ante o alcalde maior de Vilafranca (1769). Neste caso chegaron a acusar ao oficial señorial de abusos xudiciais, po actuar “no solo de corregidor sino de juez preventivo y de apelación” (1769). Noutra ocasión, son todos os concellos da meirindade de Corullón, en “junta especial”, os que protestan contra o dito alcalde maior. Os concellos indican que “se quiere intruja en ejerces xuridicion hordinaria”, e non respetar ao seu “merino o gobernador que al presente se le da el tratamiento de Alcalde Maior” (1779). Outro tanto aconteceu no couto de Corrais e Vilar, onde se acusa ao sobredito oficial señorial de “en perjuicio de su jurisdicción ordinaria se entromete a quebrantársela, usurpando sin título, razón ni causa que lexitima sea el Alcalde Maior de la Vª. de Vªfranca del Bierzo” (1788). Máis longo foi o preito entre os lugares da gobernación de Valcarce a prol do cese do seu gobernador nomeado polo marqués (1785-1791).  

                Polo que se refire a Valdeorras, os seus veciños protestan polo “nombramiento y elección y alcalde y regidores de la dicha tierra” (1632). Curiosamente no ano seguinte hai un convenio entre o conde de Ribadavia e villa e terra de Valdeorras sobre o cobro de rendas señoriais, xa que se tiñan queimado os papeis onde constaban os títulos. Na provincia do Bierzo, Camponaraia preitea co mosteiro de Carracedo polo pago dos cuartos e quintos do cereal collido na devesa do Fabeiro (1693). Os pedáneos da xurisdición de Valdeorras tamén se queixan polo pago da regalía dos xamois (1779). E na provincia do Bierzo, Cortigueira preitea co seu señor sobre non facer residencia aos oficiais e si visita conforme a real lei (1725).

                Á hora de pagar os impostos señoriais sempre hai diferenzas entre fidalgos e pecheros. Velaí a causa de numerosos preitos entre ámbolos dous grupos, coma en 1702 en Valdeorras ante a presenza de intrusos no estado dos fidalgos. Outro tanto acontecera na xurisdición de Vilafranca polo mesmo motivo (1734) e na vila de Carracedo (1735).

                Por suposto os señores, laicos e eclesiásticos, compiten polas terras, vasalos e rendas. Por iso fan un esforzo por delimitar ben as súas posesiois en Valdeorras. Hai documentación da presentación dos privilexios que ten o mosteiro de Carracedo nesa comarca (1713 e 1746), outro tanto acontece con san Pedro de Montes (1738, apeos de 1677 e relación de preitos en 1757). O administrador do conde de Ribadavia manda facer reparto para a cobranza da “talla servintia” ou dereito de vasalaxe (1804). Por suposto os vasalos protestas, mais o avogado dos Reais Consejos constata a regalía do dito conde en Valdeorras.

                Xa no século XIX, a Guerra de independencia favorece a crise dos señoríos (queima de arquivos, destrozo de colleitas, impago de rendas…), ademáis da posterior revolución liberal que executa políticas de liberalización de terras (abolición de señoríos, desamortizaciois eclesiais…). Os debates políticos sobre a supresión dos señoríos son obxeto de atención polos vasallos. Neste senso, houbo un protagonista principal en Valdeorras. Trátase do convento dos Trinitarios de Correxáis, cuxos monxes foron acusados de difundir panquíns antiseñoriais nas feiras de Valdeorras (1812), instando ao impago de rendas. Por suposto, ditos monxes foron acusados polo conde de Ribadavia, xulgados e desterrados de Galicia. Esta rebeldía do pequeño convento non foi secundada polos grandes mosteiros bercianos (Carracedo e san Pedro de Montes) que tiñan grandes intereses señoriais en Valdeorras.

                En 1812 as localidades de Valdeorras demandan os títulos de señorío e vasalaxe aos seus señores. Por suposto, a xustiza é lenta e alonga os preitos todo o que pode en beneficio dos señores. O preito ten sentenza absolutoria para os señores en 1829. Xa sabemos que se restan os dereitos de xurisdición aos señores, os cales alegan ter dereitos territoriais para seguir cos seus privilexios. En Corullón reúnense localidades do marquesado para queixarse ​​contra o alcalde maior do marquesado (1814), “de los crecimientos salarios que exigen además de las estorsiones que son consiguientes extraiendo con la mayor violencia y sin ninguna consideración los bienes y efectos destos naturales”. Corullón comanda de novo as protestas tamén en 1815 e 1817, alegando a autonomía histórica desta vila fronte ao poder marquesal.

En febrero de 1816 Valdeorras protesta contra abusos señoriais, “exigiendo por estos medios y sin otro principio ni origen notoriamente conocido que el señorío jurisdicional, diversas prestaciones así reales como personales, se han hecho dueños de montes, ríos y rentas, alzándose en un todo en lo territorial y figurándose dueños del país”. Mentres que en abril de 1816 se queixan das “exobitantes prestaciones les tienen constituidos en la mayor miseria, de forma que no les queda fruto que sembrar ni comer”. Velaí que o procurador de Valdeorras propoña “lo ventajoso que les seria salir del yugo tan insoportable, pasando al suave y dulce de SM aunque para ello tengan que hacer sacrificio de quanto posehen”. Si, queren deixar a dependencia señorial para pasar a ser de reguengo. Recordemos que Ponferrada era vila reguenga dende 1486 e ben podería servir de exemplo.

As reformas liberais del XIX (supresión de terras mortas, inquisición, diezmos, voto de Santiago, etc) provocaron unha dura resistencia do sector eclesial (bispos, monxes e párrocos). Neste caso salientamos o informe elaborado polos cregos de ”los pueblos que se componen la Merindad de Aguiar en la provincia del Bierzo” (1817) que amosaron o seu apoio á dependencia xudicial de Vilafranca. Recordemos que estes cregos rurais desfrutaban dos beneficios en freguesía dependentes da colexiata de Vilafranca, creada polos marqueses no século XVI. Ademais este informa forma parte dun expediente creado a instancia de Vilafranca para integrar localidades no seu partido.

En 1829 hai unha executoria dun preito para a incorporación á Real Coroa das localidades da xurisdición de Valdeorras cos seus frutos, rentas e aproveitamentos. Agora o marqués de Camarasa tivo que achegar numerosos títulos señoriais de posesión deses lugares. Mentres que as acusaciois antiseñoriais continuaron en 1840, cando A Rúa, Vilamartín e Petín denunciaron ao marqués de “ocupar terrenos que eran de los pueblos y sujetarlos a prestaciones indebidas”.

O Bierzo, xuño de 2025.

http://sites.google.com/site/obierzoxa http://www.facebook.com/xabierlagomestre www.twitter.com/obierzoxa http://www.blogoteca.com/obierzoxa http://obierzoceibe.wordpress.com http://www.ciberirmandade.org/falaceive www.ponferrada.org www.partidodelbierzo.es

DICHOS POPULARES ENTRE LEÓN Y EL BIERZO.

 

 

Libro El Bierzo provincial.

DICHOS POPULARES ENTRE LEÓN Y EL BIERZO,

Por Javier Lago Mestre,

Autor del libro El Bierzo provincial (2021).

LAS DISPUTAS TERRITORIALES.

“De León, al otro lado”

“Amigo de León,

tuyo si, mio no”

“Alén de Foncebadón

está León cazurrón.

Acá de Cruz de Ferro,

O Bierzo galegueiro”

“El Bierzo, acá do Manzanal,

León, alón de Foncebadón”

“León para alá,

alén do porto do Manzanal”

“Galego e berciano, semos irmanos,

cabreirés, leonés e montañés,

nones para tres”.

“De León??... a Foncebadón.

do Bierzo, no vieiro galego”

“El Bierzo es refuerzo,

ante la Diputación, oposición!

que León es felón”.

“Para León máis nos dominar,

O Bierzo mellor calar”

“Non gusta en León,

O Bierzo rebeldón”.

“El Bierzo y León,

diferentes son”

“León mirar chairego,

O Bierzo mirar galego”

“León recela de Castela,

O Bierzo galego certo”

“León todo coloniza.

El Bierzo está en liza,

bilingüal

comarcaliza,

aquel coleriza”

“León out of Castilla,

El Bierzo with Galiza”

“O Bierzo irredento,

León descontento”.

“Cando o Bierzo berra,

en León pelexa”.

“El Bierzo y León

tan distintos son”.

“Ni Castilla nin León,

O Bierzo galegón”.

“Castela-león chairosos,

O Bierzo montañoso”

“León… al otro lado”

“Castela-León douros,

O Bierzo sileiro” (cuestión de ríos)

“Alen de Foncebadón,

está león cazurrrón.

Acá de Cruz de Ferro,

O Bierzo galegueiro”

“León segregación,

O Bierzo anexión”

“Manzanal y Foncebadón,

portas bercianas son”

“O Bierzo ben gardado,

León encastelado”

“Se o Bierzo non planta,

León non xanta”

“León con Asturias casa,

O Bierzo pasa”.

“León e Asturias curmáos,

O Bierzo e Galiza irmaos”

“Riañu cantabru,

O Bierzo galego,

Mansilla de Castilla,

Laciana asturiana,

León sin garra,

ya no agarra”

“Tras do Manzanal León,

O Bierzo con Foncebadón”

“Después de Manzanal León,

porto do Bierzo é Foncebadón”

“Subo para León,

baixo para o Bierzo”

“León berrador,

O Bierzo rondeiro” (rondas)

“El Bierzo sin León,

es nuestra decisión”.

“Si Collanza castellana,

y el Bierzo gallego son,

y la montaña asturiana,

¿Qué le dejas a León?”

“El Bierzo con León,

es nuestra perdición”

“León es opresión,

El Bierzo es liberación”

“Ellos leonesistas,

O Bierzo secesionista”

“León separatista,

O Bierzo anexionista”

“Se o Sil fose viño,

Non chegara ao Miño”

“O Bierzo rexión sileste,

León que non moleste”.

“Castilla y León

diferentes do Bierzo son”

O BIERZO, XUÑO DE 2025.  

http://sites.google.com/site/obierzoxa http://www.facebook.com/xabierlagomestre www.twitter.com/obierzoxa http://www.blogoteca.com/obierzoxa http://obierzoceibe.wordpress.com http://www.ciberirmandade.org/falaceive www.ponferrada.org www.partidodelbierzo.es

POLO NOSO ARQUIVO REXIONAL BERCIANO.

libro El Bierzo provincial

`

POLO NOSO ARQUIVO BERCIANO,

Por Xabier Lago Mestre.

Todos temos amplas bibliotecas particulares nas nosas moradas. Seguimos mercando libros e xa non sabemos onde metelos. Hai tempo que muitos exercemos o bo costume da doazón de libros para as bibliotecas públicas da rexión do Bierzo. Incluso hai herdeiros que botan os libros vellos para os contedores de lixo. Todo isto vén a conta de que recentemente quixen facer outra doazón de libros a unha biblioteca de Ponferrada e dixeron que xa non recibían máis por falta de espazo para gardalos.

                Cavilando nesta problemática cultural cheguei a unha conclusión. Estaría ben que o Consello comarcal do Bierzo tomara o protagonismo neste tema sobrandeiro. Quero dicir que entre as súas competencias está a materia cultural, onde se poden incluir o tema das bibliotecas e arquivo histórico. O Bierzo necesita un novo centro cultural que inclúa unha biblioteca, un arquivo e un museo. Por suposto, a mellor localización para este centro sería Vilafranca do Bierzo. Incluso hai un edificio tan especial coma san Nicolás o real, sede da antiga Deputación provincial do Bierzo. Dicimos todo isto porque pensamos que a futura biblioteca de Gil y Carrasco, ademáis das bibliotecas da Casa da cultura de Ponferrada e do Instituto de estudos bercianos axiña estarán ateigadas de libros.

                A proposta de novo centro cultural do Bierzo ben podería dar preferencia aos temas locais. Este é o caso da ampla bibliografía berciana (historia, filoloxía, etnográfia, medio natural, mineiría, etc). Ademais de ter un arquivo fotográfico froito da doazón das familias bercianas que herdan dos seus parentes falecidos. Polo que toca ao arquivo, os historiadores bercianos contamos con abundante documentación foránea. Para a realización de libros e artigos históricos temos estudado diversa documentación atopada en lonxanos arquivos (León, Simancas, Valladolid, Sevilla, Madrid, etc). Toda esta documentación consultada non se pode estragar, mellor estaría conservada no dito arquivo berciano. Qué podemos dicir da documentación das vellas minas do Bierzo que hai que recompilar e conservar no futuro arquivo. Outro tanto acontece cos xornais antiguos do Bierzo, un patrimonio documental privado muy valioso, que mellor estaría protexido no dito arquivo berciano.

                Coma exemplo de todo isto temos o caso do “Archiu Istoric Generau d´Aran” que xa ben conserva o seu patrimonio documental. Porque en Catalunya está presente a creación de arquivos comarcais pola súa Lei 10/2001. Todo o contrario acontece en Castela e León, onde non se regula a creación de arquivos comarcais na súa lexislación. Iso si, permiten arquivos centrais, territoriais, provinciais e locais. Por suposto, a Lei da Comarca do Bierzo non recoñece expresamente entre as súas competencias a materia de bibliotecas e arquivos (art. 4). A autonomía do Bierzo sempre ben recortada

.

                A rexión do Bierzo ben merece ter un centro cultural amplo que recolla noso variado patrimonio histórico. Ben sabemos do valor que teñen eses documentos vellos para coñecer noso pasado identitario (bercianismo, linguas, comunidades rurais…) e institucional (provincias, señoríos, mosteiros, xuntas veciñais…). Oxalá os políticos locais entendesen desta importante tarefa cultural, porque dos políticos foráneos pouco podemos agardar. Ainda resta muito daquelas vellas dinámicas de levar todo para a cidade de León. Recordamos cando, aproveitando a desamortización monástica, levaron para o museo de León libros e documentos de Carracedo e san Pedro de Montes (1842). Que pregunten onde está o roubado Calvario de Corullón, en León claro!. E centos de pezas relixiosas do Bierzo están pechadas no museo dos Camiños de Astorga.

                Por todo o dito, O Bierzo necesita ter o seu centro cultural propio sen dependencias alleas. Un centro con biblioteca, arquivo histórico e museo. Non queremos un contedor de pezas soltas senón algo dinámico que fomente a nosa cultura berciana no século XXI. Capaz de xerar debate plural e tamén interlingüístico. Porque o idioma galego debe ter a presenza que outras instituciois, propias e foráneas, sempre lle negan. Convén un centro cultural capaz de rachar coas fronteiras mentais e políticas que nos afastan dos nosos veciños da Galiza.

                Non pasamos por alto da dificultade de acadar ese centro cultural por fata de cartos públicos. Recordemos que aínda o Consello comarcal non ten sede propia e lastra os pagos dos alugueres. Mais into non quita a reclamación popular dun centro cultural berciano que se debería demandar ás instituciois foráneas (Deputación, Junta de Castela e León e Estado). León ten o seu museo e biblioteca provinciais sen embargo ao Bierzo non se lle negan iguais dereitos por mor do centralismo secular. Oxalá non nos pase coma na veciña Valdeorras onde levan décadas pedindo un museo para o seu patrimonio comarcal e seguen a agardar un mellor tempo político.

O Bierzo, xuño de 2025.

http://sites.google.com/site/obierzoxa http://www.facebook.com/xabierlagomestre www.twitter.com/obierzoxa http://www.blogoteca.com/obierzoxa http://obierzoceibe.wordpress.com http://www.ciberirmandade.org/falaceive www.ponferrada.org www.partidodelbierzo.es

A OUTRA TEBAIDA BERCIANA.

libro El Bierzo Provincial.

A OUTRA TEBAIDA BERCIANA,

Por Xabier Lago Mestre.

A sona da Tebaida berciana ten a súa orixe na Idade media polo seu desenvolvemento monástico. Sen embargo, non se sabe tanto da evolución na Idade moderna. Por iso toca ver un chisco desa outra historia descoñecida da abadía de san Pedro de Montes. Principiamos a fines do século XV coa reforma monástica que promoveron os chamados Reis católicos. Trala conquista militar do Bierzo ante a rebelión do conde de Lemos, Rodrigo, a Coroa fíxose co control das importantes abadías, casos de Carracedo, Espiñareda e Montes. Dende Valladolid se remesaron reformadores que bateron cos abades locais.

Por suposto, ante as resistencias bercianas a Coroa ordenou ao correxidor de Ponferrada apoiar aos reformadores estranxeiros. No caso do mosteiro de Montes, o seu abade, Estacio Noreña, non deixou entrar ao reformador bieito visitante que contou coa axuda do dito correxidor. Finalmente o poder real e eclesial foráneos venceron, e o abade tivo que abandonar o mosteiro (1505) e renunciar ao seu cargo. Depois o novo abade, Diego de Burgos, pediu axuda ao correxidor e quitou as varas da xustiza aos antigos xuíces, coma mostra do seu poder señorial (1506). Outra consecuencia posterior da reforma foi o intento de integrar o mosteiro berciano en san Vicente de Salamanca (bula de 1535), polo cal había que contribuir para os estudos na cidade charra. Mais este proxeto unionista fracasou, e en 1541 voltaron a separarse. 

Os problemas continuaron cando o correxidor exerceu a súa xurisdición no val da Valdoza, por mor da persecución de malfeitores que procuraban a inmunidade monástica. Por iso o arcediano do Bierzo fixoulle censuras eclesiásticas (1521), sendo a propia Coroa quen demandou o alzamento daquela excomunión. O mosteiro de san Pedro de Montes exercía o seu poder señorial principalmente sobre a Quintería de Montes e mailo val da Valdoza, ademáis doutros territorios, “en el marquesado de Villafranca, en tierra de Cabrera, en la Ribera de Urbía, en el partido de Baldeorras, en el condado de Riba de Avia, en la provincia del Bierzo, en la tierra de la ciudad de Astorga” (1702). Sabemos que cada concello nomeaba un procurador, e que había un procurador xeral de todo o val da Valdoza. Ademais, a Quintería tiña un procurador e ordenanzas.  Incluso os novos abades tiñan de xurar os usos e costumes en Valdefrancos, onde a terra se xuntaba en concello xeral (1554). Os concellos preitearon co mosteiro porque éste se negaba a facer xuízos de residencia aos oficiais de xustiza da Valdoza (1597), todo fora por non cuestionar a xustiza señorial tan pouco independente. 

Gobernar este amplio espazo señorial non foi doado, velaí a diversa conflitividade social. Diversos concellos veciños desputaron os seus términos co mosteiro. Os Barrios de Salas defenderon o considerado seu en varias ocasiois (A Piquera, 1501, pontón de Fonlevar, 1502, Valcabado, 1514), e entraron no couto da Valdoza para pastar, facer cortas de madeiras e rozas, polo que o correxidor de Ponferrada, Juan de Torres, tivo de ditar sentenza a prol de san Pedro de Montes. Antes, houbo desputas interseñoriais pola posesión da Ribera de Urbía, que demandaban os marqueses de Vilafranca e o conde de Benavente, que se resolveu a prol dos laicos coa concordia de 1497.

 O correxidor de Ponferrada, Juan de Montalvo, tamén ditou sentenzas a prol do mosteiro, nos asuntos das sernas (traballos comunais de balde para o abade), e contra dos que vivían fóra e tiñan terras forais do mosteiro (1512). Convén recordar o importante arquivo monastico que existía, cheo de documentos medievais que fundamentaban o seu poder señorial en privilexios históricos fronte ás demandas dos seus vasalos. Mercedes reais que teñen sido verificados como falsos por historiadores coma Mercedes Durany e Leticia Agundez (2016). Lóxicamente aquela xustiza estaba feita para defender os intereses dos privilexiados (Igrexa, nobreza e Coroa) fronte aos vasalos. Exemplos de inxustizas temos a esgalla, como cando non se lles concedeu concello propio aos da Quintería de Montes (1533). Tamén había obriga de pago de dúas perdices para a concesión de licencia para facer casas (1578), ou de pagar por mortes de vasalos sen herdeiros (1518). Os veciños de san Clemente tiveron que preitear para ter o control do seu souto ante a oposición do mosteiro (1532). En 1560 Vilanova da Valdoza protestou pola demanda dos dezmos e quintos do que labrasen por parte do mosteiro. Os preitos interconcellís polas terras foron abundantes. Así aconteceu entre a Quintería e Llamas da Cabreira (1560). Outro tanto sucedería entre Ferradelo con Vilavella (1560) e con Pombrego (1574).

Ante as necesidades financeiras da Coroa de Castela, Felipe II conseguiu bula do papa Gregorio XIII para vender posesiois monásticas. En tempos de Carlos I san Esteban da Valdoza pasou a realengo, a integrarse na gobernación de Ponferrada. Mentres que Vilanova da Valdoza foi vendida ao seu párroco (1588), e logo aos veciños e finalmente a compraron os marqueses de Vilafrranca.  Por certo, san Esteban da Valdoza preiteou durante anos co mosteiro pola paraxe de Fonlevar (1670).

No século XVII hai unha crise xeneralizada, económica, señorial, política, internacional, etc. O mosteiro de san Pedro de Montes reforzou a administración dos seus bens. Velaí as “Memorias de las Advetencias que conviene saber el que goberna esta casa de San Pedro de Montes” (1597), e o “Memorial de Plácido de las Regueras” (1669), ademáis da realización de apeos de términos (Vilanova e santa Lucía en 1670 e 1672). Incluso o mosteiro preitea con xuices e rexidores locais acusados de quedarse con certas penas (1672). E continúan os preitos por términos con Santo Alexandre (Santalavila, 1622) e por Fonlevar (san Esteban, de 1520 a 1670).

A Coroa presionaba aos seus oficiais para recadar impostos sen fin. O mosteiro alegaba que os seus quinteiros estaban exentos de pagar tributos reais. Agora ben, intentouse cobrarlles en 1606, por iso o abade tivo que presentar a documentación xutificativa desa exención para gañar o preito con Facenda. Mais posteriormente os coxedores de León voltaron a intentalo en 1669. Polo que o abade tivo que acudir ante o correxidor de Ponferrada e o alcalde maior de León para conseguir autos favorabeis aos seus vasalos. Os cales quedaron exentos de pagar con soldados, moneda forera, nin servizos ordinarios e extraordinarios. Estaban claras as intenciois eclesiais, menos pagar á Coroa para pagar sen desculpas ao mosteiro.

Xa no século XVIII houbo enfrontamento entre o bispado de Astorga e os mosteiros bercianos. Tratábase de que o primeiro quería ter o control das pesentaciois eclesiásticas, ao que se negaron os abades cun preito ante a Real Cámara (1773). As ferrarías por parte do mosteiro tamén provocaron conflitos cos concellos, casos de Penalba e Santalavila (preito en 1744 e compromiso de 1787 respetivamente). As protestas veciñais foron polas consecuencias dos arranques das raiceiras de uces para facer carbón que destruían pastos e erosionaban o terreo coa axuda das fortes chuvias. De novo os fortes investimentos monásticos nas ferrarías prevaleceron sobre os intereses ecolóxicos e veciñais.  

O pior foi no século XIX coa guerra da antinapoleónica que atacou o réxime señorial e a posterior revolución liberal que aprobou a desamortización monástica de 1835. Isto representou a fin do noso mosteiro de san Pedro de Montes, tanto do seu patrimonio arquitectónico, artístico e documental. Por exemplo sabemos do traslado de libros e documentos á biblioteca e ao museo da cidade de León en 1842.

 

O Bierzo, xuño de 2025.

http://sites.google.com/site/obierzoxa http://www.facebook.com/xabierlagomestre www.twitter.com/obierzoxa http://www.blogoteca.com/obierzoxa http://obierzoceibe.wordpress.com http://www.ciberirmandade.org/falaceive www.ponferrada.org www.partidodelbierzo.es