lunes, febrero 29, 2016

NOVO DÍA DA LINGUA GALEGA NA REXIÓN BERCIANA.


DÍA DA LINGUA GALEGA NA REXIÓN DO BIERZO,
Polo coletivo Fala Ceibe do Bierzo.
falaceibe@yahoo.es

O 9 de marzo de 1695 naceu en Vilafranca do Bierzo frei Martín Sarmiento. Este erudito ilustrado foi un grande defensor do galego no século XVIII. Así pois, temos unha boa data para a declaración como Día do Galego no Bierzo. A pesares do longo tempo transcorrido segue a ser necesario dar o máximo protagonismo ao noso idioma tradicional.



AS DISCRIMINACIOIS CO GALEGO.

Quen pode entender que haxa colexios públicos no Bierzo occidental que non oferten o estudo voluntario da nosa lingua, casos de Carracedelo, Fabeiro ou Veiga de Valcarce. Isto acontece hoxe polos atrancos administrativos da Junta de Castela e León (Consellería de Educación, direciois dos centros…), en vez de dar as máximas facilidades de opción lingüística. Como exemplo do que comentamos velaí as continuas protestas de diversas comunidades escolares polas continuas restriciois da oferta escolar de galego.

Pola outra banda, o idioma galego conta co recoñecemento legal do Estatuto de Autonomía de Castela e León e da Lei de Creación da Comarca do Bierzo. Pois ben, as administraciois locais, sexan Deputación de León, Consello Comarcal e concellos, teñen feito moi pouco na promoción institucional do galego do Bierzo.


UN MAIOR RECOÑECEMENTO LEGAL.

Neste ano 2016 as Cortes de Castela e León teñen intención de reformar de novo o Estatuto desta Comunidade Autónoma. Esta será unha nova oporltunidade de dar un maior recoñecemento legal para o idioma galego. Nesta ocasión hai que pedir a declaración de cooficialidade para o galego. Cabe esperar que a meirande parte dos partidos políticos rexeitarán esta proposta pola súa falta de sensibilidade lingüística. 

A minoría galegofalante do Bierzo ten a lexitimidade para reclamar unha maior protección legal para o galego. Non se pode entender que a comunidade lingüística do noroeste peninsular estea dividida legalmente. Así as pequenas comunidades galegofalantes de Asturias, O Bierzo e a Alta Seabra sufrimos discriminaciois lingüística respeito aos falantes da Galiza. Cómpre remediar estas diferenzas legais e históricas mediante a concesión dun estatuto de cooficialidade para a nosa lingua galega estremeira.


POR UN MEDIO DE COMUNICACIÓN GALEGOBERCIANO.

Lamentablemente seguimos a sufrir a censura á hora de exercer o dereito de liberdade de expresión en galego. Os medios de comunicación desta rexión non permiten o uso da lingua tradicional do Bierzo por parte dos galegofalantes. Esta anómala situación hai que cualificala de discriminación cultural cara ao galego.

Convén crear un medio de comunicación propio en galego para dar voz á comunidade galegofalante do Bierzo. Deste xeito poderemos prestixiar o idioma galego e tamén dignificar á comunidade galegofalante. Hai que aproveitar máis as facilitades que ofrece internet para crear un medio de expresión alternativo en galego. Amosemos un galego reivindicativo, capaz de reclamar o recoñecemento dos nosos dereitos lingüísticos plenos paseniño. O galego en positivo ten que acadar o respeito dos castelanfalantes para que non o vexan coma unha ameaza cultural. 


O MODELO GALEGOBERCIANO. 

O galego do Bierzo ten que rexurdir con fundamentos tradicionais nosos. Non podemos pasar por alto o dialetismo local, evitando así o rexeito da normativa oficial do galego. Hai que explicar mellor a relación entre dialetismo y normativa lingüística. Nesta dinámica interlingüística tamén estará presente o portugués que non pode ser alleo á nosa tradición idiomática, como comprobamos no caso do ancarés. 

Para acadarmos o respeito dos castelanfalantes amosemos mellor o galego. A visualización do galego dun xeito atrativo, con mensaxes positivos, divertidos, abraiantes, etc. As mellores imaxes poden casar ben con mensaxes en galego. Dous elementos que poden espallarse ben pola internet a través das redes sociais. 

O galego con fundamento tradicional. Temos moito que valorar da nosa cultura, coma a literatura oral, os costumes, as festividades, a relixiosidade, as instituciois locais, as localidades (aldeas, vilas, etc), o cancioneiro, etc. Recuperemos a nosa cultura galegoberciana a través da nosa lingua revitalizada con novos contidos de interese social. 


Por todo o dito, cremos que hai que bercianizar máis o galego. Recuperemos as fontes culturais tradicionais da nosa rexión. Pero sen deixar de mirar para diante, ao futuro, caso da utilización de medios de expresión modernos coma a internet. Dende o recuncho do Bierzo, con Galiza e Portugal xuntos. Porque co galego podemos ser máis internacionais ca nunca. Reforcemos pois o noso bilingüismo fronte aos encastelados, coma eses políticos das Cortes autonómicas que aínda rexeitan a xusta declaración de cooficialidade para o galego.
O Bierzo, marzo de 2016.

http://sites.google.com/site/obierzoxa http://www.facebook.com/xabierlagomestre www.twitter.com/obierzoxa http://www.blogoteca.com/obierzoxa http://obierzoceibe.wordpress.com http://www.ciberirmandade.org/falaceive www.ponferrada.org www.partidodelbierzo.es

viernes, febrero 19, 2016

GALEGO ANTE A REFORMA DO ESTATUTO DE CASTELA-LEON.


O GALEGO ANTE A REFORMA DO ESTATUTO DE CASTELA E LEÓN,
Por Fala Ceibe do Bierzo (falaceibe@yahoo.es).
www.obierzoceibe.blogspot.com

  Os medios de comunicación anuncian a presentación do anteproxeto de reforma do Estatuto de Autonomía de Castela e León aos partidos políticos presentes nas Cortes autonómicas. Dende a rexión de O Bierzo pensamos que algo se pode facer por protexer máis a nosa lingua galega e mailos seus falantes. 

Todos sabemos que o idioma galego ten o recoñecemento xurídico no dito Estatuto de Autonomía de Castela e León.  Así "gozará de respeito e proteción a lingua galega nos lugares en que habitualmente se utilice" (art. 5.3). Castela e León ten dous territorios con idioma galego, As Portelas da Alta Seabra e O Bierzo occidental. A pesares do dito recoñecemento legal pouco se ten feito pola promoción da nosa lingua pola parte das administraciois públicas, a saber, Junta de Castela e León, Deputación leonesa, Consello Comarcal e concellos bercianos. 


O ABEIRO DA CARTA EUROPEA DAS LINGUAS REXIONAIS. 

Ademais, neste senso segue sen cumplirse co fixado pola Carta Europea de Linguas Rexionais e Minoritarias, sinada polo Reino de España en 1992. Recentemente o Consello de Europa (xaneiro de 2016) aprobou unha recomendación sobre a execución de dita Carta Europea por parte do Reino de España. Neste texto se propón "a extensión do recoñecemento das linguas rexionais ou minoritarias que tendo un estatuto de cooficialidade en seis comunidades autónomas ás outras comunidades autónomas que tendo suficiente número de falantes de lingua rexional ou minoritaria". Entendemos que esta recomendación do Consello de Ministros afeta direitamente á situación da comunidade galegofalante de O Bierzo. 

Tamén ol 4º informe do Comité de Expertos de dita Carta Europea incluía a O Bierzo como territorio de aplicación da proteción derivada da parte segunda da Carta Europea de Linguas Rexionais ou Minoritarias,"Furthermore, the following languages are granted more general protectión under Part II of the Charter: Galician in Castile and Leon (...)" (pagina 4). Velaí que o Comité de Expertos se interese polo número de galegofalantes que hai en Castela e León, "The Commitee of Experts asks for updated informativon on the number of Galician speakers in Castile and Leon" (p. 8). E finalmente, o Comité de Expertos denuncia por non ter recibido información axeitada sobre a situación da lingua galega en Castela e León, "Galician in Castile and Leon. The Commitee of Expert has not received any information regarding thes undertaking and asks for information in the next periodical report" (p. 18).



Non resulta lóxico que as comunidades lingüísticas que compartimos o mesmo idioma galego secular no noroeste peninsular, aínda que afastadas por divisiois administrativas, esteamos sometidas por distintas lexislaciois lingüísticas. Por todo isto, os falantes galegos de O Bierzo e As Portelas zamorás temos lexitimidade para demandar de novo a cooficialidade da nosa lingua galega no Estatuto de Castela e León que evite as discriminaciois idiomáticas actuais.

A ESTRATEXIA POLÍTICA REIVINDICATIVA.

Para acadarmos o obxetivo da reforma do Estatuto de Autonomía de Castela e León coa mención á cooficialidade da lingua galega do Bierzo temos que seguir unha estratexia política peculiar. Primeiro temos o exemplo da anterior demanda de cooficialidade que non contou con ningún apoio político nas Cortes autonómicas. Nesta nova ocasión haberá que intentalo de novo mediante a negociación coas forzas tradicionais de esquerda, ademais do partido Podemos. Dende logo que non será doado que teñan en conta a nosa proposta idiomática. 


Unha segunda xeira vindicativa terá lugar nas Cortes xerais cando chegue a proposta de reforma do dito Estatuto, remitida polo Parlamento autonómico. De novo haberá que negociar coas forzas de esquerda, ademais de nacionalistas bascos, cataláns e galegos do grupo Marea. Coidamos que estes últimos partidos terán máis sensibilidade lingüística xa que representan a territorios bilingües. Dende logo que esta estratexia política será complicada de cara a obter os resultados positivos pero hai que intentalo unha vez máis polo ben do noso idioma galego e dos seus falantes asoballados secularmente.   
  
O Bierzo, febreiro de 2016. 



http://sites.google.com/site/obierzoxa http://www.facebook.com/xabierlagomestre www.twitter.com/obierzoxa http://www.blogoteca.com/obierzoxa http://obierzoceibe.wordpress.com http://www.ciberirmandade.org/falaceive www.ponferrada.org www.partidodelbierzo.es

martes, febrero 16, 2016

LA EXPRESIÓN DE EL BIERZO EN LA HISTORIA REGIONAL.


LA EXPRESIÓN DE EL BIERZO EN LA HISTORIA,
 Por Xabier Lago Mestre.
falaceibe@yahoo.es

La expresión toponímica “de El Bierzo” sigue dando lugar a la polémica. Por eso en esta ocasión recurrimos a la historia para fundamentar el uso de El Bierzo frente a los intentos de alterar esa expresión mediante la contracción preposicional y la colocación en minúscula del artículo determinado.   Se trata de amparar nuestro topónimo completo, El Bierzo, ante la pretensión de reducirlo por el simplismo comunicativo actual.

LA EVOLUCIÓN TOPONÍMICA.

Comenzamos nuestro repaso histórico por la visita a la documentación medieval conservada en nuestros tumbos y cartularios monásticos bercianos. Así encontramos las expresiones siguientes: “comes Ramirus Froylaz in Bergido” (año 1144), “e de sua mao en Berzo Nunu Fernandez” (1270), ”Donno Martino sancti tenente Limiam et Berizum cum Bueza” (1218), “Merino mayor en toda tierra de Leon don Gonzalvo Mouran. Sou merino en Berzio Ruy Galvan” (reinado de Alfonso XI), etc. La llamada Crónica Tudense, del siglo XIII, se refiere a la actividad repobladora del rey Alfonso IX, “populavit in Berizo Benevivere et Pontem Ferratum, populavit in terra legionis”. Como podemos apreciar en los textos la denominación territorial varía, no hay pues un acuerdo unánime entre los escribanos sobre El Bierzo. 


Las lenguas romances, gallego, leonés y castellano, están presentes en los diferentes testimonios documentales. Por otra parte, el latín es la lengua de las instituciones de la Iglesia (catedral, obispado, monasterios y parroquias), y su influencia se deja sentir en la escritura al faltar el artículo determinado al referirse a El Bierzo. 

En el siglo XIV las lenguas tradicionales de El Bierzo, gallego y leonés, están consolidadas en la región gracias a sus comunidades idiomáticas respectivas. El monasterio de S. Andrés de Espinareda nos ofrece otro documento de interés, referido al foro de la localidad de S. Andrés. “E quando el Rey ay char servicios ou pedidos que sean generales en toda la sacada del Bierço en que vos los ditos pobladores en el dito lugar, que nos aiudades una ves en el unno con seyscientos maravedis e dies dineros  el maravedi de la dita moneda” (1336). El famoso Libro de la Montería de Alfonso XI (1340) tiene un apartado singular “en tierra del Vierzo”.  Como vemos tenemos la presencia del artículo determinado en El Bierzo, propio de las lenguas romances comentadas.  


En la documentación posterior se generaliza el uso del artículo determinado en la expresión El Bierzo, según comprobamos en los textos castellanos. Los Reyes Católicos compran la villa de Ponferrada (1486) y colocan en ella a sus oficiales afines foráneos (corregidores, escribanos, alcaides, regidores, etc) que utilizan la lengua castellana oficial en sus funciones administrativas. Así tenemos el ejemplo de “nuestro corregidor de la provincia del Bierzo” (1491). 

SIN CONTRAER DE EL BIERZO.

Pero quizás sea más novedoso indicar otros documentos en donde aparece nuestro topónimo con la especificidad demandada en este trabajo, es decir, con la expresión no contraída de El Bierzo o con el artículo en mayúscula. En 1524 se debate la construcción de un puente en Cacabelos y leemos “Francisco d´Anzillo dize que dara seguridad bastante en esta provincia d´El Bierzo” (rvta. Cuadernos de Investigación Histórica, 1987). 

En el siglo XVII, Fray Antonio de Yepes, en su Crónica General de la Orden de S. Benito, indica que “éste es Santa María de Carracedo, sito en el Reino de León, en el obispado de Astorga, en la Provincia que llaman El Bierzo”. 


Del siglo XVIII hemos encontrado numerosas referencias a nuestro topónimo. En 1712 se habla del arriendo de las rentas del Voto de Santiago en el “partido de El Bierzo” (rvta. Bierzo, 2006). El corregidor de Ponferrada envió un informe en 1770 a Thomas López, el diseñador del mapa de El Bierzo (1789), en el cual se indica “quedo en remitir a Vm la nómina de las Villas y lugares que comprende esta Cabeza de la Provincia deel Vierzo” (El Bierzo a finales del siglo XVIII, 1998). Otro documento recoge el conflicto entre los concejos de Peranzanes y El Rebollar por el arreglo del camino por el puerto del Trayecto, “y otras muchas personas asi de la Provincia de el Vierzo” (Protocolos Notariales de León, 1749). Además, Francisco J. Vatoli presentó un “Informe sobre la posibilidad de establecer la fabricación de armas en El Bierzo” (1797).  Como vemos todavía hay dudas gramaticales entre la utilización de la v o b para nuestro topónimo El Bierzo.

A título de nuevo ejemplo, tenemos el caso del uso de la expresión de El Bierzo por la Iglesia berciana. Así acontece con unas postales de gran difusión mariana del siglo XVIII.  “Milagrosa imagen de la Madre de Dios N. S. de la Guiana en el Real Monasterio de s. P. de Montes, en la provincia de el Bierzo” (1785) y “que en la villa de Ponferrada venera por su patrona la provincia de el Bierzo con el título de la Encina”.


La obra de Enrique Gil y Carrasco también nos sirve de ejemplo. En su libro, Bosquejo de un viaje a una provincia del interior (1840), leemos “en toda la provincia de León y muy particularmente en el distrito de El Bierzo, merecen la atención de cuantos se interesen en las glorias españolas”, y también "¿Quien, antes ni despues, se ha acordado de este rincón maravilloso de El Bierzo".

En el siglo XX tampoco faltan testimonios de nuestro peculiar topónimo El Bierzo. En 1944 se edita un libro titulado “Mancha carbonífera de El Bierzo” y también hay un artículo titulado “La provincia de El Bierzo”, firmado por Matinot (revista Bierzo, 1957). María del Carmen Montero García-Lorenzana presentó su excelente trabajo de investigación “Análisis económico de la región de El Bierzo” (1972). La vuelta de la democracia permite la existencia de partidos políticos bercianistas que defienden nuestra singularidad toponímica, partido de El Bierzo y partido regionalista de El Bierzo. Desde entonces el uso social de la expresión de El Bierzo se consolida progresivamente. Pero esta peculiaridad toponímica regional choca con el rechazo elitista de la norma gramatical de la RAE.

O Bierzo, febreiro de 2016.

http://sites.google.com/site/obierzoxa http://www.facebook.com/xabierlagomestre www.twitter.com/obierzoxa http://www.blogoteca.com/obierzoxa http://obierzoceibe.wordpress.com http://www.ciberirmandade.org/falaceive www.ponferrada.org www.partidodelbierzo.es

lunes, febrero 08, 2016

DOAZOIS DE LIBROS GALEGOS POR FALA CEIBE DO BIERZO


NOVA DOAZON DE LIBROS PARA AS BIBLIOTECAS 
POLO COLETIVO CULTURAL FALA CEIBE DO BIERZO.
falaceibe@yahoo.es

Na rexión do Bierzo hai unha grande falta de libros en lingua galega.  Velaí a razón de que o coletivo Fala Ceibe do Bierzo teña por costume facer doazóis de libros para as bibliotecas públicas. Durante as derradeiras décadas varias bibliotecas recibiron libros. 

A BIBLIOTECA DE PONFERRADA.
Entre todas as bibliotecas salientamos a municipal de Ponferrada, a cal ten xa un importante fondo de libros en galego. Eiquí hai unha seción específica de literatura galega, antiga e contemporánea. Pero os libros en galego non están concentrados todos no mesmo espazo porque se distribúen por outras seciois de ensaio, caso da etnografía, dereito, enciclopedias, etcétera.


Esta biblioteca de Ponferrada é a máis grande da rexión do Bierzo. Ademais ten o maior número de usuarios, e está aberta a todos os bercianos doutras localidades que poden acudir na procura de libros en galego. A súa boa organización interna e a súa amplitude posibilitan a doada localización dos libros. En fin, que á hora de doar libros en galego esta biblioteca ten preferencia.

OUTRAS BIBLIOTECAS BERCIANAS.
As bibliotecas municipais das vilas da rexión tamén recibiron libros en galego. Referímonos a Cacabelos, Vilafranca do Bierzo, Bembibre, Toural dos Vaos, etc. Pero tampouco deixamos de lado o resto de pequenas poboaciois, como as bibliotecas de Campo de Ponferrada, Fontesnovas, Columbrianos, Catroventos, Devesas (S. Pedro), Valboa, Magaz de Abaixo, etc.


AS BIBLIOTECAS DOS CENTROS ESCOLARES. 
Cando comezou a recuperación do ensino do galego nos centros escolares do Bierzo tamén fixemos doazois de libros a estes colexios e institutos. Daquela o seu alunado non tiña libros en galego axeitados, nin nos seus centros nin podía mercalos nas librerías porque para éstas non resultaba rentável adquirilos. Por iso, viñeron ben as nosas doazois aínda que despois xa a Xunta de Galicia remesou novos libros a eses centros.

O PROTAGONISMO DO CONSELLO COMARCAL DO BIERZO.
O Consello Comarcal do Bierzo ben podería asumir a competencia de centro coordinador das bibliotecas bercianas. Está claro que unha biblioteca rural non pode ter moitos libros en galego, por iso estaría ben que os seus leitores puidesen ter doado aceso a libros en galego doutras bibliotecas bercianas ou galegas mediante un servizo de préstamo interbibliotecario. Este servizo estaría a cargo do Consello Comarcal berciano. Agardemos que algún día poidamos ver esta consecución cultural.


A INTERNET COMA RECURSO CULTURAL.
A nosa rexión do Bierzo ten graves carencias en materia de recursos culturais en galego. Así acontece coa falta de libros en bibliotecas municipais, non hai oferta de publicaciois en galego nas librerías, non chega o cinema, nin hai obras de teatro, nin presentación de libros, faltan xornais en galego, etc. Pero temos o recurso da internet galega para compensar semellantes carencias. 

O Bierzo, febreiro de 2016.


http://sites.google.com/site/obierzoxa http://www.facebook.com/xabierlagomestre www.twitter.com/obierzoxa http://www.blogoteca.com/obierzoxa http://obierzoceibe.wordpress.com http://www.ciberirmandade.org/falaceive www.ponferrada.org www.partidodelbierzo.es