domingo, agosto 28, 2011

SUBINDO POLAS BEIRAS DO SIL ATA PONFERRADA (1ª PARTE)

Itinerario do roteiro pola ribeira do río Sil por Valiña e Peón.



SUBINDO POLAS BEIRAS DO RÍO SIL ATA PONFERRADA (1ª parte).
Por Xabier Lago Mestre.




Tras cruzar o viaduto da estrada N-120, atopamos o desvío á dereita para O Carril e maila Valiña. Subimos a ponte que atravesa a dita estrada e o monte A Sufreira. Dende eiquí albiscamos un feixo de imaxe da Serra da Enciña da Lastra e do val do río Selmo. A seguir cortamos a vertente montañosa e baixamos para a ribeira do Sil. Pola estreita estrada arrodemaos o recodo da paraxe de Momao. Mentres pedalemos apreciamos como o gran río berciano alimenta coas súas augas a vexetación arbórea, a cal parece querer comer o antedito viaduto pola altura das súas copas.


Na ladeira da montaña pola que circulamos amosa as paraxes de Pena do Gato, Campanarios, Cabalón… Antes de chegar a Valiña vemos a zona de leiras, na parte máis baixa. Por fin entramos en Valiña, xunta ao regueiro a Rivitesa, que nace no Cerro de Bouzas de Vilarrando. O outro regueiro de Firulledo trae as súas augas da Meira Larga. Valiña ten xa casa rural moi ben restaurada. A estrada remata neste pobo. Amablemente unha veciña madrugadora, son as outo horas, indícanos por onde segue a corredoira para Peón.


Baixamos dende Valiña e atopamos como o poderoso Sil morde a ladeira da montaña. Consecuencia desta acción fluvial nalgún treito da nosa corredeira está a piques de desaparecer ante a ameaza de derrumbe porque o río esnaquiza a súa base de roca. Tambien valoramos o esforzó comunal dos veciños noutrora xa que tiveron que traballar arreo para picar o camín comunal na curtante de pena de lousas. Razón pola cal teimamos en que habería que rexistrar todas estas corredoiras veciñais e logo conservalas axeitadamente.


Pouco despois cruzamos por un fermoso souto onde vemos o estado de crecemento das espiñosas castañas. Dá gusto relaxarse camiñando polo seu interior. Por aquí anda a devesa de Valiña, máis enriba, na ladeira atopamos o Pico da Devesa (766 m.). A andaina continúa agora chopeiras. Dentro delas sorpréndenos pisar tanto canto rodado. Os veciños botaban estas pedras para manter as corredoiras. As pedras empecen que medre a vexetación e manteñen os camiños mellor durante as inundacióis periódicas do río Sil. Paraxes encantadas de Couto, O Freixal, Ladeira e mailo Marquesado, en referencia a un territorio dos donos de Vilafranca. O caserío de Peón desvíase do noso camín ribeireño.



O Bierzo, agosto de 2011.























miércoles, agosto 24, 2011

ESTEROTIPOS ANTIGALEGOS NA LITERATURA CASTELÁ (1ª PARTE)





ESTEROTIPOS ANTIGALEGOS NA LITERATURA CASTELÁ DO SÉCULO DE OURO (1ª PARTE),
Por Xabier Lago Mestre, Fala Ceibe do Bierzo.
falaceibe@yahoo.es



O pobo galego foi obxecto dun proceso secular de desprestixio etno-cultural por parte da cultura rival de Castela. O poder cultural tratou de asoballar a cultura e a lingua galegas porque éstas cuestionaban coa súa existencia a unidade da patria e a primacía de Castela. A lingua castelá tiña o privilexio do control ideolóxico e social na Coroa de Castela. Tomamos pois os exemplos que nos proporcionan os escritores casteláns, principalmente do Século de Ouro español, para demostrar o proceso de desprestixio dos galegos e das galegas, da súa cultura minorizada e mailo territorio periférico.


O ESCRITOR LOPE DE VEGA.
Lope de Vega recolle na súa obra que “Gallegos. Gente non sancta./ Esto el vulgo que los nobles/ es de lo mejor de España”. Recordemos que foi secretario do Conde de Monterrei e camareiro do Marqués de Sarria, por iso cóidase de criticar á nobreza galega, para a cal traballou. Do mesmo autor temos, “Galicia, nunca fértil de poetas/ mas si de casas nobles,/ ilustres capitanes y letrados”. Algo tería que ver nisto último da falta de literatos galegos que a súa poboación tivese que expresarse forzosamente por escrito nunha lingua allea, a castelá.


Non pode faltar a misoxinia propia da época Moderna. En “La Burgalesa de Lerma”, Lope comenta que “hay gallega, rolliza como un nabo/ entre puerca y mujer, que baja al río/ y lava más gualdrapas que un esclavo/ cantando como un carro en el estío”. Na comedia “Don Juan de Castro” lemos “bella Estefanía/ ninfa gallega, mas bella/ que una potranca doncella”. O autor identifica á muller galega cunha potranca, o cal é interpretado por Chad Leahy como que a muller galega é indómita, coma yegua que rexeita ser montada. As galegas que ían a servir á capital da Corte non eran santo da súa devoción. O mesmo acontecía cos criados, “Porque han de ser los criados/ (salvo en todo los gallegos)/ obedientes como ciegos, y, como mudos, callados”.


A obra de Lope amosa como os galegos, ante tanto desprezo castelán, intentan facerse pasar por portugueses, xa que a lingua lusa goza de máis prestixio cá galega. Vexamos pois un curto diálogo entre personaxes.
“ANG.- ¿De donde sois?/
DL.- Soy gallego/
CAR.- Y yo, hablando con perdón. /
ANG.- Por cierto, buena nación./
DL.- Jamás yo mi patria niego./ Galicia es mi natural./
ANG.- Pues es no poco maravilla;/ que el gallego acá en Castilla/dice que es de Portugal”.


Na comedia lopesca “Santa Casilda”, un lacaio galego declara: “De Galicia natural/ adonde entre otros esclavos/ cautivé, cogiendo nabos,/ que era batalla naval”. Aproveita a ocasión para mofarse do traballo labrego.

O TIRSO DE MOLINA.
O escritor teatral Tirso de Molina, na súa obra “La gallega Mari-Hernández” tamén teima na semellanza entre os dous idiomas, galego e portugués, “No dice mal el portugués lenguaje/ Pues se distingue poco/ De la lengua gallega”. Noutro diálogo tirsiano escribe o seguinte:
“Angélica, ¿qué oficio sabréis hacer mejor?
Don Luís, sabré guardar yeguas.
Angélica, ¿criaréislas bien?
D. Luís, Sí, por Dios: el vellas pone coidicia.
Carrasco, tuvo una yegua en Galicia, casi, casi como vos.
Angélica, Qué buena comparación.”
Comparación entre a egua galega e as mulleres que terían que ser montadas polos homes.

Na obra “Mari-Hernández, la gallega”, Tirso pon na boca da galega Dominga “Soy, por vida de mi padre/ tan virgen como mi madre/ me parió”. Outro personaxe replica, “son muchas gollerías/ pedir doncellez gallega”. Críticas alusivas á falta de virxinidade galega que non se reclamaba aos homes, por suposto.


O POETA FRANCISCO DE QUEVEDO.
O poeta Francisco de Quevedo apoia esta esta estratexia antigalega no seu romance “Instrucción y documentos para el noviciado”, no cal inclúe “Con un cuerto de turrón/ y con agua y con gragea,/ goza un Píramo barata/ Cualquier Tisbe Gallega (…)”. Clara referencia ás criadas galegas, das cales os satíricos ríanse delas por sucias e estúpidas. O outro romance “Hero y Leandro en paños menores”, contén:
“Corita en cogote,/
y Gallega en ancas;/
Gran mujer de pullas/
para los que pasan (…)”.
Novo exemplo da burla pola presunta e subxectiva fealdade das galegas.


En fin, o Quevedo aproveitouse das desgrazas galegas para provocar a risa fácil e sen xeito. Para este escritor Galicia tamén era terra tida “en desprecio por ruda, bárbara y remota”. También aproveita a súa musa para rimar,“Gobernando están el mundo,/ cogidos con queso añejo,/ en la trampa de lo caro,/ tres gabachos y un gallego”.

O Bierzo, agosto de 2011.
http://sites.google.com/site/obierzoxa








domingo, agosto 21, 2011

OS REMEDIOS PROTECTORES TRADICIONAIS NAS SERRAS DO BIERZO (1º PARTE).






OS REMEDIOS PROTECTORES TRADICIONAIS NAS SERRAS ENTRE GALIZA E O BIERZO (1ºPARTE),
Por Xabier Lago Mestre.








CURAR O DESENCANILLADO.
Refírese esta enfermidade á carencia que teñen os neniños cando non acadan un desenvolvemento normal e convértense os afectados en canillos (canijos en castelán). O escritor Manuel Rodríguez y Rodríguez, en “Etnografía y Folclore Bierzo Oeste-Suroeste”, recolle lugares chave onde se curaba esta doencia. Son os casos de Toural dos Vaos, con cruceiro entre o cemiterio e Fonte Fría, na fonte dos Ollos de Vilagroi, e Pardollán, pobo ourensán preto do Bierzo, tamén nas igrexas de Santa Marta de Vilela, a Virxe do Carme de Dragonte, Santo Milagre do Cebreiro, etc.





O dito autor describe o ritual correspondente de curación dos canillos, “al amanecer y antes de que salga el sol, han de situarse los padres del niño en el cruce de caminos señalado al efecto por la tradición. El niño, siempre en brazos de la madre, ha de tener atados pies y manos con cinta o cordón de lana. También la dicha madre ha de portar herramienta cortante, generalmente se usa la tijera, la cual ha de ofrecer al primer caminante que, por casualidad, transite por el lugar para que corte las ligaduras del rapacín después de que la progenitora le diga, con toda solemnidad: “Camiñante que veis de fortuna, desencaníllame esta criatura”.



En Vilamartín de Valdeorras, nos cruceiros recitan ante o forasteiro:
“Home que vas de camiño
Córtalle o aragaño a este neniño”.
Outras versióis dinos:
“Home que vés de fortuna,
Despréndeme esta criatura”.
“Home que vés de fortuna,
quítalle o arangallo a esta criatura”.



Ante as sepulturas tamén se levan os nenos enfermos para implorar a súa curación mediante o conxuro:
“Fulano, fulano,
dáme o aire de vivo,
e toma o aire do morto.
Co de vivo dáme respiro,
e o de morto non ten conforto.
Polo poder de Deus e da Virxe María.
Un Padrenoso e un Avemaría”.





ERGUER A PALETILLA.
A paletilla coincide co esternón. O seu caemento pode ser provocado por un sobreesforzo nas labouras do campo, o que provoca decaemento, depresión, falta de gañas de comer… Para atopar remedio ao caemento da paletilla había que acudir a xente especializada dos pobos e que poñia as súas máns sobre a paletilla, mentres que recitaba: “Paletilla, tente forte como Xesús se tivo na cruz co poder de Deus e da Virxe María”, repetíndoo varias veces.




Otro conxuro recollido dicía:
“Un cura da sancristía sae, e a dicir misa vaise.
Así como estas cousas son verdá,
paletillas e espinelas de Fulano se volvan ao seu lugar.
Co poder de Deus e da Virxe María,
un Padrenoso e un Avemaría”.

PARA ERGUER A ESPIÑELA.
A espiñela coincide coas vértebras lumbares ou espiñazo á altura dos ombros. A enfermidade provoca unha dor intensa nas costas. De novo tomamos a referencia de Manuel Rodríguez y Rodríguez para saber do tratamento curativo correspondente que facían en Vilafranca. “Me tumbaron en el suelo, sobre una manta, boca arriba y los brazos extendidos sobre la cabeza. Me mandaron que juntase las palmas de la mano. Mientras una de las mujeres, eran dos, me sujetaba por los pies bien igualados, la otra me trajo los brazos hacia delante con las manos cogidas enseñándome como las manos estaban ´desniveladas`, es decir: que uso dedos sobresalían más que otros lo cual decía que había ´torcemento` (desviación). Después de asegurarme que tenía la espiñela caída y el espinazo torcido y que aquello podía dar en algo muy malo, me mandaron ir a comprar media vara de lienzo y unas bolas de pez que el zapatero que me indicaron ya sabía la cantidad por el tamaño de las bolas. Cuando regresé con las dichas cosas, me mandaron sentar en el suelo. Una me cogió por los pies juntos e igualados y la otra por las manos también juntas e igualadas. Mientras una giraba los pies para un lado la otra hacía lo contrario con las manos. Me torcieron así unas cuantas vecs hasta que una dijo que las manos ya estaban igualadas. Derritieron la pez en un puchero, la extendieron sobre el lienzo y así, caliente, me envolvieron pecho y espalda con lo cual quedé más tieso que un palo. Así eché nueve días hasta que medio se despegó la tela. Entonces volví a Villafranca en donde me sacaron la vizma. Quedé como nuevo. Todos aquellos dolores que tanto tenía antes me desaparecieron como con mano de santo. Lo que aguanté muy mal fueron los picores que me daba la pez”.

O Bierzo, agosto de 2011.

















martes, agosto 16, 2011

CAMIÑANDO PARA VILAGROI.

Vilagroi agatuña a ladeira na procura do cumio





Val do regueiro S. Xoán, ao fondo Vilafranca.






CAMIÑANDO PARA VILAGROI,

por Xabier Lago Mestre.




Por fin o cruceiro de onde os sinais da Deputación leonesa xorden corrixidos pola toponimia galega e os escudos provinciais suprimidos. O descontento do pobo berciano queda claro de novo. Do dito cruceiro, a carón da lameira de Podamio, parten estradas para Hornixa, Cadafresnas, Corullón, Vilafranca ou Sobrado, de onde vimos tras moitos quilómetros. Tomamos a nova suba para Viaríz e Cadafresnas. Por sorte, ao poco tempo, un acolledor souto que achega fresca para combater a canseira e maila calor. Ben vido sexa!. Máis adiante, o letreiro castelanizado do desvío para Vilagroi. Entre un novo souto baixamos veloces cara ao noso pobo.



Abráianos a fermosura de todo o val atravesado polo regueiro Vilagroi. Rica e abondosa vexetación que descubre unha variada toponimia local. Bouza, Soutelo, Orbella, Trigaes ou Arqueira. Temos intención de facer o camín para Vilafranca, seguindo a beira do regueiro Vilagroi, segundo nos indica o noso mapa xeográficoo. Preguntamos aos veciños pola localización dese camín que remata no casarío de San Fiz, xunto ao río Burbia. Os bos veciños alértannos do mal estado dese camín, pechado dende hai décadas. Do diálogo sereo xorde a denuncia polo pouco tino dos políticos que fixeron unha estrada para Vilagroi polo camín máis longo cando, aproveitando a corredoira tradicional da ribeira, de seguro que se acurtaba a viaxe para Vilafranca.




Amablemente, Enrique García e os seus compañeiros, comentan que podemos dar a volta pola estrada que vimos. Non, faltaría máis regresar para atrás! espetamos. Dannos a alternativa por un camín a Corullón. De acordo, parecen claras as explicacióis indicativas. Partimos pois na procura dese descoñecido camín por Maiza, Foxo, Milleira, Sapo, Frallán, Estelar, Conchada… Derrotados quedamos, metémonos en prados sen saída. Non atopamos o camín para Corullón.



Seguimos por unha corredoira para Dragonte, quizais poidamos chegar. Ladeamos a montaña Santiagona. A corredoira ás veces está cuberta por zarzais e matoeira, con dificultades seguimos a rota. A variada paisaxe fainos esquecer esas penurias. Abaixo o regueiro Vilagroi, enfronte o collado da Conchada, Pernedelo, costa das Veigas, Bolleiro, Valdecarrizo, A Meira… Pola nosa banda, val da Cova, Belasinde, Buracada moura, Lunares de Aló, Souto, Ucedo. Pasamos ao val do regueiro de San Xoán. Intentamos baixar, por un souto e boscaxe de ribeira, ao fondo do val, para poder pasar á outra ladeira, e principiar o ascenso para a estrada de Dragonte a Vilafranca. Mellor non pensar na dureza da costa e da calor que pica moito. Por fin o asfalto da estrada. Mellor aínda, hai cobertura para o móbel, comunicamos coa parentela para rematar coas súas inquedanzas por nós. Todo sae ben. As bicis funcionan a tope para Vilafranca, elas mandan xa.



O Bierzo, agosto de 2011.
www.obierzoceibe.blogspot.com
http://sites.google.com/site/obierzoxa























Etiquetas: , ,

sábado, agosto 13, 2011

TERMINOLOXÍA RENOVADA DO TERRITORIO BERCIANO (1ª PARTE).





TERMINOLOXÍA TRADICIONAL SOBRE O TERRITORIO RURAL NA REXIÓN DO BIERZO,
Por Xabier Lago Mestre, do colectivo Fala Ceibe do Bierzo.







TERRAS DE LABOR:
LEIRO, EIRO, EIRÍN, unha terra preparada para o cultivo de cereais (trigo, centeo, cebada…). Os máis pequenos poden aproveitarse para prados.
LORO, LORALLO, terra estreita e larga en Ancares.
CORTIÑA, CORTIÑEIROS, heredade destinada ao cultivo de legumes, hortalizas, verduras, árbores frutais e cereais, xeralmente cercada (acortiñada).
HORTA, terra cercana á casa dedicada a árbores frutais de pequeña extensión.
PRADIAR, terra de labor que se deixa un ano ou dous para prado en Ancares.
POULO, POULA, POULELLO, terra deixada sen cultivo, en barbeito.
SERNIAS, AGROS, terras para panes de cultivo de cereal.
EIXIDO, terra de cultivo á saída do pobo, cercada con marcos.
PUMAR, horto con frutais.
LIÑARES, terras de liño.
MAICEIRO, maizal.
TALLO, terra cortada e separada que se asigna a labregos.
TRAVESAS, finca longa situada de forma perpendicular á inclinación do terreo. Espazo con pendente que se traballaba de xeito transversal. No Bierzo temos a población de Vilar de Travesas e Robredo de Travesas (Noceda).
TRABADELO, por terreo chan. Temos o pobo de Trabadelo no val de Valcarce.
LATAS, CADROS, RECHAVE. Distinta tipoloxía das parcelas agrícolas, segundo as formas. Tallos, leiros rectangulares con pendente, latas en terreo chan, cadros con esta forma e rechave, mestura dos anterios modelos.
LOTES, división dun monte roturado. As terras comunais de cultivo de cereais que se dividen sucesivamente en bandas (20 hect?), lotes (10 hect?) e quiñóis (quinta parte do lote, leiro de superficie mínima).
AGRA, AGRO, AGRELO, terreo común de labradío onde os veciños teñen leiros sen divisióis visibles.



UNIDADES DE EXPLOTACIÓN AGROGANDEIRAS:
VILARES, pequeñas explotaciois completas de tipo agrogandeiro. No Bierzo temos poblacióis que tiveron esta orixe en: Vilela, Vilar de Corrais, Vilasinde, Vilanova, Vilagroi, Vilafeile, Vilarrubín, Vilar de Aceiro, Chan de Vilar, Vilariños, Vilarrando e demais.
CASAIS. Unidade de explotación familiar que non se divide. Está integrado pola súa casa co horto ou cortiña, e terras de labor ou leiras. No século XIII xorden coma casarías, cedidas polos mosteiros como foros aos seus vasalos chamados caseiros.
CHOUSA. Parcela pechada por muros de pedra para para pasto do gando.
SOLARES. Explotacióis medievais formadas por terras recentemente postas en cultivo, a casa, o corral, horto, e con dereito de participación nos comunais.
GRANXAS. Modelo de explotación dos mosteiros cistercienses (Carracedo) e bieitos (S. Pedro de Montes e Santo Andrés de Espiñareda). Era unha unidade agraria satélite do mosteiro ao que pertencía cunha dedicación agrícola e gandeira. Exemplos no Bierzo son: Granxa de S. Vicente (de Carracedo), Castellanos, Moreda e Magaz de Suso (de Santo Andrés de Espiñareda). No século XV comezan a cederse a xestión destas granxas monásticas mediante arrendamento.
QUINTAS, grande propiedade rústica con casa. Temos A Quinteira entre os casaríos da Barosa e O Carril, augas abaixo do río Sil na rexión do Bierzo.



MONTES, MONTÁDEGO:
BOUZAS, ROZAS, terreos queimados para o posterior cultivo comunal polos concellos. Terreo comunal que queiman, aran e sementan para beneficio dos veciños (facer a bouza). Cada 4 ou 5 anos había un sorteo para reparto de trozos a cada veciño que o cerca e cultiva individualmente.
SEARA, SENRA, CAVADA, ESTIVADA, propiedade comunal aproveitada principalmente para sementar cereais.
QUIÑON, SORTES, SUERTES, porcióis ou lotes de terreo de pequeñas dimensióis que se distribuían despois das rozas e bouzas entre os veciños do concello.
UCEDOS, CARBEDOS, MATOEIRAS, TOXAL, CARQUEIXAL, SARDONAL (mata de enciñas).
MORTEIRA, boscaxe vello.
CARBALLEIRAS, CARRASCO, CARRASQUEIRA, lugar de carballos ou matos de arbustos de pequena altura.
SOUTOS, ABELEIROS, BIDUEIROS, SALGUEIRAL, FRESNEDAL.
DEVESAS, terreo acoutado no que predominan as árbores autóctonas (de Fabeiro, entre Carracedo e Ponferrada). Utilizábase para pasto do gando, para obter madeira, leña e follaxe.
CADAVAL, zonas queimadas onde permanecen carbonizados toros dos matos (toxos, xestas, uces…).
ARROXO, monte baixo.
TREITOIRO, paso entre montes.
TARA, TESO, elevación do terreo.

O Bierzo, agosto de 2011.
http://www.obierzoceibe.blogspot.com/
http://sites.google.com/site/obierzoxa






















martes, agosto 09, 2011

NOVAS PUBLICACIÓIS DE SANTIAGO CASTELAO DIÑEIRO



NOVAS PUBLICACIOIS DO VILAFRANQUINO SANTIAGO CASTELAO.



O escritor vilafranquino, Santiago Castelao Diñeiro, deixa no mercado editorial dúas novas publicacióis. Referímonos a El Tejo en El Bierzo e A Pedrada. Na primeira, Santiago volve a dedicar un libro a unha árbore salientable da nosa rexión, o teixo, anteriormente fixo o mesmo co castiñeiro, en Castaños Monumentales de El Bierzo, Tradición y Cultura (2007).


El Tejo en El Bierzo analiza diversos aspectos desta árbore. Lemos sobre a súa historia, mito e lendas, caso da Serpe Rupiana, a toponimia Teixeira da nosa rexión e maila súa relación coa fauna. Seguidamente percorre distintos vales principais (Burbia, Valcarce, Cúa, Sil, Boeza, Cabreira e Selmo), onde persegue a presencia dos teixos e a súa cultura, a través diálogo cos veciños deses territorios. Non podemos pasar por alto as boas fotos do autor que acompañan o texto breve e conciso desta pequeña grande obra a prol da conservación da natureza local.


Na outra obra, A Pedrada, Santiago Castelao recompila diversos debuxos da súa obra gráfica. Nestes debuxos sobresae a súa actitude retranqueira ante a vida que lle arrodea (internet, crise de construción, a política, a relixión, pedofilia, xustiza, etc). Tamén agradecemos o uso da nosa lingua galega por parte dos personaxes dos seus debuxos. “¿Viches o Telediario? Os curas siguen manifestándose en contra do aborto”. Outro veciño espeta, “Eso é normal. Si non nacen nenos non hai bautizos, nin comuniós, nin vodas, nin enterros. Vaise o negocio ao carallo”. Agardamos seguir vendo e desfrutando das caricaturas do noso Santiago Castelao na internet (web do café Avenida de Toural dos Vaos). É moito de agradecer o esforzo persoal dos bercianos galegofalantes por promocionar a nosa lingua galega territorial.


O Bierzo, agosto de 2011.
www.obierzoceibe.blogspot.com
http://sites.google.com/site/obierzoxa








sábado, agosto 06, 2011

RESPUESTA DEL PROCURADOR DEL COMÚN A LAS DEMANDAS DE FALA CEIBE



RESPUESTA DEL PROCURADOR DEL COMÚN
ANTE LAS QUEJAS POR LA ENSEÑANZA DEL GALLEGO.





El colectivo cultural Fala Ceibe denunció meses atrás, ante la Oficina del Procurador del Común de Castilla y León, ciertas irregularidades en la oferta de la enseñanza del gallego en los centros educativos de El Bierzo. Recientemente acabamos de recibir la respuesta la investigación realizada por la citada Procuraduría.


La Oficina del Procurador del Común nos indica que ya envió información sobre el particular comentado a la propia Consejería de Educación de Castilla y León, mediante Resolución de 9 de noviembre de 2010. El escrito de la Procuraduría instaba a que “se aumenten las medidas para difundir entre el alumnado y sus familias la existencia del Programa para la Promoción de la Lengua Gallega, en particular, más allá del ámbito de los Centros en los que está implantado dicho Programa, con carácter previo a las etapas educativas en las que es posible cursar la asignatura optativa de Lengua y Cultura Gallega”. Añadiendo en su escrito del Procurador “que una concreta medida a adoptar de la forma más inmediata posible, también en el marco de los Acuerdos suscritos con la Xunta de Galicia, sea la de creación de un foro web o aula virtual para favorecer el mutuo conocimiento e intercambio de experiencias entre los escolares, y la organización de actividades extraescolares dirigidas a completar la formación en gallego”. Pero la Consejería de Educación de la Junta de Castilla y León sigue sin poner en funcionamiento esta aula virtual, en el verano del año 2011, de lengua gallega; otro incumplimiento más por su parte.
Según el escrito de respuesta que nos remite la Procuraduría, la Consejería de Educación de Castilla y León ha indicado que el Programa de enseñanza de la lengua gallega que se ha implantado en Zamora y El Bierzo “se ha impulsado y difundido suficientemente” (página 1). Y que la citada Consejería “tenía la intención de continuar informando a los centros escolares, a través de las Direcciones Provinciales de Educación, de la posibilidad de impartir el Programa para la Promoción de la Lengua Gallega, para los próximos cursos escolares” (pág. 2).


EN EL COLEGIO DE VEIGA DE VALCARCE Y EN EL INSTI DE VILLAFRANCA TODO ESTÁ BIEN.
En referencia a nuestra denuncia sobre la falta de oferta de la materia de lengua gallega en el colegio de Veiga de Valcarce, se nos responde que “el hecho de que el CRA Marcial Álvarez Cela de Vega de Valcarce no haya optado por desarrollar el programa de Lengua y Cultura Gallega, como sí lo hacen otros quince centros educativos de la comarca de El Bierzo, no puede imputarse a una decisión arbitraria del Director del Centro” (pág. 2). También se alega que hay participación de toda la comunidad educativa en el funcionamiento y gobierno de los centros, así como que “gozan de autonomía para elaborar, aprobar y ejecutar el proyecto educativo que se estime oportuno”. Desde el colectivo Fala Ceibe discrepamos con esta explicación simplista pues no es lógico que un centro escolar, en plena zona gallegohablante y muy cercano a Galicia, carezca de oferta de lengua gallega. Lo que se debe hacer este centro es ofertar la materia de lengua gallega para que su alumnado pueda elegir libremente si desea o no estudiar este idioma.


Respecto a las graves actitudes en contra del idioma gallego en el instituto Padre Sarmiento de Villafranca del Bierzo, el escrito del Procurador del Común indica que “se puede comprobar la publicidad que se hace de los Planes de Estudios de Educación Secundaria Obligatoria y de Bachillerato, en los que se incluye la asignatura opcional de Lengua y Cultura Gallega (…)”. Total, que las actitudes antigallegas denunciadas por Fala Ceibe no merecen ni la intervención inmediata y presencial de la Inspección de Educación de la zona de El Bierzo en el citado instituto. La prueba clave de que todo es correcto se ha reducido a comprobar que se cumple en la página web del centro citado con la oferta de la mínima información sobre la materia de gallego en los documentos educativos preceptivos (Planes de Estudio, Programación General Anual…).


La Procuraduría remata diciendo que “no se constatan irregularidades que afecten al servicio educativo que se imparte en los Centros a los que se refiere la queja, por lo que se ha acordado el archivo del presente expediente” (pág. 3). Poderosa es la administración pública, son pocos los que pueden hacerla cambiar en el uso incorrecto de sus procedimientos educativos, y menos la reclamación de la minoría gallegohablante de El Bierzo en demanda del reconocimiento de nuestros derechos lingüísticos plenos.


LA PROBLEMÁTICA DEL GALLEGO LLEGA A LAS CORTES DE VALLADOLID.
Aprovechamos la ocasión para decir que la problemática de la enseñanza del a lengua gallega también se ha llevado a las Cortes de Castilla y León. El procurador socialista leonés, Miguel Ángel Fernández Cardo, recibió respuesta a su pregunta sobre el apoyo del gallego por la Junta de Castilla y León (29 de julio de 2011). El Consejero de Educación le respondió que “no habrá ninguna nueva actuación para dar cumplimiento al Estatuto de Autonomía en lo relativo a la protección y promoción del leonés y el gallego”. Para qué cambiar la actual política monolingüe, los bercianos gallegohablantes poco o nada podemos esperar de este Gobierno castellano y leonés que sólo pretende que abandonemos nuestro idioma gallego y punto.


O Bierzo, agosto de 2011.
www.obierzoceibe.blogspot.com
http://sites.google.com/site/obierzoxa







martes, agosto 02, 2011

ROTEIRO DENDE O RÍO SELMO PARA O POBO DE VILAGROI (1ª PARTE)

Neboíña entre os pobos de A Barosa e O Carril.




ROTEIRO DENDE O RÍO SELMO PARA O POBO DE VILAGROI (1ª PARTE),
Por Xabier Lago Mestre.









Outra vez acurtamos viaxe por mor do veloz tren rexional para Galiza. Chegados ao apeadeiro de A Barosa baixamos. Saudamos a outro viaxeiro cos apeiros de pesca que se encamiña para as beiras do río Sil. Nosoutros desfrutamos da neboiña baixa que descansa sobre as paraxes da Quinteira e A Sufreira, entre os casaríos de O Carril e A Barosa. Tomamos a estrada N-120, en dirección para Ponferrada, imos para atrás. Pero en canto superamos un gran viaduto sobre o poderoso Sil, torcemos para a esquerda e penetramos no val do río Selmo. Deixámonos levar polas bicis, costa abaixo, e pasamos veloces polo pobo durmido de Frieira. Son as 7.30 da mañá do domingo. ¿Quen pode estar despertó a estas horas?... os loucos da bici.


Seguimos pedaleo adentrándonos no val do Selmo. As súas augas parecen falarnos pero non entendmos a súa linguaxe, igual acontece cos vivaces paxaros que poboan as árbores das ribeiras. Sen darmos de conta chegamos a Sobrado, capital do concello. A estas horas nin os cans teñen forzas para ladrar ao noso paso. O coloso de pena Abelleira anuncia o desvío para tomar a estrada para Vilafranca. Deixamos a veiga de Boado e O Valcouto, e agatuñamos a montaña. Subimos polo val de Hervás. Canto máis alto, máis esforzo, máis desfrute. Abaixo a ribeira do río Selmo cercado por impoñentes montañas.


AS CORREDOIRAS COMUNAIS.
Coa altura podemos albiscar, na outra ladeira deste val de Hervás, as corredoiras que axudaban a penetrar os veciños na espesura do monte baixo. Dende logo estas vías de comunicación levaron moito traballo comunal, a través da facendeiras dos concellos bercianos da meirindade de Aguiar. Houbo que picar na rouca e na lousa, propia destes montes, para evitar a excesiva pendente. Máis logo o tempo empregado na consolidación anual ante os ataquesa da imprevisible natureza (desprendementos, vexetación invasiva, chuvias fortes…). Agora moitas desas corredoiras estén cheas de vexetación que impide o paso. Corre o rumor popular de que ás veces os fogos forestais intencionados son para rematar con esa vexetación que empece circular por estes camíns rurais. Antigamente eses fogos tiñan a súa orixe nas sernas, para conseguir novas terras altas de cultivo, despois se procuraba rematar co matorral con vistas a provocar o nacemento de pasto fresco do gando que agora escasea. A apertura das corredoiras tería hoxe un interés para o turismo rural, xa que a xente da cidade temos moito interese por saír das rotas tradicionais e asfaltadas. Así o Consello Comarcal Berciano debería asumir a xestión e conservación axeitada destas corredoiras rurais.


Co contino camiñar deixamos atrás as chopeiras, bidueiros e demais árbores de baixa altitude para atopar castiñeiros, acivros, carballos… Un verdadeiro desfrute vexetal que enche os nosos ollos de variedade cromática. Esta idílica imaxe ráchase con alguna canteira, quizais abandonada é o noso desexo, que deixa as súas dentadas na montaña. As paraxes semellan cantarnos os seus nomes, val de Silencio, As Pasadas, Cuartois, Bodalín, O Foro, as reviravoltas de val de Carrúa, Vacariza, Pruentes, A Patera… Vaia vista panorámica de Hornixa e Viaríz máis lonxe. ¿Onde está a cámara de fotos?.

O Bierzo, xullo de 2011.