martes, noviembre 27, 2018

40 ANIVERSARIO CONSTITUCIONAL


40 ANIVERSARIO CONSTITUCIONAL.
por Javier Lago Mestre.
Colectivo cultural Fala Ceibe do Bierzo.
falaceibe@yahoo.es

Celebramos el 40 aniversario de la Constitución española. La aprobación por las Cortes de esta Carta constitucional ha supuesto la implantación del llamado Estado democrático de derecho en España. Las consecuencias de este texto fundamental son numerosas y no es este el espacio adecuado para profundizar en ellas. Aquí solamente haremos mención a dos cuestiones, a la comarcalización de los territorios y el reconocimiento de lenguas.

                La Constitución ha reconocido y reforzado la organización provincial establecida en el año 1833. El artículo 141 establece un procedimiento muy restrictivo para la alteración de las provincias, “habrá de ser aprobada por las Cortes Generales mediante ley orgánica”. De ahí que las modificaciones provinciales hayan sido mínimas hasta el día de hoy. Los últimos cambios se refieren a las denominaciones de algunas provincias bilingües.


                El actual mapa provincial del reino de España no satisface a todos los territorios integrados en ellas. Son numerosos los casos de demandas provincialistas en los útlimos siglos, casos de Vigo, Cartagena, Talavera, El Bierzo, etc. De ahí que la Constitución previese calmar las legítimas demandas territoriales alternativas con lo establecido en el artículo 141.3, “se podrán crear agrupaciones de municipios diferentes de la provincia”.

                Las Comunidades Autónomas de Aragón y Catalunya han aprobado leyes propias para reformar su administración territorial mediante la creación de comarcas. Galicia intentó implantar fundaciones territoriales alternativas pero este modelo fracasó finalmente. En Castilla y León se ha apostado por reconocer unicamente la especificidad territorial de El Bierzo. Mediante la Ley regional de 1991 se creó la Comarca de El Bierzo y, posteriormente, se reconoció  expresamente esta Comarca en el Estatuto de Autonomía de Castilla y León (2007). De esta forma se reforzó su existencia jurídica mediante su expresa mención en ley orgánica.


                Polo que toca ao tema das linguas do reino de España. A Constitución establece o artígo 3 como referente na regulación xerarquizada das linguas. No cumio a castelá, co “deber de coñecela e o dereito de usala” (apartado 1). Depois o resto de linguas oficiais nas súas comunidades autónomas reguladas segundo os seus estatutos. O último nivel de proteción idiomático será para as modalidades lingüísticas, obxeto de “especial respeito e proteción”.

                O galego do Bierzo foi considerado primeiramente coma modalidade lingüística polos primeiros Estatutos de Autonomía de Castela e León. Esta falla de recoñecemento legal resulta depreciativo. Posteriormente, a nova reforma estatutaria do ano 1999 fixou o galego coma lingua, “gozará de respeito e proteción a lingua galega nos lugares en que habitualmente se utilice” (art. 4.3). Mais este recoñecemento resulta insuficiente.



                O problema é que non se entende que falantes dunha mesma lingua galega teñan recoñecidos dereitos lingüísticos ou non segundo vivan na Galiza ou no Bierzo. Hai unha fronteira lingüística artificial, sen base histórica, que afasta os mesmos falantes en varias comunidades. Os poderes politicos manteñen unha clara situación discriminatoria cara ao galego. As lexítimas aspiracioes dos bercianos sempre demandarán a equiparación de dereitos lingüísticos cos falantes de Galiza mediante o estatuto de oficialidade.

O BIERZO, NOVEMBRO DE 2018.
www.facebook.com/javierlagomestre


http://sites.google.com/site/obierzoxa http://www.facebook.com/xabierlagomestre www.twitter.com/obierzoxa http://www.blogoteca.com/obierzoxa http://obierzoceibe.wordpress.com http://www.ciberirmandade.org/falaceive www.ponferrada.org www.partidodelbierzo.es

REFRANEIRO BERCIANO DOS MESES DE NOVEMBRO E DECEMBRO.



REFRAIS DO MES DE NOVEMBRO OU OS SANTOS:
polo coletivo cultural Fala Ceibe do Bierzo
falaceibe@yahoo.es

“Bendito novembro é, que comeza cos santos e remata co Santo Andrés”
"Novembre tronado, malo pro pastor e pior pro gando"
“O mes de novembro é o mes de tres irmaus: mocos, tos e friu nas maos”.
"Se en novembro troa, a colleita será boa".
“Ditoso mes, que entra cos Santos i sae co Santo Andrés (30 novembro)”.
“Polos Santos, neve nos altos e por S. Andrés (30 de novembro) na porta a verás” (primeiro a neve chega ás montañas e logo baixa de altitude ata os pobos).
"Polos Santos neve nos campos"
"Por Santo Andrés (30 novembro) as neves nos pés".
"Polo s. Andrés, corderines tres"
"Verán de S. Martín (11 novembro), tres días e fin".
"Vento que anda en S. Martín dura até o fin".
"De S. Martín (de Tours, 11 novembro) a Santa Isabel (17 novembro) veranín é".
"Por Santa Margarita (16 novembro)a chuvia queda quita".


                SOBRE A FESTA DOS NOSOS MAGOSTOS:

"As castañas, a tódalas mañas" (cómense de diversas formas).
"A castaña sabe moita maña, que se vai con quen a apaña"
"A castañeira remata na ribeira" (derradeiros froitos nas ribeiras).
"A castaña vén pola montaña" (este froito madurece antes nas montañas cós vales).
"Se chove por S. Pedro Fiz, castañas fermosas e nabos ruís".
"Polo S. Martiño, vai ver o teu soutiño"
"Por S. Euxenio (15 novembro) son as castañas ao fogo, a leña no fogar e as ovellas a empechar".
"Si se quer magosto, ten que chover en agosto".
"Por S. Cipriano, castaña na mao".
“Polo San Martiño (11 de novembro) faise o magosto con castañas asadas e viño ou mosto”.
"As castañas polo S. Martiño, teñen sede  e queren viño".
"Castañas, viño novo e chourizos no mes dos Santos son vicios" (Santiago Castelao Diñeiro)


                OS TEMPOS DA SEMENTEIRA:

“Se queres fino allo, seméntao por San Martiño (11 de novembro)”.
"Allo que non se planta antes do 17 de xaneiro, perdeuse no alleiro"
"Sementa polos Santos, anque sexan cantos"
"Sembra temprao e collerás grao".
"Pasado S. Clemente (23 de novembro), canto trigo sembres perdes".
"Polo ¨S. Clemente, alza a terra e tapa a semente" (cava a terra e cobre a semente polas xeadas).
"Se plantas o teu horto por S. Martiño, terás berzas pra ti e pró teu vecín"
"Sementar en novembre, barbeitar en decembre".
" A pataca ben curada, en novembro está empallada".
“Por San Andrés (30 novembro) corderiños tres, e en Navidá calquera os terá”.
“Por San Andrés, o viño novo feito é” (chegada do viño).

                TEMPO DAS MATAS DOS GOCHOS CASEIROS:

“Alegría, alégrote que anda o rabo da porca no pote”.
“Polo San Andrés (30 de novembro) mata o teu porco como o teis”.
“A misa e mailo cocho unha vez ao ano” (sinal de anticlericanismo).
“Por S. Andrés (11 de novembro) hai porcos gordos que vender”.
"Polo S. Andrés mata o teu porco como o teis".
“O que mata polos Santos, en verán come cantos” (a premura da matanza non é boa).
“Por Sta. Catalina (25 de novembro) mata ó teu cochín”.
"Polo S. Andrés mata a túa res, chica, grande ou como es" (S. Castelao Diñeiro).
"Polo S. Andrés agarra o porco polos pés, e se non o queres matar, déixao pra Navidá".
“Ben boa vida pasa o porco e máis dorme no cortello”.
“O que non mata porquín non ten lacón nin toucín”.
“Cocho matado, inverno solucionado” (a matanza dá alimento para os seguintes meses).
“En martes, nin a túa filla cases, nin o gocho mates”.
“Por S. Martiño, mata o pobre o seu cochín, e polo S. Andrés o rico os tres” (o rico recada os bens dos pobres).
"A pasar S. Martiño, cada dia seu ferradiño" (hai que cebar os gochos).
"A todo cochino lle chega o sou San Martiño".
" Polo S. Martiño deixa a sacha e colle o fouciño".
"Polo s. Andrés mata a túa res"


                A XEIRA DOS NOSOS PRIMEIROS VIÑOS:

"O día de S. Martiño proba o teu viño".
"Por S. Martiño recolle o millo e planta o viño"
"Até S. Martiño (11 de novembro), pan e viño; de S. Martiño en diante, fame e frío"
"Ao vir S. Martiño, abrigo, noces e pantrigo".
"Por S. Martiño cata o vinín"
“No día de Sao Martinho, lume, castanhas e vinho” (de Portugal).
"Do novo viño bota un trago por S. Martiño" (un grolo polo viño novo)

REFRANEIRO BERCIANO DE DECEMBRO OU NADAL.

"Santa Bárbara (4 decembro) só se menta cando hai tormenta"
"Se chove por Santa Bárbara chove tres semanas".
"Por S. Nicolao (6 decembro) a neve no chao".
"Cando hai friaxe para S. Ambrosio (7 decembro), hai frio para dezaoito".
"Decembro quente trae o diabro no ventre".
"En Decembro día temprado, é que vén soprado".
"Por Santa Eulalia (10 decembro) neve ata na cama"
“Santa Lucía (13 de decembro) saca da noite e mete no día” (medran os días).
"S. Marcos chea os charcos, Santa Rosa os reborda, e Santa Lucía os baleira" (decembro coma mes seco).


"Santa Lucía trece, quen non teña leña perece".
"Castañas por Nadal, saben ben e parten mal" (as castañas sequean).
“Pola Santa Lucía (13 decebro) mengua a noite e crece o día” (os días xa comezan medrar).
"Pola Sta. Lucía aínda o millo cría".
“Teme máis á veciña, cá neve maceliña”.
"Cando nas témporas de Navidá que o aire de abaixo, ano humido".
“Por S. Silvestre e Santa Coloma (31 de decembro), cando o mes de xaneiro asomaba”.
“San Silvestre (31 de decembro), co ano acabastre”.
"Cando o inverno é verán, nunca é un bo ano".
“Nadal o sualleiro, Pascuas o subeiro”.
"O mes de Pascua, pásao xunto á ascua".
"O mes de Pascua, vívese xunta á ascua".
"Entre os Santos e Navidá é inverno de verdá".
"Entre Nadal e xaneiro, inverno verdadeiro".
"Até Nadal non é frio de verdade".
"En non chovendo en Noiteboa non hai sementeira boa".
"Decembro mollado, xaneiro xeado".


O BIERZO, NOVEMBRO DE 2018.
www.facebook.com/javierlagomestre



http://sites.google.com/site/obierzoxa http://www.facebook.com/xabierlagomestre www.twitter.com/obierzoxa http://www.blogoteca.com/obierzoxa http://obierzoceibe.wordpress.com http://www.ciberirmandade.org/falaceive www.ponferrada.org www.partidodelbierzo.es

viernes, noviembre 23, 2018

JURISDICCIONES BERCIANAS EN EL SIGLO XVIII


JURISDICCIONES FISCALES DEL XVIII.
por Javier Lago Mestre.
Colectivo cultural Fala Ceibe do Bierzo.

En el siglo XVIII se produce un reforzamiento del Estado borbónico. El aparato institucional incrementado necesita reformas del financiamiento. En esta dinámica se busca una mejor información tributaria mediante nuevos censos fiscales.

                León era la capital del distrito fiscal por el privilegio de representación en Cortes de Castilla. Este distrito se dividía en tres partidos, a saber, León, principado de Asturias y Ponferrada. En el caso de la llamada provincia de El Bierzo seguiremos la información suministrada por los censos de Ensenada (1759) y de Floridablanca (1789).



                Fuera de la provincia de El Bierzo quedaban los concejos de Lazeana, Ribas del Sil de Arriba (Palacios), Ribas del Sil de Abajo (Páramo) y de los Zilleros que incluye a Salientes y sus barrios de Valseco y Salentinos. La gobernación de La Cabrera también se insertaba en el partido de León aunque dependiente del marquesado de Villafranca.

                Por lo que se refiere al partido de Ponferrada, la jurisdicción de esta villa realenga (510 v.) abarcaba 14 localidades como Carracedelo, Paradela de Muces, la desaparecida Bárcena del Río, Villalibre, Onamio u Ozuela entre otras. La jurisdicción realenga de Lucillo estaba formada por 9 localidades maragatas. También era realengo el préstamo de Tabladillo con Folgoso y La Tejeda.

                La gran jurisdicción monástica de S. Andres de Espinareda comprendía 30 localidades. El Real Valle de Ancares tenía 9 localidades con un total de 397 vecinos. La peculiar jurisdicción era Cubillos estaba dominada por dos señores a la vez, Luís Losada y Joaquín de Castro.



                Otra importante jurisdicción monástica era Carracedo con 14 localidades y 609 vecinos. El monasterio de S. Pedro de Montes contaba con S. Clemente, S. Cristobal, Manzanedo, S. Juan del Tejo y Valdefrancos. De este monasterio dependía la llamada Quintería de Montes (S. Pedro de Montes, S. Adrián y Ferradillo). La abadía de Poibueno contaba con las localidades de Fonfría, Matavenero, Poibueno y S. Facundo. La abadía de Peñalba tenía Santiago de Peñalba y Bouzas. Por su parte, la abadía de Compludo estaba formada por Compludo, Carracedo, Palacios y Espinoso.

                La jurisdicción de Bembibre estaba formada por 39 localidades, con un total de 1.982 vecinos, dependientes del Duque de Benavente, Estado de Alba de Aliste (año 1759). Al marquesado de Villafranca pertenecían las merindades de Cornatelo (506 v.), de Aguiar (906 v),  de Valcarce (530 v.) y merindad de Corullón (510 v.), los cotos de Barxas (127 v.) y Os Corraes (44 v.) y La Ribera de Escontra (333 v.). La jurisdicción de Villafranca contaba con 13 localidades, teniendo la villa 493 vecinos.  La merindad de La Somoza dependía del cabildo de Villafranca.




                En El Bierzo existían otras jurisdicciones más pequeñas. Son los casos de los realengos Magaz de Abajo, Molinaseca y Castropodame. Perexe pertenecía al abad de O Cebreiro. Cortiguera era de Francisco de Cancelada. Primou y Sésamo correspondían al Marqués de Quintanilla. S. Andrés de las Puentes dependía del cabildo de Astorga y Busmaior del arzobispo de Santiago. Foncebadón era del abad del mismo. 

O BIERZO, NOVEMBRO DE 2018
www.facebook.com/javierlagomestre



http://sites.google.com/site/obierzoxa http://www.facebook.com/xabierlagomestre www.twitter.com/obierzoxa http://www.blogoteca.com/obierzoxa http://obierzoceibe.wordpress.com http://www.ciberirmandade.org/falaceive www.ponferrada.org www.partidodelbierzo.es