jueves, febrero 28, 2019

O DÍA DO NOSO GALEGO DO BIERZO.


O DÍA DO NOSO GALEGO.
por Xabier Lago Mestre.

De novo chega o 9 de marzo, día do nacemento de frei Martín Sarmiento en Vilafranca polo 1695. Este cabo de ano serve para recoñecer a importancia da nosa lingua galega no Bierzo. No século XVIII Sarmiento reivindicou a revaloración do galego a nivel filolóxico e pedagóxico. E hoxe o seu traballo é todo un exemplo para os bercianos.

                Temos unha tradición histórica de presenza do galego na nosa rexión. Por iso os falantes bercianos mantemos a nosa lingua no Bierzo ocidental, nas vilas e aldeas. A literatura oral, a toponimia, as escolas, o folclore… son recursos lingüísticos que nos vencellan co noso  patrimonio cultural. Sen embargo, temos grandes ameazas, como a despoboación e maila emigración do noso medio rural.


                Atrás quedan os tempos da vitalidade do galego medieval, da concienciación ilustrada do Sarmiento ou do rexurdimento galego de A. Fernández y Morales. Hoxe necesitamos novas dinámicas reivindicativas adaptadas aos recursos do 2019. Non basta coa resposta do tradicionalismo cultural ocasional e illado. O traballo reivindicativo necesita outras estratexias acotío.

                O localismo tradicional ofrece a súa cultura galegueira. As falas, o folclore (música, bailes…), as festas tradicionais (os maios, romarías…), a literatura oral (lendas, contos…), as expresiois artísticas (poesía, teatro…) ou as pintadas murais seguen a ser expresión da nosa liberdade lingüística. Sen embargo, esta dinámica cultural resiste minorizada baixo a presión da cultura castelá, propia dos eidos social, institucional ou político.

                Os galegofalantes do Bierzo temos vedados os medios de comunicación tradicionais. Mais convén difundir a nosa problemática cultural para espertar as conciencias sobre as discriminaciois que sufrimos. Todos sabemos que hai un espazo dixital masivo onde nos relacionamos e informamos.


                O mundo dixital é un espazo aberto tamén para os galegofalantes. Ademais a cultura galega tradicional segue a ser vista chea de preconceitos (ruralidade, vedraña, antiga… Resulta chave asociar o noso galego á modernidade para prestixialo. E para isto hai que contar con recursos dixitais, aproveitando máis as redes sociais.

                Hai que saber moverse pola internet co galego. O impacto visual reclama a atención de moitos se conta coa compaña da provocación. Os internautas procuran maiores expectativas (información interesante, rápida…) que compensen as súas obrigas (atención constante, resposta…). O galego é un medio dixital válido, como outro calquera, para gañar espazo informativo. Non perdamos esta oportunidade.

                Cómpre outra visibilidade do galego, cos audios, videos, fotos, memes, etc. Os internautas, bercianos e foráneos, poden facer moito polo galego, caso da divulgación infinita. No século XXI temos que saber saltar os estreitos lindeiros da territorialidade do galego no Bierzo.



                Necesitamos superar a suposta problemática da relación entre as falas locais e o galego estandar ou normativizado. As novas xeracioes do Bierzo queren un galego funcional que sirva para afrontar o seu futuro coa vantaxe bilingüe. Nesta dinámica vital do noso galego berciano podemos pasar sen dificultade ao galego normativo e logo seguir co portugués máis internacional. Paga a pena fomentar esta evolución idiomática se queremos sobrevivir no século XXI como minoría idiomática.

O Bierzo, febreiro de 2019
www.facebook.com/javierlagomestre
www.instagram.com/bierzoxa6
www.twitter.com/obierzoxa


http://sites.google.com/site/obierzoxa http://www.facebook.com/xabierlagomestre www.twitter.com/obierzoxa http://www.blogoteca.com/obierzoxa http://obierzoceibe.wordpress.com http://www.ciberirmandade.org/falaceive www.ponferrada.org www.partidodelbierzo.es

viernes, febrero 22, 2019

EL BIERZO VACIADO.


EL BIERZO VACIADO.
por Javier Lago Mestre.

La España Vaciada se moviliza el 31 de marzo en Madrid. Esta manifestación será comandada por Teruel y Soria con la compañia de las comarcas de Baeza, Linares, Guadix, Bejar, etc. El Bierzo debería participar también por mor de los graves problemas de despoblación que sufrimos.

                La mayoría de las localidades de la región berciana tuvieron su origen en el período medieval. Fueron los poderes señoriales, laicos y eclesiásticos, los que fomentaron la repoblación creando numerosas aldeas y barrios. Se trataba de fijar población mediante el régimen señorial (siervos, prestaciones personales, foros…) y la economía agroganadera (autoabastecimiento, emigración temporal, etc.

                En los siglos posteriores las localidades bercianas soportaron la presión señorial (fiscalidad y jurisdicción) con sus propias estrategias, es decir, explotación de los bienes comunales (brañas, searas, etc) y comunidades rurales organizadas (concejos). La revolución liberal del siglo XIX reorganizó las  instituciones (provincias, municipios y tribunales) con la consiguiente jerarquización territorial que favoreció las nuevas dependencias, caso de la capital leonesa. Las continuas epidemias (cólera, gripe…) redujeron la población y las criris agrarias, como la del viñedo, provocaron la emigración a América.


                En el siglo XX la implantación del capitalismo industrial en El Bierzo, con la minería, los embalses o las nuevas vías de comunicación favorecieron la inmigración de trabajadores foráneos. Pero desde mediados de siglo el desarrollo periférico de España provocó el éxodo rural generalizado. Actualmente sufrimos la crisis de la minera del carbón que condena a un nuevo éxodo montañoso.

                La reacción de los poderes públicos es escasa ante este drama poblacional. La implantación de servicios públicos se reduce progresivamente (educación, sanidad, internet, transporte, etc). Además el sistema económico capitalista se vuelve claramente urbano y ataca los recursos agrarios, ganaderos y forestales propios con políticas de precios antisociales en un  mercado de supuesta libre competencia.

En esta dinámica despobladora para los territorios, interiores y montañosos, no se salva ni Ponferrada que baja de los 65.000 habitantes. El Bierzo es una región periférica, alejada de los centos de poder, y con un amplio territorio de influencia comarcal. Los gobiernos central y autonómico no pueden seguir con las actuales políticas centralizadoras.


España debe reordenar sus territorios interiores. La división provincial actual, desde 1833, resulta inviable porque no ha sido capaz de traer desarrollo a sus zonas dependientes. En la provincia leonesa, su capital ha logrado un engrandecimiento urbano mientras que las comarcas sólo han soportado el despoblamiento progresivo.


El Bierzo se encamina a la celebración del 200 aniversario de la creación de la provincia de Villafranca (1821). Esta efeméride debería favorecer el debate territorial capaz de revitalizar las demandas descentralizadoras. Nos concedieron una comarca de mínimos en 1991 para acallarnos temporalmente. Pero ha llegado el tiempo de renovar las demandas territoriales. Necesitamos más autonomía política, concretada en más competencias comarcales, para procurar nuestro futuro sin tantas dependencias foráneas de centros de poder lejanos.

O BIERZO, FEBREIRO DE 2019
www.facebook.com/javierlagomestre 


http://sites.google.com/site/obierzoxa http://www.facebook.com/xabierlagomestre www.twitter.com/obierzoxa http://www.blogoteca.com/obierzoxa http://obierzoceibe.wordpress.com http://www.ciberirmandade.org/falaceive www.ponferrada.org www.partidodelbierzo.es

martes, febrero 05, 2019

CANDIDATOS PEDÁNEOS DE LA REGIÓN BERCIANA.


LOS CANDIDATOS PEDANEOS DE EL BIERZO.
por Javier Lago Mestre.

En el mes de mayo tendremos elecciones autonómicas y locales. Los partidos políticos ya están en la carrera de buscar sus candidatos a los ayuntamientos bercianos. Pero no podemos pasar por alto que en nuestra región periférica contamos con las pedanías. Así pues habrá que elegir también a los alcaldes pedáneos y a las juntas vecinales.

                La mayor parte de nuestras localidades rurales tuvieron su origen en la Edad Media. Desde esta época se administraron mediante concejos-concellos. Estos gobiernos locales tuvieron difíciles relaciones con los poderosos señoríos, laicos y monásticos. Más tarde los  municipios liberales, del siglo XIX, jerarquizaron las relaciones entre los ayuntamientos y resto de localidades. Hubo que esperar a la Ley municipal de 1924 para reconocer a las entidades locales menores su plena capacidad jurídica.


                El reconocimiento jurídico de nuestras pedanías bercianas implica que tienen derecho a ser elegidas mediante sufragio directo de sus vecinos. Este sistema de elección directa ha sido reclamado para nuestro Consejo Comarcal de El Bierzo pero las Cortes de Castilla y León no han concedido esta legítima demanda.

                Las futuras elecciones locales hacen necesaria la búsqueda de los candidatos pedáneos. Recordemos que en El Bierzo tenemos un total de 289 entes locales menores. Pero la progresiva despoblación rural amenaza el número de localidades y de candidatos. Por eso  animamos a los vecinos afectados a que presenten sus candidatos. Estos son fundamentales para la existencia de las localidades bercianas.


                Los alcaldes pedáneos y sus juntas vecinales son más necesarios que nunca. Defienden a sus localidades ante el resto de administraciones locales, comarcal, provincial y autónomica. Los políticos rurales son los más cercanos a su vecindario, ayudan y escuchan a una población envejecida y aislada. Son todo un ejemplo de altruísmo y voluntarismo.

                Los miembros de las juntas vecinales son los defensores del amplio patrimonio comunal (montes, prados, caminos, locales, etc). Les animamos a mantener el simbolismo pedáneo con sus pendones y fiestas tradicionales. Es importante reforzar la visibilidad pedánea mediante la señalización de las localidades y la cartelería de los bienes comunales. Insistimos de nuevo en la necesidad de reclamar la creación en los ayuntamientos de los Consejos de pedanías. De esta forma se reforzaría la presencia de los pedáneos y se evitaría la discrecionalidad de los alcaldes.


                La reforma local estatal del año 2013 atacó directamente a los entes locales menores con la imposición de nuevas obligaciones legales (cuentas electrónicas, amenazas de disolución, pérdida carácter administrativo…). Esperemos que en un futuro se pueda eliminar esta legislación antipedánea. En este sentido, Portugal aprobó una Ley de 2018 sobre nuevas competencias para las freguesías. Pero más grave es la despoblación acelerada del medio rural berciano. Esto exige la unión de las pedanías más pequeñas.


                Rematamos a recordar a importancia do goberno das xuntas veciñais no mantemento da nosa lingua galega. Existe un dereito consuetudinario que convén manter. Son as ordenanzas concellís sobre a explotación dos bens comunais. E a nosa toponimia tradicional  forma parte do patrimonio lingüístico pedáneo que hai que defender fronte ás imposicioes foráneas.

O Bierzo, febreiro de 2019
www.facebook.com/javierlagomestre


http://sites.google.com/site/obierzoxa http://www.facebook.com/xabierlagomestre www.twitter.com/obierzoxa http://www.blogoteca.com/obierzoxa http://obierzoceibe.wordpress.com http://www.ciberirmandade.org/falaceive www.ponferrada.org www.partidodelbierzo.es

sábado, febrero 02, 2019

AS FESTAS DE FEBREIRO NO BIERZO.



AS FESTAS DE FEBREIRO NA REXIÓN DO BIERZO,
por Xabier Lago Mestre.

FESTA DAS CANDELAS OU CANDEAS.

                O mes de febreiro comeza con dúas festas de moita sona que parten moi xuntiñas. As Candelas ou Candeloria o día 2 e San Brais o 3. As Candelas no Bierzo celébranse nos pobos de Campo, en Ponferrada, con procesión ata a ermida. Tamén en Campelo, Canedo, Sésamo, Vilaverde dos Cestos, Hervededo, Corullón, Priaranza, Lillo do Bierzo, Naraiola, Suertes de Ancares, Sortes de Ancares, Burbia,Viloria, etc. No caso de Burbia celebran a festa das Fachizas. Trátase de longas antorchas de varios metros que acenden na noite e moven facendo figuras luminosas de moito interese estético. Em Toreno recuperan a feira das Candeas para o 5 de febreiro de 2017.

                En Cacabelos celebran esta festa tan popular no santuario das Angustias. No seu recinto bendícense os pans con diversas formas  e que teñen sona de durar moito tempo en bo estado. Os fieis entran na igrexa cos velas acendidas en sinal de purificación.  Lembramos neste punto que as mulleres recén paridas non podían ir a misa durante un período de 40 días ata conseguir su purificación interior. Tras ese tempo volvían á igrexa cunha vela acendida como símbolo de purificación acadada.




LITERATURA ORAL BERCIANA SOBRE AS CANDEAS.
 
                O refraneiro berciano nos acorda: “Anque a Candelaria (2 de febreiro) chore, que deixe de chorar, a metade de inverno está por pasar”, “Vimos das Candelas e imos para o San Blas (3 de febrero), aproveitaros mociñas que festiñas non hai máis” (en Cuaresma non hai festas), "Cando a Candeloria ri o inverno vén aí, cando a Candeloria chora o inverno xa vai fóra, e anque ría ou anque chove, aínda quedan corenta días de mala sona". "Polas Candeas, quel chores, quel deixes de chorar, medio inverno fóra". "Se a Candeloria frora, o inverno está fóra". E por último, "xunto ao santo que non suda, sancristan que estornuda" en referencia aos nosos santos de inverno.

FESTA DE SAN BRAIS-BLAS NO BIERZO.

                San Brais é o protetor da gorxa, enfermidade destes tempos de invernía, por iso os seus fieis lle levan caramelos e doces para que os bendiga como sanadores. Salientamos como pobos festeiros os de Carucedo, Fabeiro con procesión incluída, Vilaverde da Abadía, Biobra en Valdeorras, na ermida de Cerezal de Tremor, Oteiro de Naraguantes, S. Pedro de Paradela e demais. En Vilafranca, no barrio do Castelo, hai fogueira e fan chourizada e panceta, a música parte da Escola de Gaitas. No caso do pobo de Campo de Ponferrada celebran as dúas festividades, Candeas e San Brais, de xeito sucesivo con dúas procesiois dende a ermida á igrexa. Na Cabreira ten festas de S. Brais a localidade da Lomba.


Igrexa de Cabanas Raras.

REFRANEIRO BERCIANO DO SANTIÑO BRAIS.

                Como refraneiro berciano de San Brais temos: "por S. Brais unha hora máis", "por  S. Brais os teus allos sementarás", "por S. Brais a cigoña verás", "Mociños a S. Brais que festas non veñen máis" (pola cercanía da Semana Santa), "Polo s. Brais (3 de febreiro), hora e media máis" (por Manuel Rodríguez y Rodríguez). Ademais o dito "que san Brais te libre do mal da gorxa e de todo mal". Outra máis, "Cando como o repolo, as espiñas se me atrancan. A miña mai sempre me di: San Blas bendito te valga". benvido sexa o noso santo da gorxa!.

OUTRAS FESTAS DO MES DE FEBREIRO.
               
                Santa Apolonia (8 de febreiro) en Igueña e S. Pedro Castañero.  Santa Dorotea (5 de febreiro) en Campo de Martín Moro el Toledano. Na festa das Águedas (5 de febreiro) as mulleres toman o goberno colectivo nalgúns pobos.  A igrexa católico intenta revitalizar esta festa invocando as bondades de Santa Agueda nas enfermidades femininas coma o cancro de peitos.  En Ponferrada hai misas ese día na igrexa de San Andrés en honra da Águeda.

                Na comarca de Valdeorras temos San Francisco Blanco (primeiro sábado de febreiro) en Outarelo de Valdeorras. A esta romaría acudían moitos dos seus devotos para remediar as dores de cabeza. A xente mercaba roscas doces que pasaban por diante do santo para curar males  físicos e psíquicos. Acudían devotos de moitos pobos da contorna, incluso no Barco pechaban os comercios ao medio día para acudir á citada romaría. Segundo nos contan, nos pradoiros ao redor da igrexa ateigábanse de romeiros que daban boa conta dos xantares e merendas. Tampouco faltaba a pulpeira de turno.  

O Bierzo, febreiro de 2019
www.facebook.com/javierlagomestre
------------------------------------------------------------------------------




http://sites.google.com/site/obierzoxa http://www.facebook.com/xabierlagomestre www.twitter.com/obierzoxa http://www.blogoteca.com/obierzoxa http://obierzoceibe.wordpress.com http://www.ciberirmandade.org/falaceive www.ponferrada.org www.partidodelbierzo.es