jueves, febrero 28, 2013

VIAXANDO POR CORTIGUEIRA E HERVEDEDO.




VIAXANDO POR CORTIGUEIRA E HERVEDEDO, 
polo colectivo berciano Fala Ceibe do Bierzo.
falaceibe@yahoo.es

Saímos de Ponferrada coas nosas bicis. De principio circulamos pola estrada para Asturies. Coma sempre observamos os antigos topónimos dos Pedrascais e Toralín, agora totalmente urbanizados. Máis adiante os barrios obreiros de Compostilla (antigo Compostela medieval) e O Lago. Tras pasar por debaixo da ponte da estrada do Noroeste, viramos para a esquerda e entramos en Columbrianos. Pola rúa Real avanzamos mentres vemos un antigo pazo fidalgo sen escudo, e tamén a casa do concello rural. Esta xunta vecinal tivo moita importancia, incluso agora os seus termos concellís chegan polo sur ata a antiga estrada nacional VI, lindando con Toural de Meraio. Na pequena ermida de S. Roque, co gran fresco exterior do personaxe histórico que recibe aos peregrinos. Á esqueda do pobo as eras e as poulas comunais.


                                           ERMIDA DE SAN ROQUE DE COLUMBRIANOS

Saímos da poboación para ascender a lomba. Dende o pequeño cumio vemos o casarío de Cortigueira ao lonxe. Primeiro o regueiro de Valdemolín. Lembramos o seu conflictivo pasado, cando a familia fidalga vilafranquina dos Cancelada, aló polo século XVII, fixeron forzas sobre os viciños de Cortigueira. O dito presunto fidalgo prohibiu segar herba dos prados de Valdemolín. Os viciños tiveron que pedir axuda aos concellos viciños. Os de Fontesnovas, Columbrianos e Bárcena, de xeito solidario, deixaron aos de Cortigueira meter os seus gandos nos seus términos.



Xa no casarío vemos a fachada da fermosa e nova Casa da Cultura deste pobo. Na seguinte rúa á esquerda, tomamos a suba para a igrexa parroquial. Na chamada costa das Pozonas tomamos a estrada para Hervededo. Velaí o Tesón e máis aló o cerro Carrapito (607 metros de altitude) que afasta Cortigueira de Cabanas Raras, a capital do concello. Dende este pequeño alto vemos ben os montes Aquilanos nevados. De seguido o descenso entre un labradío de viñas continuas. Á dereita A Barranca e os prados de Abaixo, que foron obxecto de preito entre os pobos de Herbededo e As Cabanas del Portiel. Segundo lemos nos texto histórico do preito (ano 1697), “en la cimada de la debesa de hervededo, junto al prado de los baqueros, para que desde allí corra derecho el término der la encrucijada de Cortiguera que divide las tres jurisdiziones referidas, quedando incuso y dentro del dicho lugar de Cavanas de mi parte, el sitio y término que llaman de Valdelarrosa (hoxe prados de Abaixo)”.



O casarío de Hervededo xorde moi reformado. Debatemos na importancia dos beneficios obtidos polas ventas deste froito, outros argumentan que son os aforros dos bercianos emigrados. A verdade é que hai predios con modernas e vistodas casas. Todo este desenvolvemento urbanístico provoca que xa case non haxa casas típicas rurais. Aproveitamos o abandono dalgunha destas para tirar unas fotos para a lembranza.
O Chao, As Marcelas, As Campas… sucesivos topónimos hoxe viñateiros. Máis adiante A Válgoma. A súa igresa parroquial no outeiro da dereita. Xa no pobo paramos na praza para ver uns sucesivos corredores de varias casas viciñas. Tamén detemos a vista nos peculiares taboleiros do concello de Camponaraia.


                                          CASA TRADICIONAL DA ALDEA DE HERVEDEDO

Tanto A Válgoma coma Hervededo están constituidos coma xuntas veciñais cos seus términos lindeiros ben delimitados. Saindo temos A Marquesa, topónimo que recorda o poder señorial, O Outeiro, O Carballón, onde xa non quedan árbores de tal caste pola deforestación. O viaducto da Autoestrada do Noroeste xorde impoñente rachando a paisaxe tradicional, outro tanto do mesmo fai a fábrica totalmente acristalada que xa non é o que foi.

                                                 CORREDORES DE CASAS DA VALGOMA.

Xa na vella encrucillada de camíns, ao oeste a nova estrada para Vilafranca. Nosoutros tomamos o camín para a cercana Camponaraia. Esta capital do concello é a única que medrou considerablemente. Máis adiante Fontesnovas e Catroventos, nunha sucesión de poboacións ata a mesma Ponferrada.

O Bierzo, febreiro de 2013.
www.obierzoceibe.blogspot.com



http://sites.google.com/site/obierzoxa http://www.facebook.com/xabierlagomestre www.twitter.com/obierzoxa http://www.blogoteca.com/obierzoxa http://obierzoceibe.wordpress.com http://www.ciberirmandade.org/falaceive www.ponferrada.org www.partidodelbierzo.es

martes, febrero 26, 2013



CURSO DE LINGUA GALEGO-BERCIANA 9.
por Xabier Lago Mestre, do colectivo Fala Ceibe do Bierzo.
falaceibe@yahoo.es

PRONOMES POSESIVOS EN GALEGO (2ª PARTE)
Vemos agora os pronomes posesivos plurais.
Para un suxeito que ten varios obxectos posuídos:
OS MEUS CABALOS TROTAN POLOS PRADOIROS DA VALOUTA, mis caballos trotan por los prados de Valouta.
OS TEUS LIBROS DE GALEGOS TAMÉN SON MEUS, tus libros de gallego también son míos.
OS SEUS PAIS NON QUREN QUE VAI A LEÓN, sus padres no quieren que vaya a León.
AS MIÑAS MONECAS ESTÁN ROTAS, mis muñecas están rotas.
AS TÚAS PATACAS SON MOI SABROSAS HOGANO, tus patatas son muy sabrosas este año.
AS SÚAS CEREIXAS DE CORULLÓN VÉNDENSE BEN, sus cerezas de Corullón se venden bien.
Con varios posuidores utilizamos os seguintes termos:
OS NOSOS  VECIÑOS NON FALAN MOITO, nuestros vecinos no hablan mucho.
OS VOSOS PARENTES NON NOS QUEREN NADA, vuestros parientes no nos quieren nada.
OS SEUS CADROS COPIAN A PAISAXE BERCIANA, sus cuadros copian el paisaje berciano.
AS NOSAS AMIGAS QUEREN IR AO TEATRO VILAFRANQUINO, nuestras amigas quieren ir al teatro villafranquino.
AS VOSAS CARTAS NUNCA CHEGARON AO SEU DESTINO, vuestras cartas nunca chegaron a su destino.
AS SÚAS FOTOS DE BEMBIBRE SON FANTÁSTICAS, sus fotos de Bembibre son fantásticas.



PALABRAS EN LINGUA GALEGA CON –L-
Marmelo (fruto membrillo), martelo (martillo)
Cebola (cebolla de huerta), colar
Colo (cuello), costela (costilla)
Crioulo (criollo)
Degolar (degollar)
Destelo (destello luminoso), engulir
Colariño (coralino marino), anel (anillo)
Mapoula (flor amapola)
Belota (fruto bellota), calo (callo)
Capela (capilla), castelán
Selo de Correos
Miolo, meixela (mejilla)
Talo das plantas
Val (valle), vasalo (vasallo)
Vila, beleza (belleza).


PRESENTE DE INDICATIVO DO VERBO CABER.
Eu caibo no auto convosco. 
Ti cabes ben na neveira poque és pequeno
 el cabe comigo na miña cama,
Nosoutros non cabemos todos xuntos no corredor
Vosoutros cabedes ben no teatro de Vilafranca. 
Eles/elas caben cando están moi xuntiñas.



MÁIS VOCABULARIO GALEGO-BERCIANO.
SABICHEIRO, persoa que pensa que o sabe todo.
BALANDRÁN, tolo, tamén descoidado no vestir.
APALAMBRADO, mozo despistado.
AVEZADO, habilidoso nas súas tarefas.
TARABELO, persoa terca, teimuda.
PAPEIRO, tolo ou paparote.
MAMELO, castaña cocida.
CAMUÑAS, viciño tacaño, tamén de mal humor.
APERTADO, agarrado,tacaño.

O Bierzo, febreiro de 2013.
www.obierzoceibe.blogspot.com



http://sites.google.com/site/obierzoxa http://www.facebook.com/xabierlagomestre www.twitter.com/obierzoxa http://www.blogoteca.com/obierzoxa http://obierzoceibe.wordpress.com http://www.ciberirmandade.org/falaceive www.ponferrada.org www.partidodelbierzo.es

jueves, febrero 21, 2013

O LIBRO DAS CABAÑAS DEL PORTIEL DE DON FERNANDO.



O LIBRO LAS CABAÑAS DEL PORTIEL DE DON FERNANDO,
Polo colectivo cultural Fala Ceibe do Bierzo.
falaceibe@yahoo.es

O pasado sábado, 16 de febreiro, estivemos en Cabañas Raras para a presentación do libro Las Cabañas del Portiel de Don Fernando, del siglo XV al XVIII, cuxo autor é Aquilino Guerra Mallo. O acto comezou coa actuación da coral que tamén interpretou alguna canción en galego, cousa que agradecemos. Despois houbo unha reportaxe fotográfica na que xurdiron fotos antigas dos habitantes de Cabanas Raras. A verdade é que houbo moita emoción colectiva entre o público asistinte que recoñecía aos seus familiares na pantalla.

Tras estes actos previos comezou a presentación do dito libro de historia local. Fíxose un percorrido histórico polo pasado de Cabañas Raras no período descrito. Cabañas tivo a súa orixe nunhas cabanas de gandeiros instalados nese territorio. Tamén sabemos que Portiel vén de que en Cabanas Raras pasa unha vía romana que tivo un portiel, portiello ou portelo, é dicir, unha especie de aduana de cobro de gabelas ou trabucos fiscais enriba dunha das dúas pontes do seu termo. E por último, o nome de Don Fernando, segundo o seu autor, ten relación co propietario do señorío.



Da lectura do libro entresacamos o valor da análise da loita dos señores por facerse co control do territorio. Señores varios que pugnaron entre eles polo control dos vasalos, casos das dúas casas de Canedo e Arganza. Resoltas as desputas entre eles por mor da sentencia real executoria non se pacificou definitivamente a situación para os vasalos. O poder señorial pugnou agora polo ataque aos montes comunais, sustento básico dos viciños (pastos, leñas, follaxe para o gando, carbón vexetal, roturacióis…).

No libro hai textos moi interesantes como o reparto de mouriscos que se fixo entre os pobos bercianos. Os mouriscos viñan de Granada, do partido de Quintanar, e foron repartidos polo corrixidor de Ponferrada, principal oficial real na provincia do Bierzo, no ano 1571, polos diversos pobos da nosa rexión. Estamos seguros de que neste desterro colectivo foi obrigado e desfixo familias mouriscas, avós, país e fillos, porque na distribución que se fixo xorden, unha, ou dúas persoas, por pobos. Lamentable política da Coroa de Castela no ataque a esta minoría etnorelixiosa mouriscapeninsular. Recordemos neste senso que anteriormente tivo lugar a dos xudeos, moitos deles tamén foron expulsados da nosa provincia do Bierzo a partir do ano 1492.



Interésanos máis ca nada a documentación referida á opresión señorial sobre os cabañeiros. Neste sentido salientamos o seguinte texto, “con poco temor de Dios y menos aprecyo de nuestra justicia y en quebrantamiento de la jurisdicción y posesión del dicho Juan Sánchez hubieran hecho entre ellos liga y monopolio conbocándose los unos a los otros para se alzar con los montes, términos y arrendamientos del dicho lugar, como de hecho lo obieran hecho, haciendo arrendamyentos de los dichos montes a los horneros de la villa de Cacavelos e cobrando de ellos el precio del dicho arrendamyento e obieran quebrado e talado, nuevamente, otros montes de la misma jurisdicción solariega fuera de lo que tenyan aforados por cada de fueros (…)” (ano 1592). O poder señorial non permitía o libre uso dos comuniegos na administración do que consideraban os seus montes de man en común. Finalmente, o señor fíxose tamén co control deses montes co apoio da xustiza real.



Noutros casos prodúcese a alianza conxuntural entre o señor e o concello de Cabanas. Isto acontecera na defesa do pago de Valdelarrosa (hoxe coñecido como os prados de abaixo) fronte ao concello viciño de Hervededo. Esta finca de Valdelarrosa estaba no límite entre varios concellos estremeiros, a saber, Magaz de Abaixo e de Enriba, Herbededo e Cabanas, "en la cimada de la debesa de Hervededo, junto al prado de los baqueros, para que  desde allí corra derecho el término de la encrucijada de Cortiguera que divide las tres jurisdicciones referidas, quedando incluso y dentro del dicho lugar de Cavañas de mi parte, el sitio y término que llaman de Valdelarrosa (...)" (1697). Finalmente os terreos en desputa foron recoñecidos para os interese do señor de Cabanas e mailo seu concello.



O seu autor buscou sobre todo documentación referida a Cabañas Raras, salientando as relacióis dos nomes dos seus viciños. Supoñemos que para atraer máis a lectura dos seus viciños actuais na procura dos seus antergos. Neste senso, procurou escritos na Chancelería de Valladolid, na sala da fidalguía. Durante o Antigo Réxime (séculos XVI ao XVIII) os privilexios tiveron moita importancia. Todo o vasalo que podía intentaba conseguir o privilexio de fidalguía para acadar exencióis fiscais, casos das reais ou concellís. Cabanas do Portiel non foi a excepción, e o seu concello loitou contra o outorgamento de fidalguías aos seus viciños que provocaba ter que pagar máis tributos aos pecheros non privilexiados. Como feito curioso, Magaz de Abaixo logrou que todos os seus viciños fosen declarados fidalgos para evitar a imposición fiscal. Incluso o concello de Magaz chegou a rexeitar o asentamento no seu termo de pecheros que rachaban co privilexio de fidalguía colectiva.  Todo fose por pagar menos á facenda real.

O Bierzo, febreiro de 2013.
www.obierzoceibe.blogspot.com



http://sites.google.com/site/obierzoxa http://www.facebook.com/xabierlagomestre www.twitter.com/obierzoxa http://www.blogoteca.com/obierzoxa http://obierzoceibe.wordpress.com http://www.ciberirmandade.org/falaceive www.ponferrada.org www.partidodelbierzo.es

martes, febrero 19, 2013

30 CABODEANO DO ESTATUTO DE AUTONOMÍA EN PONFERRADA



30 CABODEANO DO ESTATUTO DE CASTELA E LEÓN
EN PONFERRADA,
Polo Colectivo cultural Fala Ceibe do Bierzo.
falaceibe@yahoo.es

O luns, 18 de febreiro, o xornal Norte de Castilla de Valladolid trouxo a Ponferrada a dous dinosauros políticos, o socialista Demetrio Madrid e mailo Morano Masa, exalcalde de León e expopular. Dende logo que abraia a escasa publicidade feita deste acto público, froito do cal no salón de actos do Museo da Radio había máis políticos que público. O propio Demetrio dixo que estaba sorprendido pola escaseza de público. O certo é que estas anómalas situacióis estaban previstas pola organización. Non se pretendía un acto aberto con moito público para evitar problemas de críticas sociais e políticas. Máis en contra do acto. As preguntas tivemos que escribilas nunha folla, para evitar o trato directo cos senlleiros políticos, claro. Logo o moderador encargouse de peneirar e censurar as preguntas anónimas ao seu antollo, por exemplo a pregunta escrita sobre o galego non existíu no debate. En fin, todo ben controladiño pola organización. Lamentable acto de homenaxe ao Estatuto.

Pouco contido político na análise estatutario. Os conferenciantes falaron máis de sinxelas anécdotas ca outra cousa de interese. Para comprender o escaso interese dos políticos temos o exemplo de Morano Masa, en vez de mirar ao público, sen dar a cara, sempre se amosou de lado, en actitude moi pasiva. Supoñemos que o importante para el foron os cartos que lle pagaron para vir a Ponferrada a non facer nada de interese. Podemos considerar que os cartos deste financiamento público non deron proveito para os asistentes. As Cortes de Castela e León seguen botando os nosos diñeiros á papeleira. Este acto só serveu para desprestixiar o Estatuto de Castela e León.



O vello Demetrio Madrid lembrou a anécdota do seu encontro co profesor Claudio Sánchez Albornoz, ao seu regreso do exilio arxentino. Falando das autonomías entre ámbolos dous, o segundo comentou que o que tiña que facer Castela é curtar o subministro de enerxía eléctrica aos vascos ante a súa rebeldía autonomista. Isto lembranos as liortas entre Castela, durante a II República, cos vascos e cataláns polas reivindicacióis autonomistas daquela. O propio Demetrio foi moi crítico con Catalunya polas súas aspiracióis autonomistas de hoxe. Pero o certo é que non se pode esquecer que o autonomismo acadado por Castela e León se debe en grande parte ao que previamente se fixo en Catalunya. Xamais habería Comunidade Autónoma en Castela e León sen a axuda indirecta de Catalunya porque as elites casteláns non apostaban polo autonomismo territorial.

O ARRENEGADO LEONESISTA.
Foi toda unha sorpresa escoitar a Morano Masa arrenegar do leonesismo. Pero o certo é que el, dende a súa alcaldía, mobilizou aos seus viciños polo leonesismo daquela, nos comezos desta Comunidade Autónoma de Castela e León, reclamando a autonomía para a provincia leonesa. Agora recoñece os seus erros psados, cuestión da racionalidade por mor da súa idade avanzada e experiencia, ou quizais grazas a que o PP soubo comprar o seu silencio cos seus cargos ben pagados en Madrid. Iso si, aínda recoñeceu a súa rebeldía dentro do PP cando o "Non á guerra" e agora pola súa defensa da mineiría leonesa contra o Goberno central. Non queda isto eiquí. Este político expopular agora arremete contra as deputacións, mentres exista a Comunidade Autónoma de Castela e León, por ser ámbalas dúas incompatibles. Nesta dinámica antiinstitucional e antiterritorial, non faltou  o ataque ao Consello Comarcal do Bierzo. Todo un exemplo dun antigo leonesista reconvertido en autonomista de Castela e León e españolista, como el mesmo se declarou. 


O BIERZO NESTE DEBATE AUTONOMISTA.
Demetrio Madrid declarou que era un acerto conceder autonomía ao Bierzo en recoñecemento da súa personalidade e forte territorialidade. Pero tamén dixo que aínda faltaba desenvolvemento da Lei da Comarca do Bierzo. Comentou que este foi un primeiro experimento que pretendían continuar coa comarcalización xeneralizada de Castela e León, algo que aínda segue sen realizarse. Como exemplo de fracasos na ordenación territorial en Castela e León temos os intentos de comarcalización, creación de unidades funcionales, o mosaico das mancomunidades e agora nos falan dos distritos de interese comunitario. Todo sexa por gastar os cartos públicos en proxectos sen execución práctica.



RECOÑECEMENTO DO BIERZO NO ESTATUTO.
Para rematar simplemente recordar que por lei de Cortes de Castela e León se creou a Comarca do Bierzo, no ano 1991, e que concedía autonomía para esta rexión estremeira. A reforma do Estatuto de Autonomía de 1999 recoñeceu no seu articulado a lingua galega nos territorios periféricos de O Bierzo e das Frieiras, da alta Seabra. Isto permetíu o ensino da lingua galega nos colexios e institutos da nosa rexión na década seguinte. Unha nova reforma estatutaria do ano 2007 aprobou o recoñecemento expreso da Comarca do Bierzo, polo cal "unha lei das Cortes de Castela e León regulará a Comarca do Bierzo, tendo en conta as súas singularidades e a súa traxectoria institucional" (artigo 46.3). Este concreto texto estatutario reforza a protección xurídica da existencia legal da Comarca do Bierzo.

O Bierzo, febreiro de 2013.
www.obierzoceibe.blogspot.com



http://sites.google.com/site/obierzoxa http://www.facebook.com/xabierlagomestre www.twitter.com/obierzoxa http://www.blogoteca.com/obierzoxa http://obierzoceibe.wordpress.com http://www.ciberirmandade.org/falaceive www.ponferrada.org www.partidodelbierzo.es

sábado, febrero 16, 2013

CURSO DE LINGUA GALEGO-BERCIANA 8.



CURSO DE LINGUA GALEGO-BERCIANA 8.
Por Xabier Lago Mestre,
falaceibe@yahoo.es

LOS PRONOMBRES POSESIVOS EN GALEGO.

Los pronombres posesivos masculinos en singular son:
O MEU AUTO NON FUNCIONA BEN, mi auto no funciona bien.
O TEU COMPUTADOR TEN MOITOS PROGRAMAS, tu computador tiene muchos programas.
O SEU LEIRO ESTÁ SEN CULTIVAR PATACAS, su parcela está sin cultivar patatas.
O NOSO AMIGO É MOI DEPORTISTA, nuestro amigo es muy deportista.
O TEU LIBRO RECOLLE ESCRITORES GALEGOS, tu libro recoge escritores gallegos.
O SEU PRONOME POSESIVO NON ESTÁ BEN COLOCADO, su pronombre posesivo no está bien colocado.


Los pronombres posesivos femeninos en singular son:
A MIÑA AVOA CONTA MOITAS HISTORIAS, mi abuela cuenta muchas historias.
A TÚA CASA ESTÁ NAS AFORAS DE BEMBIBRE, tu casa está en las afueras de Bembibre.
A SÚA UNIVERSIDADE É A DE SANTIAGO DE COMPOSTELA, su universidad es la de Santiago de Compostela.
A NOSA BICICLETA ESTÁ PINCHADA NA ESTRADA, nuestra bicicleta está pinchada en la carretera.
A VOSA VOZ SOA MOI RONCA, vuestra voz suena muy ronca.
A SÚA SOGRA NON A QUERE NADA, su suegra no la quiere nada.


   
PRESENTE DE SUBXUNTIVO VERBO OBEDECER.
QUE EU OBEDEZA DEPENDE DE TI, que yo obedezca depende de ti.
QUIZAIS TI OBEDEZAS AO TEU XEFE, quizás tú obedezcas a tu jefe.
NON PERMITAS QUE OBEDEZA SEMPRE, no permitas que obedezca siempre.
CANDO NOSOUTROS OBEDEZAMOS  SEREMOS MÁIS BOS, cuando nosotros obedezcamos seremos más buenos.
QUIZAIS VOSOUTRAS OBEDEZADES POR RAZÓN, quizás vosotras obedezcáis por razón.
NON QUEREMOS QUE OBEDEZAN SEN PENSALO, no queremos que obedezcan sin pensarlo.


PALABRAS EN IDIOMA GALEGO CON –LL-
La letra jota de muchas palabras en castellano se convierte en l doble en gallego.
ABROLLO, por brote de planta.
 AGASALLAR, por regalar en castellano.
ANTOLLO, por antojo.
AMASILLO, por amasijo.
BARALLA, por baraja de cartas.
BILLETE Y BOCADILLO.
BURBULLA, por burbuja.
CELLA, por ceja de la cara.
SORTELLA, sortija.

O Bierzo, Febreiro de 2013.



http://sites.google.com/site/obierzoxa http://www.facebook.com/xabierlagomestre www.twitter.com/obierzoxa http://www.blogoteca.com/obierzoxa http://obierzoceibe.wordpress.com http://www.ciberirmandade.org/falaceive www.ponferrada.org www.partidodelbierzo.es

miércoles, febrero 13, 2013

O CORRIXIDOR DE PONFERRADA E AS PONTES (E 2)



O CORRIXIDOR DE PONFERRADA E AS PONTES PUBLICAS (E 2)
por Xabier Lago Mestre, do colectivo cultural Fala Ceibe do Bierzo.
falaceibe@yahoo.es

O CERIMONIAL DE ACATAMENTO DO MANDATO REAL.

Curioso tamén resulta o recemonial de acatamento das ordes reais que recibe documentalmente o corrixidor de Ponferrada. Este oficial real acata o mandato mediante un peculiar ceremonial. Trátase de o licenciado Leonardo de Saavedra y Guúzmán, o corrixidor berciano, besa o documento real e póñeo na súa cabeza en sinal de respecto e acatamento. Deste xeito acepta a xurisdición real que concede ao corrixidor
para executar o mandato da Coroa.

O día 9 de xullo de 1649 convócase concello xeral no pobo de Sobradelo, coa presencia do noso corrixidor. Nesta xuntanza faise relación da problematica que presentan as deterioradas infraestruturas viarias. Os viciños galegos falan dos correos reais afogados nas augas do Sil, das compañias de soldados sen poder pasar para A Coruña ou de gandos afogados por caer ao tumultuoso río. Os valdeorreses alegan que non teñen cartos, "ni tierra de Valdeorras tiene propios deconcejo, ni rentas de un maravedi, por ser tierra pobre, de montaña y de muy corta vecindad".



INFORMACIÓNS DO CORREXIDOR DE PONFERRADA.

O corrixidor segue o procedemento administrativo previsto nestes casos que continúa coa elaboración da información. Con esta última o oficial real toma testimonio a certos viciños para que describan a problemática segundo o seu parecer particular. "Este testigo sabe como persona que tiene hacienda en los lugares de la Puente de Domingo Flórez, de Quereño y otros del valle de Valdeorras por razón de algunos foros que le pagan, causas por donde muchas veces en el discurso del año concurre a dicho lugar de La Puente y otros como es el de Sobradelo, Quereño, Salas de Ribera y los cincunvecinos a dicha Puente nueva donde está de asiento algunos días, que el dicho lugar de Sobradelo es tan corto de vecindad que no llega a 20 vecinos con viudas y sabe a sí mismo que en su distrito están dos puentes que la primera es de madera que llaman Domingo Flórez, donde concurre el río Cabrera y otros muchos arroyos que bajan de la Sierra (...)".



PREGÓNS SOBRE AS OBRAS NAS VILAS BERCIANAS.

Unha novar carta real avisa ao corrixidor de Ponferrada para que convoque pregóns (xuño de 1652). Trátase de pregoar as obras de construción da ponte en "cuatro lugares los más principales y cercanos que fuesen cabeza de partido (...)", e recorda que se tiñan pregoado en "villa de Vega de Santo Andrés de Espinareda, Castro de Valdeorras, villa de Villafranca y esa de Ponferrada y en la ciudad de Astorga (...)". Como efecto destes pregóns houbo postura de maestros arquitectos de canteirían efectos . Pero houbo novos pregóns e apertura de prazo de 20 días para que novos canteiros fixesen posturas á baixa., como así fixo Digo Pérez del Noval que fixo baixou de 1000 ducados. Tamén se fixaron edictos  en Ponferrada, "en una de las puertas de la Cárcel Real lugar donde se acostumbra fijarse semejantes edictos (...)". O pregoneiro de Ponferrada, Juan Fernández, pregoou en praza pública, aproveitando a celebración do mercado local coa concorrencia de moita xente, pa a convocatoria de posturas.  A documentación histórica achega o dato de que o avogado ponferradino, Ldo. Diego de La Cuesta, indicou que ninguén presentou novo postura para a execución da obra de infraestrutura.

RELACIÓN DE OBRAS A FACER NO TREITO ENTRE O BIERZO E VALDEORRAS.

Outro documento histórico amósanos información interesante sobre as obras de infraestrutura necesarias entre "el principio de la Ponte Domingo Flórez hasta el fin de la puente de Rodelera en el valle de Valdeorras de los reinos de Léon y Galicia (...)". Indícase que na Ponte de Domingo Flórez "ha de ser todo de hiladas de piedra o pizarra concertadas, labradas a picón porque la fuerz de el agua no pueda entrar en los macizos de dichas manguardias y pilares (...)". Continúa o texto coa descrición das obras noutras paraxes, "es condición que el dicho maestro haya de ensanchar el camino que llaman la Fraga de Abredo que está entre el lugar de la puente de Domingo Flórez y el lugar de San Justo con 10 pies de ancho, rompiendo en él las peñas necesarias en el dicho ancho y rebajando los altos todo lo que se puediere (...)".



Seguimos avanzando polo reino de Galicia, "es condición que se haya de aderezar y ensanchar con dichos 10 pies el camino y paso que llaman era del Camino en frente del lugar de Pumares (...)". O mesmo acontece no "camino que llaman la Fraga de en frente de Nogueras en la misma forma y manera que va declarado en la condición de la Fraga de Abredo y con el mismo ancho y largo haciendo en el dicho camino una puentecilla de 15 pies de hueco en el arroyo que llaman de Villarrin (...)". Noutro treito, trátase de "ensanchar y allanar los caminos y malos pasos que llaman la puente de romanos y el de la fuente del Godo y el de Cerezal montesino y el de Cornizo con dichos diez pies de ancho hasta en cantidad de mil y ochocientos pies de largo y en dicha distancia en las partes más necesarias se harán sus paredones y pretiles a las partes del río del Sil y asimismo se aderezarán los malos pasos que llaman los Carriles y se rozarán las peñas y las otras que bajan a la entrada de la puente nueva que lo uno y lo otro se romperá y aderezará hasta en cantidad de ochocientos pies de largo poco más o menos (...)".

A pesar do interese real na realización da ampla obra, sobre pontes e camiños, a construción final se dilatou demasiado no tempo como consecuencia do longo procedemento administrativo e da falta de recursos económicos axeitados.

O Bierzo, febreiro de 2013.
www.obierzoceibe.blogspot.com


http://sites.google.com/site/obierzoxa http://www.facebook.com/xabierlagomestre www.twitter.com/obierzoxa http://www.blogoteca.com/obierzoxa http://obierzoceibe.wordpress.com http://www.ciberirmandade.org/falaceive www.ponferrada.org www.partidodelbierzo.es

martes, febrero 05, 2013

RESISTENCIA TERRITORIAL DESDE EL BIERZO



RESISTENCIA TERRITORIAL DESDE EL BIERZO, 
Por Xabier Lago Mestre.
falaceibe@yahoo.es

Esta crisis financiera global supera las fronteras estatales para desestabilizar todas las actuales organizaciones sociales, políticas, económicas, bancarias o laborales. Los ciudadanos y las ciudadanas sufrimos las consecuencias negativas de las reformas políticas, da igual que sean trabajadores, pensionistas, estudiantes o inmigrantes. La crisis global o la nacional son la disculpa para desmantelar el Estado de bienestar mediante el recorte de derechos sociales de forma progresiva.

A nivel territorial, en las ciudades aumenta el desempleo tras el parón de la construcción, la pérdida del empleo público, el cierre de las industrias o del pequeño comercio. Por lo que se refiere al medio rural  sufre las consecuencias de los bajos precios agrarios (carne, vacuno, leche, patatas, cereales…) mientras suben los piensos, forrajes, abonos, etc. Todo vale para destruir la economía agraria, provocando la descapitalización del rural, así como se agudiza el despoblamiento de nuestros pueblos, con el consecuente envejecimiento de la población.



Para rematar con el medio rural se desmantelan sus servicios públicos mediante la supresión de servicios médicos, colegios, transporte público, farmacias o se echa el cierre a los servicios financieros (cajas de ahorro o bancos privados). A nivel institucional, la financiación de los ayuntamientos se reduce a mínimos históricos, se insta a la supresión de los más pequeños entes locales, se amenaza a las mancomunidades o a los entes locales menores. En la base de estas últimas propuestas políticas está la desarticulación territorial del medio rural, mediante la eliminación de antiguas formas democráticas de participación vecinal. Ante los continuos ataques económicos y políticos comentados los territorios y sus ciudadanos intentamos resistir de diversas formas.

 LA DESARTICULACIÓN TERRITORIAL FORZADA.

Las sucesivas Coronas, Gobiernos centrales o Cortes Generales han gobernado y legislado en contra de la adecuada ordenación territorial del Estado pues se trataba de tener bien sujetos a sus ciudadanos mediante el centralismo político. La monarquía autoritaria de la Edad Moderna no pasó de la división en provincias con fines fiscales y del establecimiento en ellas de los superiores oficiales reales (corregidores e intendentes) y de señoríos. La revolución liberal dividió España en provincias y en ayuntamientos bajo políticas institucionales uniformizadoras. Las actuales Comunidades Autónomas no han sabido o no han podido reorganizar sus territorios más allá de división provincial heredada.  



Por lo que se refiere a Castilla y León,  ni la Junta autonómica ni las diputaciones han provocado un desarrollo armonizado de los diversos territorios subprovinciales salvo para las grandes capitales. Y la capacidad de resistencia de las unidades territoriales interiores, caso de las comarcas, ha sido casi nula por su minifundismo institucional (pequeños ayuntamientos), falta de conciencia territorial y escasa presión social (despoblamiento, envejecimiento, dispersión…). Las políticas territoriales de la Junta de Castilla y León han incidido negativamente en la diversidad planificadora y el formalismo teórico. Así ha acontecido con los iniciales proyectos de comarcalización, pasando por las unidades funcionales, hasta la actual propuesta de distritos de interés comunitario. Esta persistente ineficacia de la planificación territorial ha provocado la progresiva la desarticulación del medio rural. 

PECULIAR ORGANIZACIÓN INSTITUCIONAL DE EL BIERZO.

El Estado español ha mantenido la vieja estructura provincial en favor de sus intereses gubernativos y electorales, descentralizando la competencia de la ordenación territorial en las comunidades autónomas. Algunas de éstas han intentado reorganizar internamente sus territorios, casos de Catalunya y Aragón en comarcas. Pero las restricciones jurídicas de la Constitución y de las legislaciones estatales de bases de régimen local y de haciendas locales han impedido la reordenación territorial adecuada, o incluso provocando el fracaso total, caso de las extinguidas fundaciones comarcales de Galicia. Comentamos que la presión social e histórica de ciertos territorios ha permitido las excepciones de La Val d´Arán en Catalunya y de El Bierzo.



Desde hace siglos El Bierzo reivindicó una estructura institucional propia. Recordamos que fue provincia durante el Antiguo Régimen (siglos XVI al XVIII) y posteriormente provincia durante el Trienio Liberal del siglo XIX. Ni siquiera la constitución definitiva de las provincias actuales, en el año 1833, desalentó las posteriores demandas provincialistas de El Bierzo. Y lo mismo aconteció con el actual Estado de las Autonomías, ya que se reclamó de nuevo una estructura institucional provincial o autonómica. Finalmente las Cortes de Castilla y León aprobaron un estatuto de Consejo Comarcal para El Bierzo en 1991. Además las propias Cortes Generales han reforzado este ente territorial mediante su reconocimiento expreso en el articulado del Estatuto de Autonomía de Castilla y León (2007).



EL Bierzo es un territorio que supera la simple denominación comarcal. Más bien se trata de una región periférica, claramente delimitada por sierras montañosas. Esta peculiar región hidrográfica del Sil está formada por comarcas-valle (Boeza, Aguiar, Valcarce, Ancares…). Pero es que El Bierzo ejerce su influencia funcional sobre comarcas vecinas (La Cabrera Baja, Laciana o Valdeorras). Se desarrolla así un área de influencia interterritorial mediante diversos vínculos comerciales, sanitarios, educativos, vías de comunicación, etc. Área funcional que articula un territorio amplio que supera límites provinciales y autonómicos con Galicia y Asturias. Incluso la mejora de las vías de comunicación entre estas comarcas favorecería aún más la integración territorial futura.

REFORZANDO LA TERRITORIALIDAD Y LA COHESIÓN SOCIAL.

La consecución legal del Consejo Comarcal de El Bierzo ha favorecido el reforzamiento de la territorialidad y la institucionalización. El ente comarcal pretende unir más las administraciones locales (municipios y entes locales menores). Tanto los ayuntamientos como las juntas vecinales (pedanías) tienen grandes dificultades para funcionar por la escasez de medios materiales, humanos y financieros. El Consejo Comarcal de El Bierzo puede cooperar, con eficacia y eficiencia, en la prestación de servicios públicos intermunicipales. El problema es que las administraciones superiores (Junta de CyL y Diputación leonesa) no dan facilidades para el desarrollo competencial del ente comarcal.



Importante es destacar las posibilidades de cohesión territorial y social que ofrece el Consejo Comarcal si se progresa en la participación democrática directa. La región berciana consta de varias comarcas-valle, en las que se integran pequeños núcleos de población (aldeas, lugares, barrios y villas) con graves problemáticas territoriales (aislamiento, altitud, lejanía, despoblación, etc) que precisan de ayuda exterior por medio de políticas públicas de carácter comarcalizado.

Por otra parte, el Consejo Comarcal une a los bercianos y las bercianas creando conciencia social identitaria frente al individualismo. Este bercianismo se concreta en la simbología propia (bandera-cruceira, lenguas territoriales, tradiciones...) refuerza la solidariedad. También la identidad berciana profundiza en los lazos de cohesión resistentes (políticos, culturales, sociales, ecológicos, deportivos...) en competencia leal con otras identidades complementarias vecinas (Galicia, León, Asturias...). A la vez esta dinámica identitaria trata de prestigiar la marca El Bierzo en aspectos diversos como la cultura (tradiciones, lenguas, gastronomía...), turismo (Camino de Santiago, As Médulas, etc), ecología (paisaje, espacios naturales...), economía (productos agrarios propios, etcétera. En fin, una marca territorial como es El Bierzo favorece las sinergias locales capaces de competir con originalidad en la economía globalizada.

O Bierzo, febreiro de 2013.
www.obierzoceibe.blogspot.com  


http://sites.google.com/site/obierzoxa http://www.facebook.com/xabierlagomestre www.twitter.com/obierzoxa http://www.blogoteca.com/obierzoxa http://obierzoceibe.wordpress.com http://www.ciberirmandade.org/falaceive www.ponferrada.org www.partidodelbierzo.es