miércoles, febrero 23, 2011

RELACIÓN DE TRIBUTOS SEÑORIAIS NA REXIÓN DO BIERZO (1ª PARTE).


RELACIÓN DE TRIBUTOS SEÑORIAIS RECADADOS NA REXIÓN BERCIANA (1ª PARTE),
por Xabier Lago Mestre, do colectivo cultural Fala Ceibe do Bierzo.



Os labregos bercianos tiñan que pagar diversidade de tributos aos seus señores. Consideramos señores tanto os laicos coma eclesiásticos ou monásticos. Áparte deixamos á Coroa, primeiro de León e logo de Castela. Por suposto que o sistema tributario foi evolucionando pero se mantivo básicamente durante a Idade Media e Idade Moderna, ata a derrota do Antigo Réxime pola revolución liberal do século XIX.


A imposición fiscal, como non podería ser doutro xeito, foi variable ao longo dos séculos que tratamos. Ademais tamén houbo diferencias fiscais entre os diversos señoríos: laicos, eclesiásticos e monásticos. Dentro de cada espazo territorial os señores tiñan autonomía suficiente para fixar a súa política fiscal que variaba segundo meirindades, xurisdiciones e terras, e incluso entre vilas, aldeas, vilares e casais.


A clasificación da imposición fiscal que facemos non procura a sistematización senón a sinxela agrupación divulgadora. Os trabucos solariegos inciden máis no seu carácter persoal e vasalático. Os territoriais, como o seu nome indica, céntranse máis na terra ou superficie ca nos propios vasalos. Logo veñen os servizos persoais e os dereitos reais enaxenados, nestes últimos tamén non ofrecemos a integridade dos impostos xa que tamén hai deles nos apartados anteriores. Seguen as rentas de capital, as cargas da xustiza señorial e rematamos coa imposición eclesiástica, aínda que esta última necesitará un desenvolvemento posterior.

TRABUCOS SOLAREGOS:
FOROS AGRARIOS (INDIVIDUAIS OU COLECTIVOS), sobre vasalos foreiros. Dereitos do señor sobre os terreos baldíos, incultos, por romper e labrar por primeira vez.

MARTINIEGA, pagábase por San Martiño (11 de novembro) de cada ano, por terra cultivada ou por recoñecemento de señorío ou vasalaxe. Cobrabanse martiniegas na gobernación da Cabreira para os marqueses de Vilafranca do Bierzo. En 1563, “el que labrab con dos bueyes satisfacía al marqués ocho eminas y el que lo hacía con un buey, cuatro eminas (…)” (Alfonso Franco Silva, El señorío de Villafranca del Bierzo).


QUINTOS E QUARTOS, trabuco señorial pola rotura de montes, “somos muy agravyados del dicho abad (de Carracedo) que nos haze pagar quartos y quintos de lo que coxemos en las rroturas de los montes bravos e concejiles de los dichos lugares (…)” (ano 1502). “Quejándose de que les exigía el Real Monasterio de lo que sembraban y cogían en el primer año de la tierra montuosa, que habían rozado, y roto, de quatro fanegas de trigo, una, y de cinco de otro pan, otra (…)” (ano 1512).

TALLA, tributo que se impón no marquesado de Vilafranca do Bierzo na terra de Valcarce (35 maravedís por veciño), o couto de Valboa (50 maravedís) e na terra de Aguiar (45 maravedís). Estaba vinculado ao pago de touciños polos cabezas de familia e viúvas, un e medio respectivamente, segundo os padróis conservados. En relación coa talla, dicir que por tallos son coñecidos os leiros rectangulares e en pendente, e que tallón son trozos de terra plantada ou porción de terra entre sucos. Por iso pensamos que a talla tiña unha clara relación coa terra cultivada polos vasalos.

LUCTOSA, NUNCIO, pago polo dereito do vasalo a transmitir a súa propiedade agraria. Podía consistir na entrega da mellor cabeza de gando que poseíran os colonos falecidos. N aterra de Valcarce, os veciños pagan aos marqueses de Vilafranca o mellor boi ou a mellor vaca que posúan.


MAÑERÍA, o señor herda bens á morte do seu servo por carecer de sucesión (sen testar) que continúe coa explotación e siga traballando para o seu dono.

FUMAZGO, por cada fogar aberto, dereito persoal sobre o chan do casa.

ROUSUM, polo matrimonio precisábase licenza do abade de S. Pedro de Montes, ao cal compraban o seu consentimento co pago do trabuco señorial.

XANTAR (YANTAR), obriga de dar xantar e aposento ao señor nas súas visitas. En Vilarrubín pagan aos marqueses de Vilafranca un boi que poden substituír por 600 maravedís (ano 1500).

OS DEREITOS TERRITORIAIS SEÑORIAIS.
PORTÁDEGO (PORTAZGO, PONTAZGO), pago por tránsito de persoas, animais ou bens polas pontes señoriais do dominio territorial señorial. Temos o caso de Ponferrada e a súa ponte que lle deu nome á vila real. Os marqueses de Vilafranca tiñan este trabuco en Vilafranca, Ponte Domingo Flórez e Congosto. O portádego de Vilafranca cobrábase en S. Andrés, Frieira e Borreis, e reportaba 374.000 maravedís no ano 1500.

CASTELAXE, pago fiscal por pasar polo término territorial da vila ou castelo.

MOSTRENCOS, dereito señorial sobre bens perdidos e que o seu dono non aparecerá en ano e día.

A VACA DE SAN XOÁN, Na Cabreira pagaban aos marqueses de Vilafranca este trabuco por mor das crías que había nesta terra.

MONTAZGOS, dereitos derivados por usufruto de leña de montes, madeira, aproveitamento de pastos, rozas e cortas. Os marqueses de Vilafranca do Bierzo tiñan grandes ingresos por ofrecer os pastos (herbaxes) da Cabreira aos rabaños de ovellas merinas.

DEREITOS SOBRE OS RÍOS, caso da navegación coas barcas, aceñas, encoros, caneiros, pesqueiras, etc. Os pescadores de lago de Carucedo tiñan que pagar parte da súa pesca ao mosteiro de Carracedo. Cacabelos preiteou cos marqueses de Vilafranca polos dereitos de pesca no río Cúa e de caza, xa que os señores demandaban trabucos por elo. A Chancelería de Valladolid sentenciou, en 1561, a favor de Cacabelos e contra as demandas do marqués.

DEREITOS DE CAZA. Trabucos a deber por cazar en terras señoriais que se pagan na especie animal obtida. O marqués de Vilafranca impuxo cargas sobre a caza nos montes da súa gobernación da Cabreira. Carlos V, en 1527, prohibeu aos veciños cazar nos montes destes lugares.

ALMOXARAZGO (¿?). Os vasalos do mosteiro de Carracedo quéixabasen, no ano 1497, “e que asy mismo son obligados a coger un derecho que se dize el almoxarazgo segund e como los cogen los otros vasallos del dicho monasterio de los otros lugares del e aún otros de la comarca (…)”. Temos dúbidas sobre a caracterización deste chamado almoxarazgo. Existía na Coroa de Castela o imposto do almojarifazgo, que ten certa semellanza léxica, e que era de carácter aduaneiro para gravar o traslado de mercadorías entre portos. Quizais o almoxarazgo gravara o traslado de mercadorías entre pobos pero non hai certeza nesta interpretación.

DOS AGOSTOS (¿?), obriga fiscal que pagaban os veciños de Corullón aos marqueses de Vilafranca, e que consistía en 40 maravedís anuais.

O Bierzo, febreiro de 2011.

sábado, febrero 19, 2011

CONFERENCIA SOBRE O BIERZO GALEGUEIRO NA CIDADE DA CORUÑA.


CONFERENCIA:
“A CULTURA GALEGUEIRA NA REXIÓN DO BIERZO.
OS PROCESOS DE RESISTENCIA LINGÜÍSTICA ESTREMEIRA”,
por Xabier Lago Mestre, do colectivo cultural Fala Ceibe do Bierzo.


DÍA, HORA E LUGAR:
Martes, 1 de marzo de 2011, na Fundación Caixa Galicia, Cantón Grande, cidade da Coruña, 19.30 horas.
ORGANIZA:
Asociación Cultural O Facho.


INTROITO SOBRE O CONFERENCIANTE.
-Natural da cidade de Ponferrada. Licenciado en Xeografía e Historia pola Universidade de Salamanca. Traballou de profesor de idioma galego en Ponferrada e de castelán na cidade de Atenas. Actualmente exerce como empregado público nun centro cultural da provincia de Zamora.
-Membro da Comisión de Cultura do partido do Bierzo, onde tamén é asesor das relacióis con Galiza.
-Como coñecedor da problemática lingüística do Bierzo ten participado en entrevistas, debates e conferencias. Nestes anos publicou numerosas colaboracióis nos xornais comarcais, de León e Galiza (Longalingua, Xornal de Galicia, A Nosa Terra…) e páxinas de internet. Os seus traballos de investigación e divulgación refírense á lingua, historia, tradicióis, dereito consuetudinario e autonomismo territorial.
- É coordenador do colectivo cultural Fala Ceibe do Bierzo, de defensa da lingua e da cultura galegas no Bierzo. O nacemento deste colectivo tivo lugar no ano 1998, como reacción á negativa de impartir a materia optativa de galego no instituto de ensino secundario, Álvaro de Mendaña, de Ponferrada.
-Como membro de Fala Ceibe ten participado en variadas actividades vindicativas: a celebración do Día das letras galegas, recollida de libros galegos para as bibliotecas municipais e escolares, demanda do ensino do galego nos centros escolares, recoñecemento legal da lingua galega no Estatuto de Autonomía de Castela e León, e na Lei da Comarca do Bierzo (2010), recuperación do sinal da TVG dixital…
-Co seu cargo de voceiro do colectivo Fala Ceibe posibilita a xeración e difusión periódica de noticias sobre a nosa minoría etnocultural galegueira, a través dos medios de comunicación comarcais, provinciais, autonómicos, tanto de Castela e León coma Galiza. Deste xeito a dita minoría acada un protagonismo informativo, descoñecido en décadas anteriores, o que permite a súa visibilidade social.

viernes, febrero 18, 2011

CARACTERIZACIÓN DE LOS CONCEJOS TRADICIONALES BERCIANOS (1ª PARTE)

Pedanías de Ponferrada e súa contorna.


CARACTERIZACIÓN DE LOS CONCEJOS TRADICIONAIS BERCIANOS (1ª PARTE),
Por Xabier Lago Mestre, del colectivo Fala Ceibe do Bierzo.



Queremos hacer un repaso por la peculiar caracterización de los llamados concejos rurales de la región de El Bierzo. En sucesivas veremos distintos aspectos de la organización y del funcionamiento de los concellos históricos. Estos se denominan legalmente en la actualidad entes locales menores, mientras que corrientemente se las conoce como pedanías o juntas vecinales. En el caso berciano, casi todos los núcleos de población tienen ese reconocimiento normativo particularizado. Decimos esto porque en Galicia sólo hay reconocidos 9 entes locales menores, entre ellos uno llamado Bembrive, en Vigo, aunque existen cientos de parroquias.


Los concellos medievales y de la Edad Moderna de El Bierzo sufrieron una profunda transformación durante la revolución liberal del siglo XIX. Muchos de ellos pasaron a formar ayuntamientos y tener su territorio municipal, en el cual se incluyeron parte de los antiguos concejos. Las nuevas capitales municipales en parte coincidieron con las villas, cabeza de jurisdicción, típicas del Antiguo Régimen.

NUEVA NORMATIVA ELECTORAL DE LOS CONCEJOS.
Comenzamos por el apartado de la normativa legal porque ha habido recientes cambios en este sentido de gran interés para la organización de los concejos bercianos. En concreto ha sido reformada la Ley Orgánica del Régimen Electoral General. Mediante la nueva Ley Orgánica 2/2011, de 28 de enero se han modificado ciertos artículos de la anterior ley electoral.


Artículo 179, apartado 1, “Cada término municipal constituye una circunscripción en la que se elige el número de concejales que resulte de la aplicación de la siguiente escala: Hasta 100 residentes: 3. De 101 a 250 residentes: 5”.


En la misma reforma se determinan los municipios que funcionarán en régimen de Concejo Abierto, a través de la modificación de la Ley 7/1985, de Bases del Régimen Local.


Artículo 29. “1. Funcionan en Concejo Abierto: a) Los municipios que tradicional y voluntariamente cuenten con ese singular régimen de gobierno y administración. b) Aquellos otros en los que por su localización geográfica, la mejor gestión de los intereses municipales u otras circunstancias lo hagan aconsejable.


2. La constitución en concejo abierto de los municipios a que se refiere el apartado b) del número anterior, requiere petición de la mayoría de los vecinos, decisión favorable por mayoría de dos tercios de los miembros del Ayuntamiento y aprobación por la Comunidad Autónoma.


3. En el régimen de Concejo Abierto, el gobierno y la administración municipales corresponden a un Alcalde y una asamblea vecinal de la que forman parte todos los electores. Ajustan su funcionamiento a los usos, costumbres y tradiciones locales y, en su defecto, a lo establecido en esta Ley y las leyes de las Comunidades Autónomas sobre régimen local.


4. No obstante lo anterior, los alcaldes de las corporaciones de municipios de menos de 100 residentes podrán convocar a sus vecinos a Concejo Abierto para decisiones de especial trascendencia para el municipio. Si así lo hicieren deberán someterse obligatoriamente al criterio de la Asamblea vecinal constituida al efecto.


Los municipios que con anterioridad venían obligados por Ley en función del número de residentes a funcionar en Concejo Abierto, podrán continuar con ese régimen especial de gobierno y administración si tras la sesión constitutiva de la Corporación, convocada la Asamblea Vecinal, así lo acordaran por unanimidad los tres miembros electos y la mayoría de los vecinos.»

ORGANIZACIÓN TERRITORIAL SINGULAR: EL MUNICIPIO DE PONFERRADA.
Como ejemplo de organización territorial compleja de un municipio elegimos el caso de la ciudad de Ponferrada. La variada estructura territorial que veremos creemos que favorece la participación democrática de su amplio municipio. Como tal ciudad tiene una serie de barrios: La Encina, S. Andrés, S. Antonio, Puente Boeza, S. Pedro, Navaliegos, La Estación, El Temple, San Ignacio, Las Huertas, Barrio de Los Judíos y La Rosaleda.


Su amplio término municipal comprende las siguientes pedanías: Bouzas, Columbrianos, Dehesas, Fuentesnuevas, Montes de Valdueza, Otero, Ozuela, Palacios de Compludo, Peñalba de Santiago, Rimor, S. Andrés de Montejos, S. Clemente de Valdueza, S. Esteban de Valdueza, S. Lorenzo, Sto. Tomás de las Ollas, Toral de Merayo, Valdefrancos y Villanueva de Valdueza. Las pedanáis tienen un pedáneo y junta vecinal.


Y por último, aparecen las denominadas entidades singulares: Bárcena del Bierzo, Campo, La Borreca, El Bosque, Carracedo de Compludo, Compludo, Compostilla, Cuatrovientos, Espinoso de Compludo, Flores del Sil, La Martina, Lombillo de los Barrios, Manzaneda de Valdueza, La Placa, Orbanajo, Peñalba de Compludo, Salas de los Barrios, S. Adrián de Valdueza, Valdecañada y Villar de Barrios. Estas entidades singulares cuentan con un delegado de la alcaldía.

O Bierzo, febreiro de 2011.
http://sites.google.com/site/obierzoxa
http://www.facebook.com/xabierlagomestre
http://www.blogoteca.com/obierzoxa
http://obierzoceibe.wordpress.com
http://www.ciberirmandade.org/falaceive
www.ponferrada.org

sábado, febrero 12, 2011

O BIERZO NA PERIFERIA DA GALIZA.


O BIERZO NA PERIFERIA DA GALIZA,
Por Xabier Lago Mestre, do colectivo Fala Ceibe do Bierzo.



Os habitantes do Bierzo sentimos o que ben podemos chamar identidades complementarias. Estamos dentro da Comunidade Autónoma de Castela e León, pertencemos á provincia de León, vivimos na rexión do Bierzo, declarada legalmente coma Comarca, e moitos sentímonos galegos tamén. Froito do cal xorde unha identidade colectiva complexa, castelá, leonesa, galega e berciana. Por suposto, nin que dicir ten que prima o sentimento bercianeiro sobre os demais.


Coa Galiza hai unha grande identificación histórica que non vén a conto tratar aquí polo miúdo. Soamente comentar que os bercianos somos identificados coma galegos cando imos a Castela ou ao estranxeiro, polo noso acento peculiar. Así son moitos os bercianos que descubrimos, fóra da nosa terra, parte desa identidade agochada, a galega por suposto, guste ou non guste a algúns.

A pesar dos intentos das institucióis alleas, Junta de Castela e León e Deputación leonesa, por silenciala, o certo é que a identidade galego-berciana segue presente. Non pode ser doutro xeito. Hai unha continuidade espacial entre Galiza e O Bierzo que reborda os lindeiros político-administrativos. As semellanzas percíbense na territorialidade (orografía, paisaxe, hidroloxía, natureza…), cultura (música, folclore, tradicióis, gastronomía…), idioma (dialectoloxía, acento, prexuízos…), socialidade (mentalidade, relixiosidade popular, poblamento, dereito consuetudinario e demais.


O desenvolvemento progresivo do sistema capitalista no Bierzo acelerou, na segunda metade do século XX, a perda do sector agrogandeiro tradicional. Consecuencia disto foi a emigración continuada dos bercianos aos centros industriais e urbanos do Estado ou de Europa. O territorio galegofalante, a metade occidental do Bierzo, evoluciona de dúas formas. A parte máis montañosa sufre a grave despoboación, sendo maioritarios os vedraños xubilados. Mentres que na zona chaira, as vilas resisten por mor do viñedo, as árbores frutais e os produtos hortícolas. Nas vilas os procesos de urbanización favorecen a súa castelanización.

A crise económica, a uniformización cultural castelá e maila dependencia política do Bierzo tamén provocaron o rexurdimento galegueiro. Os bercianos tentamos non estragar os nosos sinais de identidade territorial, cultural e lingüística. Ser un territorio periférico de Castela e León non debería forzar a creación dunha fronteira, real ou imaxinaria, con Galiza. No pasado histórico non foi así, pero ben certo é que o Estado das Autonomía non axuda abondo para derrubar lindeiros interterritoriais. Velaí que os bercianos suframos as graves consecuencias da firme execución do principio de territorialidade por parte de ámbolos dous gobernos de Santiago e Valladolid.


O Bierzo neste século XXI debe loitar por rachar eses lindeiros autonómicos ou provinciais con Galiza. Porque somos un territorio periférico tanto de Castela e León coma de Galiza. Todo isto implica reivindicar a nosa galeguidade como parte esencial da nosa identidade territorial e cultural.

domingo, febrero 06, 2011

CAMBIOS TOPONÍMICOS EN LA REGIÓN DE EL BIERZO (1ª PARTE)


CAMBIOS TOPONÍMICOS HISTÓRICOS EN LA REGIÓN DE EL BIERZO (1ª PARTE),
Por Xabier Lago Mestre, del colectivo Fala Ceibe do Bierzo.



La implantación de la lengua de Castilla en la llamada provincia de El Bierzo tuvo lugar de una forma progresiva desde finales de la Edad Media. El asentamiento del aparato burocrático estatal de la Corona de Castilla sin duda tuvo sus consecuencias lingüísticas. Veremos seguidamente, mediante varias entregas, algunos aspectos de esta peculiar problemática institucional y cultural en nuestra región.

LOS CENSOS FISCALES CASTELLANOS.
Los censos fiscales de la Corona de Castilla nos facilitan variada información sobre la toponimia de la provincia de El Bierzo. Los censos comprendían las ciudades, villas y lugares de la Corona, así como el número de vecinos pecheros ya que estos eran los que pagaban los impuestos reales. Para elaborar los censos, la burocracia castellana se sirvió de sus diversos agentes fiscales, es decir, contadores, tesoreros, cogedores, corregidores, arrendadores y demás. Estos interpretaron a su personal manera, según sus escritos conservados, la toponimia de los lugares visitados. Si ya era problemático denominar a núcleos de población de Castilla, peor era su intervención a la hora de interpretar la toponimia de regiones con otra lengua territorial propia, caso de El Bierzo.


Los oficiales reales, encargados de la inspección y recaudación fiscal, venían de fuera de El Bierzo, mandados por la Corona desde Castilla. Por supuesto no entendían para nada el idioma gallego, la consecuencia de esto era su confusa o errónea interpretación de la toponimia local. Los agentes fiscales tenían que interpretar la lengua gallega oral de los bercianos y traducirla al castellano escrito.


Esta comentada dinámica fiscalizadora provoca la confusión recaudadora en muchos casos. “En la receptoría de su magestad andan corrompidos los nombres de los lugares, y no se dize el propio nombre de muchos lugares, y otros que andaban fuera de receptoría. Devese hazer las receptorías de aquí adelante conforme al dicho paresçer” (año 1528). El receptor de tributos por El Bierzo, el castellano Francisco de Santiago, tiene clara la confusión de nombres de lugares que hay en los censos.


LAS ORDENANZAS CONCEJILES.
Las ordenanzas concejiles eran elaboradas por los vecinos de los pueblos y las aldeas. Estas normas jurídicas son anteriores a la creación de los ayuntamientos y los municipios del siglo XIX. Su contenido forma parte del llamado derecho consuetudinario berciano. Las ordenanzas concejiles que conservamos son de los siglos de la Edad Moderna (XVI al XVIII). Estas normas generales regulan la vida política, social, agrícola, ganadera, económica y religiosa de los habitantes de las poblaciones afectadas.


Como decimos las ordenanzas se elaboraban y aprobaban provisionalmente por la asamblea vecinal. Pero posteriormente eran aprobadas definitivamente por los poderes superiores. En las zonas de realengo de El Bierzo, intervenía el corregidor de Ponferrada, El lugar de Orbanayo presenta sus ordenanzas ante el corregidor de Ponferrada en 1672, “echas por los homes buenos, jurados que el dicho concejo nombra para la recopilación de las ordenanzas antiguas en que el dicho concejo gobernaba (…) y las aprobó por ser justas y convenientes para el servicio de Dios y de su Magestad y conservación de sus vecinos”. Por otra parte, el concejo de Castropodame pide permiso al corregidor mencioado para hacer nuevas ordenanzas concejiles en 1672.


En los señoríos laicos e eclesiásticos, eran los corregidores y los alcaldes mayores los encargados de autorizar la elaboración de las ordenanzas y de aprobarlas definitivamente. Por supuesto, estos oficiales, reales o señoriales, tenían potestad discrecional para modificar las ordenanzas por mor de su jerarquía administrativa.


Por otra parte, los topónimos locales (nombres de terrenos comunales, lindeiros geográficos…), podían ser traducidos por los escribanos de turno en caso de no sonarles bien (caso de Valcarcel, Barjas, Cornatel…). El desconocimiento de la lengua gallega provocaba no seguir la etimología originaria y cometer errores ortográficos (Balboa, Sotelo, Sotoparada…). Con el paso del tiempo se llega a la castellanización parcial de los topónimos bercianos (Cantejeira, Las Médulas, Toral de los Vados, La Barosa…) o total (La Cabrera, Dehesas, Villavieja, Villabuena…).


O Bierzo, febreiro de 2011.
http://www.obierzoceibe.blogspot.com/

sábado, febrero 05, 2011

FITOTERAPIA NA REXIÓN DO BIERZO EN GALEGO-BERCIANO.


FITOTERAPIA NO BIERZO: O PODER CURATIVO DOS VEXETAIS,
Por Xabier Lago Mestre, colectivo cultural Fala Ceibe do Bierzo.



Neste traballo queremos facer unha relación de vexetais do Bierzo e describir o poder curativo de cadaún deles. Cando non había médicos nos pobos era moi común aproveitarse dos vexetais para atopar remedio ante as enfermedades dos humanos e dos animais. Así pois a etnobotánica, é dicir, a sabedoría popular das plantas pode ofrecernos interesantes datos de medicina tradicional. Modestamente intentaremos eiquí aproveitarnos destes coñecementos labregos.

FREIXO, PULLEIRO (FRESNO). A cocción da cortiza desta árbore seve para baixar a febre e alivia os problemas dixestivos.


ACIBO, XARDÓN (ACEBO). A infusión das súas follas ten propiedades antirreumáticas, baixa a febre e son diauréticas. Pero hai que ter moito coidado coa dose e coas baias coloradas que poden provocar náuseas e vómitos.


ROMEU, ALECRÍN, ROSMARIÑO (ROMERO). Machucar follas, deixar repousar tres días e filtrar despois. Podemos facer gargarismos, friciones de alcol de romeu e compresas con auga quente.


SALGUEIRO (SAUCE). Baixa a febre, acción sedante e desinfectante. Tómase mediante infusioIs de flores secas.


FIGUEIRA, BREVEIRA (HIGUERA). O preparado de masa pódese aplicar sobre a chaga. A cocción de figos secos é boa para a gastrite, farinxite e bronquite. O leite de figos que se desprende das súas follas resulta para os callos e verrugas.

HEDRA, TREPADEIRA, AREIRA (HIEDRA). Vale como anestéxico e cicatrizante. O seu uso interno é perigoso pola súa toxicidade.


ABELOURA, HERBAS DAS FERIDAS (HIPÉRICO). De flores amárelas, as follas xorden perforadas. Uso interno como infusión. Uso externo do seu aceite para queimaduras e chagas.

LIRIO (AZUCENA). O seu aceite utilízase para as queimaduras e eccemas.


LOENDRO, ALOENDRO (ADELFA). Pola súa toxicidade non se recomenda uso oral. En pomada serve para combate a sarna.


ULMEIRO, LAMAGUEIRO (OLMO). Actúa contra os eccemas da pel, furúnculos e herpes.

SABUGUEIRO, BIEITEIRO (SAÚCO). As flores empréganse como enxuagues e gargarismos, tamén para catarros e resfriados.


TOMIÑO, TOMELO. TOMENTELO (TOMILLO). Uso externo para enxuagues e gargarismos. Cataplasmas mediante envoltorio de follas e flores para aplicar en zona dorida.


OUREGO, ARIOGA, EIROGO (ORÉGANO). Boa para trastornos dixestivos de orixe nerviosa. Actúa contra as afecciones respiratorias e dores musculares. Uso externo mediante vafos, fricciois e cataplamas.

BERZA, COIA (COL). Produce efectos antiulcerosos, diuréticos e cicatrizantes.

LOUREIRO (LAUREL). Facilita a dixestión mediante infusióis. O seu uso externo, coa manteca de loureiro, actúa como bálsamo antirreumático.


POEXO, POEGO, MENTÓN (POLEO). Serve para enxuagues bucais. En infusión actúa como tónico dixestivo.


AMENEIRO, AMIEIRO, SAMOEIRO (ALISO). Uso externo, mediante cocción de follas, para enxuagues e gargarismo, ou en compresas. Actúa contra enfermidades febrís, úlceras varicosas, chagas e feridas.


CASTIÑEIRO, CASTAÑEIRO (CASTAÑO). A cocción de corteza e follas para gargarismos, calma a tose e curta a diarreira.


FENTO, FIEITO (HELECHO). Ataca os parásitos intestinais.
FAIA (HAYA). A súa madeira é medicinal ao actual contra a colite e diarréa. A corteza é astrinxente e axuda a expulsar os parásitos intestinais.


NOGUEIRA, CONCHEIRA, NOCEIRA, CARROLEIRA (NOGAL). A infusión de follas é astrinxente (trastornos dixestivos), antiséptica e tonificante.


LIÑO (LINO). Contra o estreñimiento e rexera a flora intestinal. Aplícase o oleo de linaza sobre a pel afectada.


MACEIRA, MAZAERA, BOULLEIRO (MANZANO). O seu emprego pode ser en manzás cruas, xugo, cocción de corteza, cocción de flores e follas. Propiedades antidiarreicas, laxante, diurética, depurativa, tonificante e equilibradora do sistema nervioso.


SILVA, SILVEIRA, XIBARDA (ZARZA). Mellora as emorroides e corta as diarreiras. Aplícase en compresas, baños de asento, enxuagues e gargarismos.


ERBEDO, ERBEDEIRO (MADROÑO). Os seus frutos consúmense fresos ou en marmerada. As follas e corteza resultan un bo antiséptico urinario e astringente.

BIDUEIRO (ABEDUL). Alivia os cólicos de riles. Tómase en infusión de follas, cocción de corteza, ou savia diluída en auga.


CARRASCA, CARPAZA, QUEIRUGA (BREZO). Diurética, astrinxente, antiséptico urinario, diarreas.


XENEBRO, CIMBRO (ENEBRO). O seu aceite úsase de diurético e expectorante.


FABA, XUDÍA, FEIXÓ (JUDÍA). Diurética e antidiabética.


CERDEIRA, XIREREIRA, GAROUBEIRA (CEREZO). Para inflamación de vías urinarias, estreñimiento, artrite e obesidade.


MILLO, MAÍNZO, MILLEIRO (MAÍZ). Contra inflamación de ril, vexiga urinaria e cólicos.

O Bierzo, febreiro de 2011.
http://www.obierzoceibe.blospot.com/