jueves, agosto 30, 2018

LAS INMATICULACIONES DE LA IGLESIA EN EL BIERZO.


LAS INMATRICULACIONES ECLESIALES.
por Javier Lago Mestre.
Colectivo cultural Fala Ceibe do Bierzo.

Se anuncia el listado de bienes inmatriculados por la Iglesia española. El poder político modificó la legislación de los años 1946 (con el dictador Franco) y 1998 (con Aznar) para beneficiar a la Iglesia al concederle la propiedad de ciertos bienes públicos. En el siglo XIX los bienes de la Iglesia fueron desamortizados por la revolución burguesa. La Iglesia se ha hecho con la propiedad de numerosos bienes, mediante el llamado proceso de inmatriculación.

En este trabajo queremos indicar que numerosos bienes de la Iglesia tuvieron un origen público. Oliver Soto Abella nos recuerda que muchas iglesias y ermitas de El Bierzo oeste fueron levantadas por las comunidades rurales, “a menudo es el concejo el que fomenta la construcción”. Era el obispado de Astorga el que concedía la licencia de construcción, fijaba la obligación de dotación económica y, por supuesto, organizaba los ritos religiosos.


Ermita de Columbrianos.

Los concejos rurales participaban en la gestión económica mediante el nombramiento de mayordomos. Las juntas vecinales también se reunían en las iglesias, sus soportales o en los atrios. Las campanas eran utilizadas para convocar los concejos. Éstos también participaban en la elección de los curas mediante las llamadas voces. Todas manifestaciones de la propiedad laica.

Fco. González González ha estudiado la construcción de la Iglesia de la Encina de Ponferrada. Él investigó sobre la participación activa de los vecinos de Ponferrada en su edificación. Los feligreses pagaban las primicias para la fábrica de iglesia parroquial. Pero estos ingresos no eran suficientes, por eso hubo que recurrir a las donaciones, limosnas y sisas sobre la carne (1573), el vino estanco y las velas (1585). 


Los problemas de financiación de la Iglesia de la Encina provocaron el endeudamiento de Ponferrada con pleitos a principios del siglo XVII. Como consecuencia de ellos, Ponferrada perdió la administración de sus alcabalas que fueron concedidas a los marqueses de Villafranca.

En la edificación de la iglesia de la Encina también colaboraron los concejos de la jurisdicción de Ponferrada, casos de Campo y Fuentesnuevas, que aportaron carros de bueyes en 1574. Además, el concejo general de Ponferrada ejercía el patronato real de diversas maneras sobre la Iglesia Mayor. Por eso tenía el privilegio de presentar el rector de la Encina y los curatos de Otero y Villalibre, además, el concejo general celebraba sus reuniones en dicho edificio.


Iglesia de Valdecañada.

Ponferrada tuvo que comprar numerosos edificios, y luego derribarlos para las ampliaciones de la Iglesia Mayor. También la plaza de la Encina, lugar de los mercados, perdió gran parte de su espacio público en favor del atrio de la Iglesia. Otro tanto aconteció con el primitivo monasterio del Cruñego de Villafranca. La posterior e inacabada Colegiata ocupó parte del espacio público de campo de S. Antonio, lugar de ferias y eras.

No parece lógico que edificios religiosos, como iglesias, capillas y ermitas, construidos con el esfuerzo humano y económico de los concejos rurales y los ayuntamientos bercianos, sean apropiados por la Iglesia católica. Los poderes políticos deben defender los dominios públicos históricos.

O Bierzo, agosto de 2018.
www.obierzoceibe.blogspot.com

http://sites.google.com/site/obierzoxa http://www.facebook.com/xabierlagomestre www.twitter.com/obierzoxa http://www.blogoteca.com/obierzoxa http://obierzoceibe.wordpress.com http://www.ciberirmandade.org/falaceive www.ponferrada.org www.partidodelbierzo.es

viernes, agosto 24, 2018

EL BIERZO OESTE RESISTE.


EL BIERZO OESTE.
por Javier Lago Mestre.
del Colectivo cultural Fala Ceibe do Bierzo. 

Los ayuntamientos de Trabadelo, Barxas, Veiga de Valcarce y Valboa han anunciado que se unirán para hacer la ofrenda del Día de El Bierzo el 8 de septiembre. Es una novedad esta presentación conjunta varios municipios bercianos y nos parece muy acertada. Son cuatro ayuntamientos vecinos que pretenden reforzar así sus lazos de unión en un día tan reclamativo.

El valle del Valcarce es una unidad geográfica y perteneció en su mayor parte al marquesado de Villafranca. Estuvo formado por la merindad de Valcarce, los cotos de Varxas, Barxas, Melezna y Os Corrais. Pero también hubo otras dependencias señoriales. Buzmaior y Trabadelo pertenecíeron a la Mesa Arzobispal de Santiago, mientras que Soutelo y Pradela fueron de la Abadía de Villafranca y Perexe del abad do Cebreiro.


Vivenda de Dragonte do Bierzo.

En el siglo XVIII se concedieron ferias a Veiga de Valcarce (1795) y a la cercana villa de Corullón (1782) para potenciar el desarrollo ganadero y la recaudación de impuestos reales. Posteriormente los concejos de las diversas localidades fueron reagrupados en municipios, e incluso hubo un proyecto de construcción de una línea ferroviaria con Asturias. En el siglo XX se formó la mancomunidad de El Bierzo oeste. Pero estas reformas administrativas no lograron detener el grave problema de la despoblación.

Desde mediados del siglo XX se produjo el fenómeno de la emigración a los centros urbanos. La implantación del sistema capitalista provocó la necesidad de mano de obra barata. Al mismo tiempo las comunidades rurales (villas, barrios, aldeas…) se fueron desarticulando en sus explotaciones comunales, agrícolas y ganaderas. Y ese proceso de despoblación cada día que pasa se agudiza más por la marcha de los jóvenes.


Los municipios de El Bierzo oeste tienen una oportunidad turística con el Camino de Santiago. Es una promoción turística internacional sin igual. Incluso no estaría mal la divulgación turística de los caminos paralelos por Pradela y Dragonte. La entrada en Os Ancares galegos por O Portelo es otra ruta a potenciar.

En El Bierzo oeste hay un importante patrimonio natural sin explotar desde la desarticulación del sistema comunal (searas, veceiras, brañas, etc). Nos referimos a los montes comunales de las localidades que pueden ser reconvertidos en nuevas explotaciones forestales (castaños, cerezos…) o ganaderas (ternera berciana). 

As administracioes públicas teñen de dar máis facilidades á veciñanza para explotar mellor os comunais sen os atrancos actuais. Ademais os servizos públicos non poden ser reducidos (escolas, consultorios…) senón comarcalizados. A loita contra o illamento territorial esixe o mantemento do transporte público no medio rural e mellores conexioes con internet.


Localidade de Pradela do Bierzo. 

O val do Valcarce ten a saída natural para O Bierzo baixo mais sería un erro non mirar  para Galiza. Sempre houbo relaciones comerciais con Pedrafita por mor das súas feiras gandeiras. Hai que rachar coa raia administrativa que nos afasta de Galiza. Os nosos vincallos culturais históricos, exemplo da lingua galega, facilitan unha irmandade sen explorar axeitadamente. As localidade de Galiza e O Bierzo deberían estreitar os lazos durante as festas patronais (folclore, música…) con máis turismo (viaxes, rotas…

O Bierzo, agosto de 2018.
www.facebook.com/javierlagomestre

http://sites.google.com/site/obierzoxa http://www.facebook.com/xabierlagomestre www.twitter.com/obierzoxa http://www.blogoteca.com/obierzoxa http://obierzoceibe.wordpress.com http://www.ciberirmandade.org/falaceive www.ponferrada.org www.partidodelbierzo.es

martes, agosto 21, 2018

EL CORREGIDOR Y LOS MONTES BERCIANOS.


EL CORREGIDOR Y LOS MONTES.
por Javier Lago Mestre.
Colectivo cultural Fala Ceibe do Bierzo.

El corregidor de Ponferrada ejecutaba los mandatos reales en la provincia de El Bierzo, en este caso analizaremos la política forestal. Los montes de nuestra región siempre tuvieron una gran importancia en el sustento de las comunidades rurales (rozas, pastos, carbón vegetal, extracción de madera, leñas, ramas, hojas, etc.
En primer lugar, el corregidor de Ponferrada controló la explotación de los montes de esta villa. Así sabemos de la regulación que hizo de los plantíos de árboles, caso del actual jardín del Plantío de la ciudad. Gracias a la documentación de los siglos XVI y XVII, analizada por J. Diego R. Cubero, conocemos las plantaciones que se hacían en los meses de febrero y marzo. El ayuntamiento ponferradino determinaba los árboles, las zonas, casos de S. Pedro, la ermita de Sacramento, el Castro de Pajariel, los barrancos del río Sil, etc. Los regidores ordenaban que cada vecino plantase determinado números de árboles, así como los días de plantación, anunciado previamente mediante pregones (revista Bierzo 7, 2009).


La villa de Ponferrada también tuvo sus conflictos con las aldeas de su jurisdicción por la explotación de los montes. Los concejos rurales rechazaron la intromisión del regimiento ponferradino en sus montes comunales. Fue el caso de la construcción de la presa de Cansavacas, junto a la dehesa del barrio de la Puebla, en 1696. Ponferrada realizó cortas de madera en las dehesas de Villalibre y S. Pedro de Dehesas, por lo que estos concejos protestaron a través de su procurador general.
     
La política forestal se regulaba mediante ordenanzas, como las de 1748, que conceden gran protagonismo a los corregidores. Éstos estaban obligados a conocer las ordenanzas aprobadas por los concejos bercianos para evitar que entrasen en contradicción con las ordenanzas reales. El rey Fernando VI, mediante sus ordenanzas, concedió amplio poder a los corregidores, “se les da comisión amplia y jurisdicción privativa en lo respectivo a aquellas villas eximidas y de señorío o abadengo que estuvieran dentro de su partido”. Así pues el oficial real tenía autorización para intervenir en los señoríos bercianos de la provincia berciana.


En 1760 el corregidor de Ponferrada tuvo que intervenir en un pleito entre un rico vecino de Rodanillo que había logrado un permiso de corta del Superintendente y Conservador de Plantíos en la Corte de Madrid. Pero dicha corta afectó a la dehesa de Moirán, lo que supuso el rechazo del concejo vecino de Santa Marina. En dicho pleito tuvo que intervenir el corregidor de Ponferrada quien condenó al vecino de Rodanillo como infractor. Sin embargo el conflicto entre los concejos de Rodanillo y Santa Marina continuó en el año siguiente (B. González González, Rodanillo… 2010).

Otro tanto aconteció en Santalla, jurisdicción del marquesado de Villafranca, en 1767, cuando sus vecinos fueron acusados de talar una devesa comunal. El concejo alegó que vendieron la madera para pagar el vestuario de sus soldados, además del reparto de quiñones de leña entre los vecinos . Pero el corregidor les sentenció finalmente por corta sin licencia (M. Higuera Quindós, rvta. Bierzo, 1998).

O Bierzo, agosto de 2018
www.facebook.com/javierlagomestre


http://sites.google.com/site/obierzoxa http://www.facebook.com/xabierlagomestre www.twitter.com/obierzoxa http://www.blogoteca.com/obierzoxa http://obierzoceibe.wordpress.com http://www.ciberirmandade.org/falaceive www.ponferrada.org www.partidodelbierzo.es

martes, agosto 14, 2018

EL GALLEGO YA EN EL CONSEJO COMARCAL BERCIANO.


ENVÍOS GATUÍTOS DE LÉXICOS 
 EN LENGUA GALEGOBERCIANA
 AL CONSEJO COMARCAL.

El colectivo cultural Fala Ceibe do Bierzo ha comenzado el envío de LÉXICOS EN LENGUA GALLEGA al Consejo Comarcal de El Bierzo. Se trata de facilitar la incorporación del idioma gallego en el portal digital del ente comarcal. De esta forma EL GALLEGO YA ESTÁ PRESENTE EN LA WEB del Consejo Comarcal de El Bierzo, en la sección CULTURA Y PATRIMONIO. Así pues, el gallego comienza a tener cierta presencia institucional con una nueva visibilidad pública. 

INICIATIVA SOCIAL A FAVOR DEL GALLEGO INSTITUCIONAL

El Consejo Comarcal de El Bierzo tiene la obligación legal de proteger la lengua gallega de El Bierzo, según determinan el Estatuto de Autonomía de Castilla y León (art. 5.3) y la Ley autonómica de creación de la Comarca (art. 1.4). Pero el ente comarcal carece de medios personas, materiales y económicos para asegurar la presencia institucional parcial del idioma gallego. 


Por eso los propios hablantes gallegobercianos hemos tomado la iniciativa para lograr la presencia del gallego en el portal digital del Consejo Comarcal. Los léxicos que presentamos servirán para que los diversos entes locales (Consejo Comarcal, ayuntamientos y pedanías) tengan de forma gratuita materiales en lengua gallega para fomentarla en sus respectivas instituciones. Estos léxicos serán remitidos periódicamente a los entes locales bercianos y a todo tipo de colectivos (asociaciones culturales, equipos deportivos, asociaciones de vecinos, etc.  

AYUDA GRATUÍTA PARA EL CONSEJO COMARCAL.

Este colectivo cultural inicia la colaboración con el Consejo Comarcal en la protección del gallego de forma voluntarista y altruista. Nuestro trabajo lingüístico será totalmente gratuito. Así pues, la incorporación del gallego al portal digital del ente comarcal no supondrá ningún gasto económico para el ente comarcal ni para los ciudadanos. Nos hemos comprometido a enviar periódicamente diversos documentos con léxico gallego tradicional, referidos a los ámbitos urbano, agrario, ganadero, vías de comunicación, toponimias locales, orografía, animales, árboles, hídrico, etc.


LOS TRES PRIMEROS LÉXICOS RECOPILADOS.

Hemos elaborado ya tres documentos con LÉXICOS EN GALLEGO referidos a las temáticas de vocabularios urbano, agrario y ganadero. El primer léxico incluye palabras referidas al ámbito urbano de nuestras villas, ciudades y localidades. Así encontramos la referencia a los espacios públicos como prazas y rúas. Los edificios públicos están representados por los concellos, pontes, castelos, igrexas, pazos, etc.

El segundo léxico se relaciona con el ámbito agrario. Nos referimos a la ordenación histórica del territorio rural. En las tierras de labor encontramos los leiros, poulas, cortiñas, hortas, etc. La explotación de los montes comunales de nuestros pueblos conserva un abundante léxico tradicional como las bouzas, searas, quiñóns, sortes, etc. 


La tercera recopilación de léxico se relaciona con el mundo ganadero de El Bierzo. En este documento hacemos referencia a las peculiares explotaciones ganaderas de tipo comunal, caso de las veceiras. Tampoco faltan las zonas de pasto (lameiros, brañas, pasteiros, etc). Los pastores conocidos como Vaqueiros da Alzada existieron en Vilar de Aceiro, Ferradillo y demás. Y rematamos con la referencia a los rebaños de merinas castellanas y extremeñas que se traladaron a El Bierzo durante siglos.

O Bierzo, agosto de 2018.

Javier Lago Mestre, portavoz de Fala Ceibe do Bierzo.
Tfno. 695344293.
falaceibe@yahoo.es
www.obierzoceibe.blogspot.com


http://sites.google.com/site/obierzoxa http://www.facebook.com/xabierlagomestre www.twitter.com/obierzoxa http://www.blogoteca.com/obierzoxa http://obierzoceibe.wordpress.com http://www.ciberirmandade.org/falaceive www.ponferrada.org www.partidodelbierzo.es

O LÉXICO GANDEIRO DA REXIÓN DO BIERZO.



OS CADERNOS BERCIANOS. LÉXICO GANDEIRO.


Antigamente utilizàbase a expresión a FACENDA para designar a totalidade do patrimonio gandeiro familiar.  A tenencia de gando maior (bois, vacas, cabalos…) era fundamental para a veciñanza berciana, caso do traballo agrario e mailos transportes. Pola outra banda, tamén existía o complemento do gando menor (cochos, cabras, ovellas…) que tiña máis valor comercial e alimentario.

No sistema comunal berciano participaba activamente o gando. Así acontecía coas chamadas VECEIRAS de gando. Tratábase da formación de fatos de animais de xeito comunal. Os rabaños de ovellas e cabras, así como as piaras de cochos unían todos os animais da localidade. Eses fatos eran conducidos por un PRIGUEIRO, contratado polos propietarios do gando para ir á procura dos PACEDEIROS. Tamén os propios veciños podían facerse cargo dos rabaños comunais por un tempo determinado chamado FERIDO.



AS MEIRIÑAS DE CASTELA.

Os gandos, menores e maiores, levábanse aos mellores PASTEIROS que estaban lonxe das localidades. Os lugares privilexiados para o pasto eran coñecidos como BRAÑAS, ALZADAS e MALLADAS. A importancia destas brañas foi tal que durante séculos acudiron a elas rabaños MEIRIÑOS até as serras de Ancares, Cabreira e Gistreo. Os gandeiros foráneos pagaban o correspondente arrendamento de pastos durante os meses de verán, o que reportaba ingresos para as localidades bercianas.

Os ditos antigos rabaños meiriños viñan pola rota Vizana dende Castela e Estremadura. Para chegar ao Bierzo utilizaban as súas vías de comunicación chamadas CANADAS, CORDEIS e VEREAS. Mais coa chegada do ferrocarril a Astorga, os rabaños utilizaron este medio de transporte. Os gandeiros meiriños defendían os seus privilexios mediante o Real Consello de la Mesta. 



OS VAQUEIROS DA ALZADA.

Na provincia histórica do Bierzo tamén había emigracións gandeiras estacionais (VAQUEIROS DA ALZADA). Referímonos a localidades que tiñan BRAÑAS e ALZADAS onde acudían cos seus gandos, desde o mes de abril a outubro, para aproveitar os mellores pastos de altura. O caso máis coñecido é o de Aira da Pedra que tiña a braña de Campo de Agua. Nos meses estivais toda a veciñanza subía á braña para vivir durante os meses estivais. A importancia de Campo de Agua constátase na celebración da festa de S. Bartolo e a ROMARÍA de Veiga do Olmo, incluso tivo varios barrios (ROBLEDO E BUSTELO).  

Os termos relacionados coas explotacións gandeiras son numerosos. Temos ademais CORRAIS, CORTE, SESTEIROS, ALQUEIRAS, AGOSTADEIROS, etc. Incluso hai localidades bercianas que teñen a súa orixe en léxico gandeiro, en CABAÑAS DE DORNILA, CABAÑAS DO FABEIRO e CABAÑAS RARAS.



Incluímos outras explotacións de animais coma os CORTÍNS que gardaban os TROBOS e COLMEAS de abellas dos lambóns osos. Ademais, os coñecidos CORTELLOS, CORRALÓNS (en Balouta) e BARDAS (en Ancares)  servían para cazar aos abundantes lobos.

O Bierzo, xullo de 2018.


http://sites.google.com/site/obierzoxa http://www.facebook.com/xabierlagomestre www.twitter.com/obierzoxa http://www.blogoteca.com/obierzoxa http://obierzoceibe.wordpress.com http://www.ciberirmandade.org/falaceive www.ponferrada.org www.partidodelbierzo.es

miércoles, agosto 08, 2018

OS CADERNOS BERCIANOS. LÉXICO AGRARIO.


OS CADERNOS BERCIANOS. LEXICO AGRARIO.
Coletivo cultural Fala Ceibe do Bierzo.
falaceibe@yahoo.es

Queremos recuperar neste traballo o noso vocabulalrio tradicional berciano, referido á temática agraria. Son moitas as localidades do Bierzo que conservan na súa toponimia menor moitas das palabras que aquí presentamos  e que son descoñecidas para as novas xeracioes.

AS TERRAS DE LABRADÍO.

As terras de labradío eran as preparadas para os cultivos de cereais (centeo, trigo, maínzo, cebada, etc). Atopamos as variadas denominacioes de LEIRO, EIRO ou EIRÍN. Referímonos a pequenos predios (parcelas en castelán) por razón do minifundismo agrario tradicional e maila peculiar orografía montañosa. Cando esas terras están en barbeito se denominan POULOS, POULAS ou POULELLO.  A súa diferenza en masculino e feminino é un indicativo de menor ou maior tamaño respectivamente.  



Outros predios de labradío son as CORTIÑAS ou CORTIÑEIROS. Estas herdades están preto das localidades e xeralmente están pechadas por sebes vexetais ou cercas de pedra. As cortiñas destínanse ao cultivo de legumes, hortalizas, verduras, árbores frutais ou cereais. Deriva das anteriores a CORTÍA e maila HORTA pegadas tamén ás vivendas e de curta estensión. Se as hortas tiñan frutais eran coñecidos como PUMARES. No Bierzo temos a localidade de Horta, perto de Vilela. Á saída das localidades podía existir o EIXIDO, como terras de cultivo para cereal pechado con marcos ou testigas. 

OS MONTES COMUNAIS.

Os terreos gañados ao monte, mediante a queima da matoeira, chamábanse BOUZAS, ROZAS, ROZADA, SERNAS, SEARA ou ESTIVADAS. Este conxunto de terras repartíase entre os veciños mediante QUIÑÓNS, LOTES, SUERTES ou SORTES. Os terrenos agrarios continuos e postos ao mesmo tempo en laboura (explotación) denominábanse  AGRAS, AGROS ou AGRELO que ás veces non tiñan divisioes físicas visibeis. OS ARROUTOS son terras de comunal que tenen a súa orixe no monte partido.


Contorna de Lago de Carucedo.

As terras agrarias teñen diversas denominacioes segundo os seus tamaños. Así, en Ancares atopamos LORO e LORALLO para os predios estreitos e longos. Tamén existen as TALLOS para terras de monte, cortadas e separadas, que se partillan aos labregos. As TRAVESAS son predios longos e situados de forma perpendicular á inclinación do terreo. Soen estar en pendente e trabállanse de xeito transversal. No Bierzo temos as localidades de  Villar de Traviesas e Robredo de Traviesas (Noceda), así como Trabadelo de Valcarce, que se refire a terrenos chans. 

Divisioes de terras son os TALLOS, LATAS, CADROS, RECHAVE. Distinta tipología dos predios agrícolas segundo as súa morfoloxía. Os TALLOS son leiros retangulares con pendente que se traballa de xeito oblicuo á inclinación do terreo. As LATAS existen en terreos máis chans. Os CADROS con esta forma e os RECHAVES son mestura dos anteriores modelos. Estas dúas denominacioes son propias das zonas do Courel e serra dos Cabalos. A CHOUSA ou CHOUSO representa a terra de labor cercada e de pouca estensión.


Casarío da Valiña xunta o río Sil no Bierzo ocidental

Outras terras agrarias eran os LIÑARES onde se cultivaba liño. Esta materia téxtil servía para facer por exemplo ciertas prendas de vestir ou sacos. Tamén existían OS MACEIROS (maizales), cereal traído de América e que entrou no Bierzo dende Galiza. Os censos fiscais do século XVIII refírense aos FERRADAIS que eran terras de boa produción.  O NABAL é un terreo cultivado con nabos. Nos altos CHANOS ou CHAOS atopamos as CAMPAS, para cereais ou pastos. En terras de pasto máis altas están os BUSTELOS e as BRAÑAS.

O Bierzo, xullo de 2018.
www.facebook.com/javierlagomestre
www.obierzoceibe.blogspot.com

http://sites.google.com/site/obierzoxa http://www.facebook.com/xabierlagomestre www.twitter.com/obierzoxa http://www.blogoteca.com/obierzoxa http://obierzoceibe.wordpress.com http://www.ciberirmandade.org/falaceive www.ponferrada.org www.partidodelbierzo.es

martes, agosto 07, 2018

FESTAS DE AGOSTO NA REXIÓN BERCIANA.


FESTAS DE AGOSTO NA REXIÓN DO BIERZO. 
por Xabier Lago Mestre.
Coletivo cultural Fala Ceibe do Bierzo.
falaceibe@yahoo.es


ROMARÍA DA COSTA DO PEREGRINO. 

Dende a ermida de Camponaraia sae, o primeiro domingo de agosto, unha romaría con pendois para a cercana costa do peregrino. No alto do outeiro se fixo unha ermida para acoller aos camiñantes. Tódolos anos se celebra esta romaría e ao final ten lugar un xantar onde reina a paella xigante do gusto dos asistentes.

FESTAS REXIONAIS O PRIMEIRO FIN DE SEMANA.

En Cabeza de Campo, na ribeira do río Selmo, celebran a festa da Imaculada para os días 31 de xullo e até o 2 de agosto. A localidade de Paradiña, na Somoza, traslada as súas festas tradicionais de Santo Tirso e San Xulián para o verán (31 de xullo e 1 e 2 de agosto de 2015). Pereda de Ancares ten as festas para os días 4 e 5 de agosto. A  vila de Corullón festexa os días 31 de xullo até o 2 de agosto. Viladecaes celebra o Sagrado Corazón (4 ao 5 de agosto de 2018). Festas de verán en Fabeiro (31 ao 2 de agosto). O barrio de Torenillo organiza a festa da Troita (31 ao 1 de agosto). As Ventas de Albares e o barrio de Puente Nuevo teñen festa conxunta para os días 3 ao 6 de agosto de 2018.

A Virxe das Neves festéxase en Páramo del Sil (7 ao 9 de agosto de 2015). Acordamos o dito popular: "Pola virxe das Neves (5 de agosto), o sol é máis breve". Almagarinos celebra a festa de San Pedro Advíncola (8 de agosto de 2008), coa organización da súa xunta veciñal,  que conta coa asistencia dos pendois da contorna de Bembibre. Onamio festexa do 5 ao 9 de agosto de 2016. Robledo de Traviesas honra ao Salvador (5 ao 7 de agosto de 2016).  San Esteban del Toral celebra o IV econtro de pendois para o 6 de agosto de 2016. 



OUTRAS FESTAS LAICAS.

Carracedo aproveita a presenza do seu mosteiro para celebrar a Medieval (5 ao 8 de agosto de 2015) con actividades relacionadas coa Idade Media. Tamén Albares de la Ribera organiza o seu festival medieval (8 de agosto de 2015), onde non faltan os títeres e cea comunitaria. Folgoso de la Ribera celebra o Folgoso Medieval (13 de agosto de 2016), con exposición de artesanía e xantar comunal. A localidade de O Espino ten a súa feira do 9 de agosto adicada á artesania e agroalimentaria. Festa Mozárabe de Peñalba para o 1 de agosto de 2015. Cacabelos organiza Ludus Bergidum Flavium, festas de recreación romana (31 ao 2 de agosto de 2016), onde non faltan os desfiles de lexionarios, bailes e xantares.  A localidade de Burbia festexa o entroido de verao cos Maranfallos para o 5 de agosto de 2018.  
Lillo do Bierzo recupera a malla tradicional para o 8 de agosto. Semana cultural en Matarrosa (10 ao 16 de agosto de 2015) con conferencias varias. Tejedo de Ancares ten a festa do Turista para os días 13 e 14 de agosto. As Noites Medievais tamén no castelo de Cornatelo (28 ao 30) con actividades históricas de todo tipo, asalto ao castelo, marchas nocturnas, mercados, loitas. Villar de los Mundos se celebra nos pobos de Salas, Villar e Lombillo para abrirse ás culturas do mundo (28 ao 31 de agosto de 2015).O  XV Festival de Gaitas ten lugar en Toural dos Vaos o 6 de agosto de 2016.



FESTAS BERCIANAS PARA A SEGUNDA FIN DE SEMANA DE AGOSTO.

Toural de Meraio honra ao Salvador (5 ao 9 de agosto), salientamos a canciois de rondas típicas desta localidade. Valboa tamén celebra o Salvador. Outro tanto acontece con Priaranza do Bierzo. Virxe das  Neves na localidade Susaña del Sil (5 ao 7 de agosto). Portela de Aguiar (8 agosto) ten torneo de bolos locais. Vilaboa-Villabuena honra ao S. Xusto (5 ao 7 de agosto). Quilous celebra s. Lorenzo (8 ao 10 de agosto). Cadafresnas por S. Vicente (6 ao 8 de agosto). Tombrio de Abaixo celebra Santo Domingo, con romaría con pendoes o 8 de agosto até a ermida milagreira onde ten lugar o xantar comunal e mailos bailes rexionais.

A localidade de S. Lorenzo, preto de Ponferrada, festexa a súa festa para o 10 de agosto. Igual festa acontece en Quilous (10 ao 12 de agosto de 2018). San Pedro Mallo celebra a súa festividade para os días 7 ao 9 de agosto. Valdelaloba, no concello de Toreno, tamén conta con festa. Espinoso de Compludo celebra a festa en honra de San Mamede (7 ao 9 de agosto) onde destaca a bendizón dos panes. Outro tanto acontece con Cabañas da Dornilla coa festa de S. Mamede (5 ao 7 de agosto de 2016). Otero de Ponferrada celebra a 1ª edición da festa do Medio Rural para o 20 de agosto de 2016 que trata de xuntar a todas as localidades do municipio con desfile de pendois. Teixedo de Ancares celebra torneo de bolos para as súas festas do 12 de agosto de 2016. Outra tanto acontece con Espiñareda de Ancares (7 de agosto de 2016). 



VIRXE DA MADALENA.

Destacamos as festas na Veiga de Valcarce, primeiro A Madalena (7 ao 9 de agosto) e despois S. Roque (16 de agosto). Paradaseca desfruta da festa da Madalena (7 ao 9 de agosto) onde de seguro non faltan os xogos dos bolos. A Veiga de Valcarce festexa a Madalena (5 ao 7 de agosto de 2016) 

FESTAS DA NOSA SEÑORA E SAN ROQUE.

Comezamos con Naraiola, onde salientamos a súa ronda de adegas. S. Roque tamén se celebra en Villablino, Dragonte e Pardamaza ten S. Roque (14 ao 17 de agosto). O barrio de Fontesnovas únese a estas celebraciois coa súa famosa e popular sardiñada. A localidade de Moreda organiza concertos de música rock. Tamén acontece o mesmo en Cacabelos. Na cidade de Ponferrada celébrase o voto de S. Roque pola súa proteción ante a peste que tivo lugar no ano 1576, o voto de Vila foi polo 1578, hai reparto de racimos das primeiras uvas entre os viciños asistentes á procesión. AVeiga de Valcarce celebra festa de S. Roque para o 16 de agosto de 2016 con reparto de bollos preñaos.

O asolagado pobo de Posada del Río, na ribeira do encoro de Bárcena, tiña festa para S. Roque. Grandes festas tamén en Noceda, na conca do Boeza, coa romaría da Virxe das Chanas (15 de agosto de 2015), hai desfile de pendois da contorna. Outro tanto acontece coa capital de Torre do Bierzo, con concentración de pendois (16 de agosto de 2016). Valtuille de Enriba amén festexan eses patrois. Paradela do Rió, barrio A Veiga, perto de Toural dos Vaos, celebra S. Roque. No concello de Ponferrada temos a aldea de Bouzas que organiza festas para o 15 e 16 de agosto de 2015, ao igual que Villanueva de Valdueza e Manzanedo de Valdueza onde hai torneo de xogo aos bolos.  Palacios de Compludo posúe as mesmas festas. A Ponte de Domingo Flórez ten festas para 14 até o 17, onde celebran a festa da empanada. 


A vila de Molinaseca, en pleno camín de Santiago, adica as festas a Nosa Sra. das Angustias (14 ao 17 de agosto de 2015). Torneos de bolos na capital municipal de Oencia (10 ao 16 de agosto). Pobladura de las Regueras ten festas do 13 ao 16 deste mes en honra da Nosa Sra. da Asunción. Matachana festexa tamén S. Roque. Langre celebra Nosa Sra. e S. Roque (13 ao 16 agosto). San Andrés das Pontes honta á Virxe (25 de agosto de 2008) con asistencia de pendois comarcais. Villaverde da Abadía conta coas festas de S. Roque. Viñales ten festa para do 23 ao 27 de agosto de 2017. E Cueto festexa polos días 18 e 19 de agosto de 2017.

O Val de Fornela adica a festa á Virxe de Trascastro (15 de agosto). Nas súas coñecidas danzas fornelas participan os viciños de Peranzais, Chan e Trascastro.  Peranzais celebra festa dos días 10 ao 17. Non podemos pasar por alto a romaría de Fombasallá (15 de agosto) onde suben moitos romeiros de Vilafranca, Cela e pobos da contorna.

Salas de los Barrios celebra a 8ª de San Roque (15 e 16 de agosto de 2015). San Xoán de Palozas ten festas da Nosa Sra. e S. Roque para o 14 e até o 16. Paradasolana festexa o 15 de agosto. Palacios de Compludo ten torneo de bolos na súa festa patronal do 15 de agosto.


FESTA DE SAN BARTOLO.

En Quintela de Barxas (23 e 25 de agosto de 2015), Valdefrancos no val do río Oza, no concello de Ponferrada (24 ao 28 de 2016) con carreira de andarins. Guimara, no val de Fornela, tamén celebra estas festas. San Miguel de las Dueñas celebra s. Bernardo para o 20 de agosto, onde celebran a subida do boi, moneco que reparte viño entre os viciños e xogan aos bolos galegos, mentres que o domingo 23 teñen a salientable festa dos allos. Noceda tamén celebra S. Bartolo, onde hai carreira de burros no bairro do Río (16 de agosto de 2016). Valle de Finolledo ten festas para o 21 e 23 de agosto. Carracedo do Mosteiro celebra S. Bernardo (20 ao 23 agosto de 2015). Ferradillo ten festas de S. Bartolomé (20 ao 23 de agosto), onde organizan unha carreira de montaña. Soutelo celebra S. Bartolo (24 ao 25 de agosto de 2015).

OUTRAS FESTAS DE FINAIS DE AGOSTO.

Turienzo Castañero celebra festas s. Pelaio para o 20 e 23 de agosto de 2015 con asistencia de pendois de localidades viciñas. A mesma festa para Yeres (26 a0 28 de agosto de 2016) con xogo dos bolos o domingo. Mentres que Fresnedo conta coas do Cristo (21 ao 23 de agosto).  Cueto-Coto ten festas para o 21 e 15 de agosto de 2015. En Vilasinde, xunta a Veiga de Valcarce, festexa Santa Lucía (21 ao 23 de agosto). E Viñales, xunto a Bembibre, adica cinco días  de festa en honra de S. Antolín (26 ao 30). A aldea de Cela celebra S. Martín para os días 21 ao 23 de agosto de 2015. Valle de Finolledo festexa para os días 27 ao 28 de agosto de 2016. San Miguel de Las Dueñas ten a feira do allo (21 de agosto de 2016), organizada pola súa xunta veciñal. Valboa celebrou a súa festa Irmandiña a fins de agosto do 2017.  Argayo del Sil festexa S. Miguel Arcangel (17 ao 20 de agosto). 



FESTIVIDADES NAS COMARCAS LINDEIRAS DA CABREIRA E MAILA OMAÑA.

Na bisbarra da Cabreira salientamos Benuza (31 ao 1 de agosto), Marrubio (1 e 2 de agosto de 2015 en honra de S. Esteban, Iruela (1 e 2 agosto) con S. Antonio.  Festa do Turista en LLamas de Cabreira (2 de agosto de 2015). Romaría da Virxe de Viforcos (26 ao 30 de agosto de 2015) en Quintanilla de Losada. Robledo de Losada festa do Sto. Cristo (21 ao 23 de agosto de 2015). Encinedo honra a S. Mamet (11 de agosto). Quintanilla de Yuso do 10 ao 13 de agosto de 2016. Castro ten festas de S. Salvador e Madalena do 4 ao 6 de agosto de 2016. La Baña honra aos santos Xusto e Pastor para os días 10 ao 13 de agosto (2016). Truchas con festas do 6 ao 8 de agosto de 2016. 

Nos lindeiros do Bierzo polo leste temos A Silva que celebra S. Lorenzo (8 ao 11 de agosto) e Brañuelas coa Nosa Señora (15 agosto). Lucillo convoca pendois para o 7 de agosto de 2016. La capital maragata, Astorga, festexa as festas patronais de Santa Marta (20 ao 28 de agosto de 2016).

FESTAS EN CASTELA E LEÓN.
Salientamos a festa da Asunción na localidade rural da Alberca en Salamanca, coa misa ofertorio e danzas na praza Maior, o auto sacramental da Loa e mailos encerros con touros. Tamén en Salamanca, en Hinojosa de Duero celebran El Feudal que recrea o levantamento popular dos seus viciños contra os abusos do seu señor no ano 1441 (13 de agosto de 2016). A cidade de Astorga festexa Sta. Marta (28 de agosto de 2016).



FESTAS NAS BISBARRAS VICIÑAS DE GALIZA.

En Valdeorras hai a festa das Covas, non relixiosa, ten lugar en Vilamartín de Valdeorras o 1 de agosto de 2015.  Celebraciois non relixiosas son as chamadas festas de verán de A Rúa (7 e 9 de agosto), onde hai piraguas no seu encoro. A isto hai que engadir a 2º Bacofesta, recreación histórica de tipo romana, con desfiles de viciños disfrazados de época (14 ao 16 de agosto) xunto á ponte da Cigarrosa. II Festa romana Quiroma (22 de agosto) con lexiois, mercado e xantares. Montefura tamén celebra as súas festas romanas na mesma data aproveitando as súas explotaciois auríferas. A capital de Rubiá tamén festexa S. Bartolo (23 e 24 de agosto).

A localidade de Somoza festexa S. Lourenzo. Feira mensual de Viloira, xunto ao Barco de Valdeorras, cada día 6. A vila da Rúa vella tamén celebra S. Roque. Na localidade de A Portela celebra S. Vitorio para finais de agosto. Vilanova ten A Asunción o 15 de agosto. O municipio de Vilamartín ten festas en Arcos (S. Lorenzo o 10 de agosto) e Portela (S. Xulián o 15 agosto). A aldea de Hospital conta coas festas de S. Bartolomé (22 ao 24 de agosto), onde hai carrilanas e xogos de bolos. 

En Pobra de Trives recuperan o seu Entroido de Verán, coa Mostra do Patrimonio Inmaterial, para que os viciños emigrantes desfruten da súa festa de inverno de máis sona.  Ademais a Pobra ten festas en honra de S. Bartolomé (23 ao 24 de agosto). Festas de Verán en Quiroga (7 ao 9 de agosto). No concello de Larouco temos Freixido que celebra Santa Bárbara para o 15 de agosto. A Nosa Sra. das Neves é festa en Manzaneda (7 e 8 de agosto).  Festa da Vica en Pobra de Trives (2 de agosto). 



No concello da Carballeda temos festas de S. Xil (31 agosto) en Casaio e S. Cosme e S. Damián (12 e 13 agosto) en Casoio.  A capital de Rubiá celebra s. Bartolomé (25 agosto). San Xil festéxase en Casaio, na Carballeda de Valdeorras, do 31 ao 2 de setembro. Lardeira celebra a romaría de S. Vitorio para o 28 de agosto de 2016.

O 2 de agosto ten lugar o Fiandón de Músicas do Courel, en Ferraría de Seoane, con gaiteiros, cantares, contos e demais. Folgoso do Courel festexa a Virxe do Carme para os días 18 e 19 de agosto. Na lonxana comarca de Quiroga lembramos as festas en Soldón de Seara (22 agosto), Santa Isabel (3 e 4 de agosto) en Orxais-Soan e Vilar de Lor, S. Ciprian en Parteme (12 de agosto), S. Bartolomé en Hospital (24 de 25 de agosto), Nosa Sra. da O en Vilaster (15 de agosjto), S. Xoán das Farrapas en Bendilló (28 e 29 de agosto), O Cristo en Bendollo (22 e 23 de agosjto), A Asunción en Fisteus (15 de agosto), romaría de Virxe dos Remedios en Vitorio e A Hermida (7 ao 9 de setembro), Xoan das Farrapas en Bendilló (29 de agosto).

A festa da comarca de Sahagún ten lugar o 7 de agosto de 2016.

FESTAS NAS TERRAS DE LEMOS E MAILO BOLO.

Máis lonxe polo oeste temos as festas de Monforte de Lemos, en honra da Virxe de Monserrat (11 ao 16 de agosto). En Espasantes celebran a Virxe dos Remedios (7 ao 9 de setembro). A Pobra de Brollón ten para o 27 de agosto a romaría de S. Vitorio na parroquia de de Saa. Outras festas neste concello de Pobra do Brollón son: Vilachá de Salvadur onde celebran a festa da Seitura do centeo (8 de agosto). barrio da Estación en Pobra de Brollón (19 de agosto), S. Bartolomé en Eixón (27 e 29 de agosto), Santa María de Saa (do 15 ao 16 de agosto), Santa Lucía en Abrente (do 5 ao 7 de setembro). Ramón en Salcedo (30 a 1 de setembro). A Pobra do Brollón celebra feiras os días 11 e 25 de cada mes, mentres que no barrio da Estación é o día 2.



  Na bisbarra do Bolo, preto da vila de Viana, nas aldeas de Punxeiro e Quintela do Pando celebran a festa da Malla (9 de agosto). Nas Ermidas festexan s. Roque. No concello da Veiga en Prada salientamos a romaría do Cristo da Ascensión (8 de agosto) de grande fervor popular na contorna. Outras festas da bisbarra son: Sta. María de Xares (18 de agosto), Santo Andrés de Requeixo (22 agosto), S. Roque de Castromao (16 agosto), As bagoas de S. Lorenzo  na Veiga (12 agosto), Santo Esteban de Prado (20 de agosto), S. Miguel de Carracedo (27 de agosto) e S. Lorenzo en S. Lorenzo (10 agosto). Viana do Bolo celebra xornadas de folclore local (11 ao 16 de agosto). O Bolo ten festas para A Asunción (15 agosto). A aldea de Xares, no concello da Veiga, celebra festas para o 18 e 19 de agosto.

FESTAS EN PORTUGAL.

Na cidade de Viseo, en Portugal, para o 7 de agosto de 2016 celébrase a feira de S. Mateus. Falamos da feira franca máis antiga da península que dura 38 días. En Figueira de Castelo Rodrigo festéxase a batalha de Salgadela que os portugueses ganaron a os españois o 7 de jullo de 1664. Nesta recreación histórica da guera da Restauraçao hai banquete comunal para festexar a vitoria, mercado e lutas entre espadachins. En Almeida celébrase o cerco pola invasión francesa (15 e 28 de agosto de 1810) para os días 25 ao 28 de agosto de 2016. 

O Bierzo, agosto de 2018. 


http://sites.google.com/site/obierzoxa http://www.facebook.com/xabierlagomestre www.twitter.com/obierzoxa http://www.blogoteca.com/obierzoxa http://obierzoceibe.wordpress.com http://www.ciberirmandade.org/falaceive www.ponferrada.org www.partidodelbierzo.es

lunes, agosto 06, 2018

O GALEGO DO BIERZO (IV) POR MARCELINO TABOADA.


O GALEGO NO BIERZO (IV)
por Marcelino Taboada.

Xa nunha área máis restrinxida e específica, precisamente a que se vencella cun recanto máis ben cativo do eido no que se conforma o galego oriental, cómpre debullar unha reflexión sobre as condicións actuais nas que se atopan as variantes dialectais estremeiras, irredentas e a súa problemática peculiar (nos territorios do Bierzo, Eo-Navia e As Portelas). De feito, polo que respecta aos atrancos engadidos e de tipo administrativo-burocrático, o conto a relatar é bastante diferente do da Galicia estrita, nomeadamente complicado e singular, adobado supletoriamente cuns apuntamentos non tendentes a encoraxar nin inducir carraxe a ninguén, certamente: a presenza dunha conxuntura de carencias  múltiples ‒ben sexa o obstáculo insuperable de non poder obter o recoñecemento dunha cooficialide da lingua minorizada en cuestión, ou a escaseza de textos que se refiran á realidade próxima, ou ben a case inexistencia de publicacións e producións literarias ou de cariz cultural sobranceiro, ou...‒ constitúese nun lastre difícil de contrarrestar, ao mesmo tempo que un condicionante que é merecente de ser obxecto dunha consideración preferente. Reincidindo, pois, neste apartado de imponderables a salvar imaxinativamente, resulta conveniente salientar a deriva nociva ata niveis desprezables das subvencións a conceder aos colectivos locais (que faise patente coma unha nota estrutural permanente, que provoca a cotío un sentimento de desacougo e unha invitación á indolencia e á preguiza). Esta falla  de  fornecemento material ‒no seo das inexistentes aportacións públicas e tendo en conta a omisión que esta actitude comporta no exercicio das súas atribucións (polo que concirne ao desempeño das súas funcións obrigatorias polos xestores dos organismos competentes)‒ xera unha parálese parcial, agochada, aínda que se tente disimular con xestos altisonantes para a galería. Esta estratexia vai ligada a un concepto preexistente e de pretensións elitistas, cuxa xustificación redúcese á súa intervención en datas sinaladas e xornadas conmemorativas e a subliñar, preceptivamente. Por outra banda, a fixación obsesiva ‒e case exclusiva no dominio do ensino‒ converteuse, dende hai anos e respecto ao que se poida lembrar cunha certa exactitude, nalgo semellante a un troco de parabéns entre as autoridades presentes nos magnos convites. Ademais, ao longo da dilatada traxectoria recente, este procedr serve a xeito de escusa para non realizar outras tarefas nun senso máis inclusivo e extensivo. É dicir, coido que a mobilización de xentes concienciadas de seu non teima na boa dirección, pese a que contribúa ao prestixio imprescindible do idioma, ao situar á marxe de amplos sectores da poboación adulta interesada. A mencionada práctica de dedicación prioritaria ás actividades programadas de antemán, de obrigado costume e cun carácter de lembranzas de persoeiros ou eventos a remarcar, non permite diversificar o emprego dos escasos recursos orzamentarios no resto de casos (o conxunto dos que non se inseren na ortodoxia implantada con anterioridade e incontrovertible). 



Desta maneira impídese que xurdan con frecuencia ideas e, por conseguinte, o seu rexeitamento tácito funciona cunha insistencia insultante (posto que nin tan sequera se contempla esa posibilidade real). Desta guisa,  artéllanse arreo acontecementos anuais prefixados, presentacións de certames, mostras ou exposicións rechamantes ‒acaídas só polo que atinxe a un espectro reducido, no que se acolle unha minoría intelectual, dotada dun grao de cultura remarcable ou de procedencia foránea‒, á vez que se van así decantando as iniciativas adicionais a desenvolver, pouco a pouco, nunha leira plagada de rutina, monotonía e esclerose paralizante. Nun marco cheo de tópicos, mailos grandes fogos de artificio achegados para a ocasión, transfórmase preferentemente esta visión  estereotipada en axioma ou dogma a observar, por mor desta devandita particular maneira de entender o idioma na bisbarra vilafranquina e que alí se configura nunha compoñente fundamental dun acaparamento impropio da lingua dos seus antergos (que motiva a maiores efectos anquilosantes e un afastamento do popular e cualificado a título de rural ou vulgar). Fraco favor nos fan estes “recuncadores” do alleo!, xa que esta tentativa de avasalamento repercute negativamente nas posibilidades de espallamento e nas opcións de enriquecemento, creando un sentimento de ledicia só nos avantaxados (discriminando aos que non acadan a notabilidade requirida). En definitiva, sen infravalorar o proxectado ata o de agora, unha mudanza constatable ‒no terreo da desexable apertura e variedade- adaptaría moito mellor outros actos ás necesidades esquecidas e/ou accesorias a satisfacer en tódolos eidos.



APROFUNDINDO NA CRÍTICA CONSTRUTIVA: 

A causa da escolma insatisfactoria nas decisións adoptadas (ás costas da meirande parte dos galegos e mailos bercianos de idade madura), foméntanse unha morea de manifestacións de autogabanza dos sempre protagonistas e, entón, as mostras de encallamento de ideas e propostas concrétanse nunha sucesión de voltas, revoltas e volve a principiar. Esta dinámica viciada provoca un feixe de desafeccións, a modo de expoñentes dunha sensación inapreixable pero presente no ambiente social, froito dunha indución ao abandono da xente de a pé, mestura de neglixencia, incuria e molicie. Nesta atmosfera abafante, os homes e mulleres ‒provenientes de alén dos Ancares, da rexión irmá‒ atopan un clima cidadán non favorecedor á vida no seu idioma vernáculo, segundo a entendía a incomparable Rosalía (aquí, o refrán “vivamos coma galegos” é unha entelequia mental ou ocorrencia benintencionada). Esta actuación errada e non conforme ás arelas dos nosos devanceiros, máxime cando procede dos dirixentes políticos galaicos, teima na contra dun desenvolvemento integral da lingua precisamente subordinada (ou propia nos seus lares enxebres, aínda que en risco de mingua ou degradación no limiar). O enfoque co que se albisca o porvir, adicionalmente, non axuda nin contribúe ren ao fin de implicar aos usuarios na exaltación e difusión dos feitos históricos populares e pautas de comportamento antigo e de orixe consuetudinario, crenzas ancestrais, tradicións enxebres, na promoción de narracións de transmisión oral e tamén dos esquecidos faladoiros ou fiandóns. E ilo acaece nuns momentos caracterizados por unha realidade ameazante e produto da coincidencia simultánea dunha acumulación aleatoria de circunstancias concordantes e perigosas, polo que atinxe á renovación e adaptación futura da lingua ás novidades e trocos dabondo a piques de chegar (que demandan unha gran flexibilidade e unha mentalidade sen prexuízos). Esta prevención atopa o seu baseamento fáctico na perda xeralizada de falantes, constatada na actualidade (e non compensada coa achega esporádica de neofalantes ou illados estudosos), a xeito de adianto da xénese dun marco paulatinamente máis restrinxido e limitado. 



O contexto sociolóxico e demográfico, polo tanto, proxecta un panorama preocupante: perspectiva que vai probablemente debuxar un deseño futurista no interior dun cadro de trazos dubitativos. E aínda conviría decatarse grandemente do que supón a principal alarma en grao sumo, seguindo algunhas das últimas análises a partir de enquisas fiables e as demoledoras conclusións prospectivas acadadas polos seus autores, é que adoita ser a nada ilusionante avaliación dos prognósticos demoscópicos. Neste mesmo fío discursivo deberíase abrollar decontado o xurdimento da conciencia dunha situación amolante e que está a producir unha inquedanza crecente. Xusta e exactamente por iso, fai falta urxentemente un plan ou programa que dea un pulo ao uso cotián e corrente do transmitido polos nosos antergos e ao rescate das tradicións seculares. Incidindo neste aspecto sustancial, no seo dunha boa xeira ao obxecto de levar a termo propostas contrastadas, caben unha chea de cavilacións do maxín (imaxinativas, aplicacións lúdico-festeiras, folclóricas etc.), a elaboración dun calendario de celebracións, certames, fitos gastronómicos, romarías, reunións estivais de tipo turístico e de lecer (dedicadas aos emigrantes vacacionais) e xuntanzas diversas, a posta en valor de tradicións, costumes relixiosas e lendarias, a recuperación do enxebre, idiosincrático e local, das raíces labregas e a recopilación de escolmas de lendas, narracións e contos populares, xogos e usos produtivos do tempo de asueto, a plasmación de antoloxías por materias…

E, asemade, habería de dar azos aos intelectuais que coadxuvan na causa do rexurdimento do antigo idioma berciano nas zonas nas que resiste precariamente (vilarego, ancarés ou “chapurreao”, consonte os seus trazos prístinos e peculiares de léxico e dicción) e dar un forte pulo a certos colectivos e grupos que veñen desempeñando, ao longo dos últimos anos, unha tarefa absolutamente valiosa e insubstituíble.

                                                            Marcelino B. Taboada



http://sites.google.com/site/obierzoxa http://www.facebook.com/xabierlagomestre www.twitter.com/obierzoxa http://www.blogoteca.com/obierzoxa http://obierzoceibe.wordpress.com http://www.ciberirmandade.org/falaceive www.ponferrada.org www.partidodelbierzo.es

A NOSA HERDANZA GALEGOBERCIANA.


A HERDANZA GALEGOBERCIANA.
por Xabier Lago Mestre.
Coletivo cultural Fala Ceibe do Bierzo.
falaceibe@yahoo.es

O Bierzo ten unha herdanza galegoberciana que non se pode negar. Maniféstase na fala popular, a toponimia, as tradicioes, a literatura oral, etc. Todo isto é un patrimonio cultural que debe ser conservado e protexido pola cidadanía e maias institucioes públicas.

Podemos salvagardar este patrimonio idiomático coas correspondentes investigacioes históricas, filolóxicas e sociolingüísticas. Convén recompilar o abundante léxico e estudar a sintaxe, fonética e morfoloxía propias. Mais sen caer no excesivo localismo que nos afaste das linguas veciñas de Galiza e Portugal. Porque o idioma galego do Bierzo non ten futuro senón se insire no dito ámbito sociolingüístico galego do noroeste peninsular.


Ademais o noso galego do Bierzo ten que procurar unha maior aceitación social, cultural, institucional e económica. A cidadanía pode asumir o bilingüismo como un valor en alza. As elites culturais teñen que axudar a prestixiar o galego doutro xeito. Pola outra banda, as instituciois públicas non deberían fomentar dinámicas discriminatorias históricas cara ao galego. Mentres que o sector económico pode apostar por outras vías de desenvolvemento (turismo, viaxes internacionais, publicidade, etiquetaxe, etc.

Ademais, os falantes galegos esiximos o respeito da nosa dignidade cultural. Somos unha minoría lingüística no Bierzo, en León e en Castela, mais o número de falantes non resta importancia nin valor cultural. Tódolos falantes dos diversos idiomas temos a mesma dignidade cultural. Por iso as diferentes lexislacioes non deben crear fronteiras idiomáticas artificiais nin orixinar discriminacioes lingüísticas.


No Bierzo hai unha minoría lingüística galega que ten que ser recoñecida legalmente. As institucioes públicas non queren admitir o bilingüismo de xeito xurídico. Mais non poden incumprir a atual lexislación lingüística tal como xorde na Constitución, a Carta Europea de Linguas rexionais ou minoritarias, o Estatuto de Autonomía de Castela e León ou a Lei de Creación da Comarca do Bierzo. 

Non se pode entender que falantes dunha mesma lingua galega, de Galiza e do Bierzo, teñan ou non recoñecidos dereitos lingüísticos segundo vivan ao oeste ou leste do porto do Cebreiro. Non hai lóxica nesta fronteira idiomática artificial, creada por razoes históricas, e potenciada polas políticas de hoxe para dividir a falantes dunha mesma lingua galega.


As dinámicas discriminatorias históricas cara ao galego do Bierzo non poden manterse por máis tempo. O nomenclátor non admite os nomes dos concellos en galego. A toponimia menor está a ser deturpada polos castelanismos. Os nomes en galego das persoas, animais, vexetais, orográfía, etc desaparecen sen xeito. Por iso hai que reacionar canto antes para recuperar o prestixio do noso galego rural e tradicional.

Despois destas décadas de Estado de autonómico O Bierzo segue sen poder recuperar a lingua galega no seo das institucioes locais (Consello Comarcal, concellos e pedanías). A lexislación de Castela e León non ten facilitado a normalización do uso do galego. Velaí a razón de que haxa que demandar a cooficialidade do galego como solución da atual problemática lingüística no Bierzo. Co mandato legal de oficialidade o galego terá o protagonismo administrativo e xerará os dereitos lingüísticos para os falantes.

O Bierzo, agosto de 2018
www.facebook.com/javierlagomestre
www.obierzoceibe.blogspot.com

://sites.google.com/site/obierzoxa http://www.facebook.com/xabierlagomestre www.twitter.com/obierzoxa http://www.blogoteca.com/obierzoxa http://obierzoceibe.wordpress.com http://www.ciberirmandade.org/falaceive www.ponferrada.org www.partidodelbierzo.es