martes, enero 26, 2016

EL BIERZO ANTE LA REFORMA DEL ESTATUTO DE CASTILLA-LEON.


EL BIERZO ANTE LA REFORMA DEL ESTATUTO DE CASTILLA Y LEON,
Por Xabier Lago Mestre.
falaceibe@yahoo.es

Los medios de comunicación anuncian la presentación de una propuesta de reforma del Estatuto de Autonomía de Castilla y León. El Bierzo tiene una nueva oportunidad de reforzar su presencia en dicho articulado. En el actual texto legal en vigor contiene dos referencias a El Bierzo. La primera se refiere a la Comarca, "una ley de las Cortes de Castilla y León regulará la Comarca de El Bierzo, teniendo en cuenta sus singularidades y su trayectoria insltitucional" (artículo 46.3). La segunda indicación es indirecta, en relación con la presencia de la lengua gallega. Así "gozará de respeto y protección la lengua gallega en los lugares en que habitualemente se utilice" (art. 5.3). Castilla y León tiene dos territorios con idioma gallego, As Portelas de la Alta Sanabria y El Bierzo occidental.

POR UNA COMARCA REFORZADA.

La Comarca de El Bierzo se creó por ley autómica de 1991. Pero antes de esta fecha hubo un largo proceso histórico de demandas territoriales. Así aconteció con la reivindicación provincialista del siglo XIX. Hubo que esperar hasta la llegada de la democracia en España para retomar las demandas territoriales de El Bierzo (provincia, region o comarca), asumidas por la mayoría de los partidos políticos.  


Por otra parte, diversos investigadores de la ordenación territorial de España reconocen la falta de reconocimiento adecuado de nuestra región de El Bierzo. Incluso alguno de ellos, caso de Jesús Burgueño, propone la concesión del estatuto de provincia para nuestro territorio. "Creemos que sólo existen cuatro áreas funcionales cuya cohesión, superficie y población permitirían su constitución como nuevas provincias: Ponferrada (El Bierzo), Talavera de la Reina, Santiago y, en menor medida, Calatayud (…)” (Geografía política de la España constitucional. La división provincial, 1996).

Otros juristas opinan sobre la necesidad de un reconocimiento territorial especial para El Bierzo. Así lo determina claramente el profesor Enrique Orduña Rebollo. “Entendemos que El Bierzo, por su población, número de municipios, algunos importantes como Ponferrada, Villafranca, Cacabelos, Fabero, Torre o Bembibre, su homogeneidad geográfica, agrícola e industrial, sin olvidar sus antecedentes históricos (…), son razones que abonan la conveniencia de que se mantenga el reconocimiento de un espacio territorial diferenciado (…)” (“Preautonomía, articulación territorial y vigencia del estatuto de Autonomía de Castilla y León”, 2004).



Está claro que los años de desarrollo comarcal de El Bierzo no han sido suficientes para satisfacer las aspiraciones de autonomía territorial. No ha habido la voluntad política suficiente de descentralizar por parte de la Junta de Castilla y León ni de la Diputación de León. A esto hay que unir el estrangulamiento financiero del Consejo Comarcal con la disculpa de la falta de recursos públicos. Y la última reforma de la Ley de la Comarca ha aportado modificaciones parciales (electoral, orgánica...).

Por todo ello, ha llegado la hora de aprovechar la próxima reforma del Estauto de Autonomía de Castilla y León para reforzar el régimen jurídico de la Comarca de El Bierzo. Es fundamental una mención expresa a la financiación adecuada y revisable por las partes. Proponemos un nuevo apartado a añadir al artículo 46, "Se garantizará la autonomía territorial mediante financiación suficiente, revisable periódicamente, para la ejecución de todas las competencias asumidas".


MÁS POTECCIÓN PARA EL GALLEGO DE EL BIERZO.

  Como hemos indicado, el Estatuto de Autonomía de Castilla y León reconoce la protección del gallego. Sin embargo, a pesar de este mandato legal poco se ha hecho por nuestra lengua territorial por parte de las administraciones públicas. En este sentido sigue sin cumplirse con lo fijado por la Carta Europea de Lenguas Regionales y Minoritarias, firmada por España en 1992. Recientemente el Consejo de Europa (enero de 2016) ha emitido una recomendación sobre la aplicación de dicha Carta Europea por parte del Reino de España. En este texto se propone "la extensión del reconocimiento de las lenguas regionales o minoritarias que teniendo un estatuto de cooficialidad en seis comunidades autónomas a las otras comunidades autónomas que teniendo suficiente número de hablantes de lengua regional o minoritaria corcernida". Entendemos que esta recomendación del Consejo de Ministros afecta directamente a la situación de la comunidad gallegohablante de El Bierzo. 


También el 4º informe del Comité de Expertos de dicha Carta Europea incluía a El Bierzo como territorio de aplicación de la protección derivada de la parte segunda de la Carta Europea de Lenguas Regionales o Minoritarias,"Furthermore, the following languages are granted more general protectión under Part II of the Charter: Galician in Castile and Leon (...)" (pagina 4). De ahí que el Comité de Expertos se interese por el número de gallego hablantes que hay en Castilla y León, "The Commitee of Experts asks for updated informativon on the number of Galician speakers in Castile and Leon" (p. 8). Y finalmente, el Comité de Expertos denuncia por no recibir información adecuada sobre la situación de la lengua gallega en Castilla y León, "Galician in Castile and Leon. The Commitee of Expert has not received any information regarding thes undertaking and asks for information in the next periodical report" (p. 18).

No resulta lógico que las comunidades lingüísticas que compartimos el mismo idioma gallego secular en el noroeste peninsular, aunque separadas por divisiones administrativas, estemos sometidas por distintas legislaciones lingüísticas. Por todo ello, los hablantes gallegos de O Bierzo y As Portelas zamoranas tenemos legitimidad para demandar de nuevo la cooficialidad de nuestra lengua gallega en el Estatuto de Castilla y León que evite las discriminaciones idiomáticas actuales.

O Bierzo, xaneiro de 2016. 

http://sites.google.com/site/obierzoxa http://www.facebook.com/xabierlagomestre www.twitter.com/obierzoxa http://www.blogoteca.com/obierzoxa http://obierzoceibe.wordpress.com http://www.ciberirmandade.org/falaceive www.ponferrada.org www.partidodelbierzo.es

lunes, enero 18, 2016

REFRÁNS DO MES DE XANEIRO NA REXIÓN DO BIERZO,


REFRANEIRO LABREGO DA REXIÓN DO BIERZO OESTE,
Por Xabier Lago Mestre, colectivo Fala Ceibe do Bierzo.

Noutro artigo anterior vimos xa o refraneiro xeográfico da rexión berciana. Agora recompilaremos parte do refraneiro labrego, na lingua galega do Bierzo occidental , na súa variedade local berciana. Refraneiro territorial propio que relaciona o calendario relixioso e mailo labrego das tarefas agrarias, gandeiras e cinexéticas.

REFRÁNS BERCIANOS DE XANEIRO.
"Ano novo, vida nova". 
"Sol de xaneiro, sae tarde e ponse cedo".
“As berzas de xaneiro gustan a carneiro”.
"En xaneiro a berza se volve carneiro".


Sobre as bondades da neve dos mes de xaneiro: 
“A neve de xaneiro, fai o pan no eido”.
"Neve en xaneiro enche a cuba, a tinaxa e o graneiro".
"Tantos días trona en xaneiro, tantos cuartais mide o cosecheiro".
"Xaneiro chorón, verao tronón".
"No menguante de xaneiro corta o teu madeiro" (polas boas cortas de madeira nos meses que contén a letra erre).
"No menguante de xaneiro, curta o teu madeiro" (a lúa menguante é boa para as cortas de madeiras). 
“En xaneiro sete lobos no carreiro” (os lobos bajan de la montaña en busca de comida).
“Polos Reis (6 xaneiro), os días coñeceredes” (medran os días sobre a noite).
“Xaneiro xabreiro, febrero esmuriceiro, marzo airoso, abril chuvioso, sacan a maio florido e fermoso, San Xoán claro, Santa Mariña dalle coa fouciña, agosto dalle co xostro, setembro come e vende”.  


Chegan a fortes friaxes de xaneiro: 
“En xaneiro, non te separes do braseiro”.
“O sol de xaneiro, pouco duradeiro”.
"O sol de xaneiro mete o can no palleiro".
“Sol madrugador de xaneiro, mete o can no palleiro”.
"O xaneiro é xiadeiro" (mes de xiadas).
"En xaneiro, frío ou templado, pásao arropado".
“En xaneiro, de día ao sol e de serán ao braseiro”.


O San Antón e mailos animais: 
“Dende San Antón (17 de xaneiro), unha hora máis de sol”.
"Por S. Antón un día máis"
"Polo S. Antón a boa galiña pon, e pola Candela (2 febreiro) a boa e a mala".
“En San Antón a galiña pon, e polas Candelas todas elas”.
“Ata san Antón (17 de xaneiro) Pascuas son”.
“Por S. Antón non hai néboas que cheguen ás dúas” (as néboas son só mañaneiras).
“O polo de xaneiro a San Xoán é comedeiro”.


Tampouco faltan as chuveiras neste mes:
“As chuvias de xaneiro, traen ano de diñeiro” (a auga de inverno é boa para a seca do verán).
"En xaneiro a auga pola pena fai carreiro"
"Xaneiro chorón, verao tronón".

Máis santos protectores do mes de xaneiro:
“Por S. Vicente (22 de xaneiro), o inverno perde un cliente” (a friaxe provoca falecementos). 
"Polo San Vicente, nin casa nin calello onde o sol nun entre" (o sol quenta en tódolos recunchos).
"Polo S. Vicente (22 de xaneiro) non hai lugar por onde o sol non entre" (Santiago Castelao Diñeiro, Vilafranca do Bierzo).
“Por S. Xulián (28 de xaneiro), garda o viño e garda pan”.

O Bierzo, xaneiro 2016.

http://sites.google.com/site/obierzoxa http://www.facebook.com/xabierlagomestre www.twitter.com/obierzoxa http://www.blogoteca.com/obierzoxa http://obierzoceibe.wordpress.com http://www.ciberirmandade.org/falaceive www.ponferrada.org www.partidodelbierzo.es

viernes, enero 08, 2016

VINDICACIÓN GALEGOBERCIANA NO 2016.


A VINDICACIÓN GALEGOBERCIANA NO 2016,
Polo coletivo cultural Fala Ceibe do Bierzo. 
falaceibe@yahoo.es

A fines do 2015 xorde o novo grupo de defesa do galego no Bierzo que se chama As Médulas. Todos e todas desexamos que este coletivo cultural consiga unir aos loitadores polas culturas e lingua galega da nosa rexión estremeira. Dende o coletivo Fala Ceibe trataremos de axudar para formar un grupo galegueiro máis potente cós xa existentes. Coa mellor das intenciois facemos agora un feixe de propostas de intervención de cara ao 2016.

A REFORMA DO ESTATUTO DE AUTONOMÍA DE CASTELA E LEÓN. 

Trala nova composición política das Cortes de Castela e León hai rumores das intenciois dalgúns grupos de principiar a reforma do actual Estatuto de Autonomía de Castela e León. Por iso estamos dispostos a tomar a iniciativa para propor a modificación do artigo estatutario que se refiere expresamente á presenza do idioma galego. A mellor proteción para a nosa lingua sería a través da concesión do estatuto de oficialidade. Por iso ésta será a nosa demanda política principal. Faremos unha campaña específica (cartelería, comunicados, busca de apoios institucionais, etc) para presionar aos políticos con escano no Parlamento autonómico.


Neste contexto de reforma do Estatuto de Autonomía tamén imos incluír a demanda de modificación do artigo que se refiere ao Consello Comarcal do Bierzo. Cremos firmemente que a consecución de máis autonomía para Bierzo significará poder institucional noso para apoiar a lingua galega rexional.

POR UN MEDIO DE EXPRESIÓN GALEGUEIRO.

O grupo As Médulas necesita un medio de expresión propio para estreitar os vincallos coa cidadanía galegofalante do Bierzo. A internet é a mellor canle de aproximación aos falantes por ser direto e de baixo custo. Póses comezar por un sinxelo blogue de balde e distribuír os seus contidos mediante as redes sociais (Facebook, twitter, etc). 


O reto será informar de artigos e novas de interese social. Hai que atopar eses contidos canto antes, segundo temáticas (natureza, literatura, deportes, rotas turísticas, festas, etc) e grupos sociais (mocidade, vedraños, novas tecnoloxías, etc).  Pero a chave da cuestión está en entender que a lingua galega é o medio de expresión idóneo para calquera temática de hoxe. A nosa lingua ten que ser aproveitada por tódolos falantes segundo as súas necesidades. Por iso non compartimos un marco cultural estreito para fomentar o galego no Bierzo.

Importante é dar voz ás comunidades rurais que non contan para os medios de comunicación máis poderosos económicamente. Estas comunidades gardan a sabedoría popular sen igual que paga a pena rescatar do olvido.   

REVITALIZAR A CULTURA GALEGA TRADICIONAL.

Un espazo sobranceiro pode ocupar a recuperación da nosa cultura tradicional referida á literatura oral (contos, lendas, adiviñas…), toponimia, tradiciois, arquitetura rural, ordenación territorial (parroquias, pedanías, etc), comunicaciois terrestres, agricultura, etc. Por iso non estaría mal facer anualmente xornadas que servisen para divulgar os estudos referidos a estas materias. As citadas xornadas divulgativas estimularían a investigación e maila súa divulgación social. 


BERCIANIZAR O GALEGO.

O galego no Bierzo ten unha forte problemática social porque pede falantes cada día (envellecemento, emigración, etc). Cómpre recuperar falantes entre a mocidade mediante criterios de prestixio e funcionalidade. Algo que non resultárá doado de acadar. 

Quizais o primeiro sería bercianizar o galego para que este idioma non resulte alleo a certas camadas de bercianos. Falamos dun proceso lento e continuado de cambio da mentalidade social. 

Non se pode negar a conciencia bercianista que hai na nosa rexión,  mestura de conciencia territorial, política, social ou cultural. Cantos máis bercianos asimilen que o galego forma parte da nosa idiosincrasia grupal mellor para a pervivencia da nosa lingua. A adopción social do galego depende da súa funcionalidade pero tamén da súa capacidade sentimental no seo do pobo berciano. 


O galego do Bierzo ten que aproveitarse da simboloxía territorial e institucional para acelerar a asimilación social que pretendemos. Só así loitaremos con eficacia fronte ao illamento idiomático (dialetismo, galego normativo, galego/leonés, etc).

PROTAGONISMO DO CONSELLO COMARCAL.

Despois das eleciois locais de 2015 hai un novo Consello Comarcal do Bierzo, un goberno de coalición socialista y bercianista. Deste xeito hai unha conxuntura política máis favorable para os intereses da cultura galegoberciana.  Velaí a necesidade de presentar un feixe de demandas galegueiras ao longo do mandato de catro anos. Ademais, teñamos en conta que o Consello Comarcal ten a obriga de apoiar ao resto de administraciois locais, a saber, concellos municipais e mailas pedanías. Estas dúas últimas non contan con medios abondos (persois, materiais e financeiros) para levar unha normalización lingüística das súas administraciois, por iso precisan da axuda do dito Consello Comarcal.


VISUALIZACIÓN DA NOSA LINGUA NA REXIÓN.

Cremos de interese promocionar o galego de xeito que preste á cidadanía. Visualizar o galego na internet é importante coas imaxes atraíntes que relacionen este idioma cos intereses culturais, económicos, deportivos, políticos da nosa rexión berciana. O galego ten que estar presenta na paisaxe urbana e rural, a través da cartelería ou as pintadas. A cidadanía ten que sentir a presencia do galego nas súas cidades, vilas e aldeas. Primeiro visualizar, a seguir a concienciación, individual e coletiva, e maila asimilación, despois o interese pola aprendizaxe e fala. Trátase dun proceso de moito tempo no cal é difícil controlar a súa cadencia porque o marca a propia minoría faladora.

O Bierzo, xaneiro de 2016.

http://sites.google.com/site/obierzoxa
 http://www.facebook.com/xabierlagomestre www.twitter.com/obierzoxa http://www.blogoteca.com/obierzoxa http://obierzoceibe.wordpress.com http://www.ciberirmandade.org/falaceive www.ponferrada.org www.partidodelbierzo.es