sábado, marzo 11, 2023

O GALEGO NO BIERZO. AS ADMINISTRACIOIS PÚBLICAS.



GALEGO NO BIERZO.  AS ADMINISTRACIOIS PÚBLICAS.

por Xabier Lago Mestre, autor do libro EL BIERZO PROVINCIAL. 

            A lingua galega no Bierzo necesita un uso administrativo que favoreza a súa normalización. No ensino público o galego xa está presente desde 2001. Para acadar isto houbo antes que negociar a aprobación de resoluciois políticas, no Congreso dos deputados (1997) e nas Cortes de Castela e León (2000), a prol do ensino do galego no Bierzo. Hoxe hai carencias pola falta de recoñecemento da obriga de ofertar o ensino do galego en tódolos centros escolares do Bierzo occidental (casos da Veiga de Valcarce, Quilous, Carracedelo, Fabeiro, etc).

            O Consello comarcal do Bierzo segue sen admitir o uso administrativo parcial do galego. Intentouse este recoñecemento no regulamento orgánico, mais non foi aprobado (2020). Moi importante sería a creación dun servizo lingüístico no dito Consello comarcal. Este servizo podería asesorar aos concellos e xuntas veciñais no uso administrativo do galego.

            Hai outras administraciois públicas que no futuro deberían permitir o uso parcial do galego. Referímonos á Deputación leonesa, na súa delegación berciana, ou as propias Cortes de Castela e León ou o Procurador do Común. Nesta dinámica pasiva non se entende que a Cátedra de estudos leoneses (Universidade de León), o Instituto leonés de cultura (Deputación leonesa) e mailo Instituto de cultura de Castela e León (Burgos) pasen da nosa lingua galega, cando son entes públicos pagados por cartos de todos. Velaí a necesidade de sinar protocolos de colaboración interadministrativos coa Xunta de Galicia para executar estas demandas lingüísticas. O obxectivo final ten de ser o recoñecemento de oficialidade para o galego do Bierzo, no Estatuto de autonomía de Castela e León, o que obrigaría ao uso administrativo deste idioma.        



AS ACTIVIDADES ECONÓMICAS.

            As empresas privadas procuran os beneficios económicos. A falta de uso do galego polas empresas demostra que non recadan cartos co seu uso. Temos o exemplo dos medios de comunicación tradicionais (radios, tv, xornais e dixitais) que son reticentes a permitir o uso do galego. Quizais tamén cavilen en que non hai demanda desas informaciois galegueiras. A nosa alternativa está en internet, co uso do galego en redes sociais, páxinas web, blogues, etc. 

            Hai outras actividades comerciais que comezan a ter presente o galego de xeito parcial. Temos os casos de certos comercios con títulos en galego (bares, tendas…), ou incluso a oferta de certos productos (agrarios como mel, viños, castañas, etc). Outro sector é o artesanato (cestería, madeira, etc), baseado nos oficios tradicionais. A nivel turístico, a presenza do galego no Bierzo pode favorecer as relaciois con Galiza en zonas veciñas coma Os Ancares, O Courel, complexo aurífero das Médulas, Camiños de Santiago e Inverno, Gran senda do río Sil, etc. A cultura galega común pode favorecer a chegada de turistas de Galiza e ser máis aproveitado polas empresas do Bierzo (restauración, hoteis, transportes, etc).



A CODA.

            Partimos de que somos unha minoría cultural asoballada pola aculturización que provoca a maioría castelá. Agora ben, en poucos anos temos feitos varios avances (ensino, recoñecemento legal, prestixio social, etc), e hai posibilidades de acadar futuros obxectivos reivindicativos (novos falantes, dixitalización, oficialidade, uso administrativo, etc). Sen embargo, nos podemos esquecer os atrancos como a despoboación das zonas rurais, o envellecemento dos falantes, o afastamento do resto da comunidade galega do noroeste peninsular, etc.

            De cara ao futuro temos que tomar conciencia da necesidade de modernizar o idioma galego para adaptalo á dixitalización e mailo medio urbano que concentrará a maior poboación no século XXI. Hai unha clara ameaza da cultura tradicional galega do mundo rural, por mor do despoboamento e desenvolvemento da economía capitalista (explotación da terra, auga, subsolo, ventos, etc).

            Resulta fundamental o apoio que atopemos na Galiza administrativa. Os tres territorios estremeiros dependemos das dinámicas culturais, lingüísticas, dixitais e políticas que tomen os poderes da Galiza. Desde O Bierzo hai que bater contra o illamento forzado pola fronteira administrativa. Velaí outro xeito de resistencia política que procura vincallos con partidos, propios e foráneos.   

            Pola outra banda, haberá que mirar para o portugués e o brasileiro, polo que representan nos niveis demográfico, territorial e dixital. En relación aos neofalantes, temos que saber vender unha lingua moderna, funcional e internacional, moi capaz de axudarlles no seu progreso educativo e profesional.  



http://sites.google.com/site/obierzoxa http://www.facebook.com/xabierlagomestre www.twitter.com/obierzoxa http://www.blogoteca.com/obierzoxa http://obierzoceibe.wordpress.com http://www.ciberirmandade.org/falaceive www.ponferrada.org www.partidodelbierzo.es

miércoles, marzo 08, 2023

BIERZOGAL MÁIS INSTITUCIONAL.

 



BIERZOGAL MÁIS INSTITUCIONAL,

Por Javier Lago Mestre,

autor libro EL BIERZO PROVINCIAL.

Un ano máis celebramos o Día do galego no Bierzo. O 9 de marzo festexamos o nacemento de frei Martin Sarmiento, o grande erudito do século XVIII, vencellado coa nosa rexión. Os falantes sentímonos moi fachendosos por manter a vitalidade da nosa lingua tradicional. Idioma que nos une con Galiza e que se fai internacional co portugués. Neste senso os bercianos temos que valorizar máis a importancia de ver a nosa lingua normalizada nos territorios lusófilos.

            Durante séculos o galego do Bierzo estivo restrinxido nos eidos familiar, veciñal e rural. Sucesivas políticas estatais mermaron o uso institucional do galego ante a oficialidade do castelán. Ademais, desde a metade do XX a emigración económica forzou a masiva perda de falantes. Sen embargo, coa mudanza deste milenio chegou a hora de reivindicar dereitos lingüísticos. Velaí o recoñecemento do galego do Bierzo no Estatuto de autonomía de Castela e León e tamén na Lei autonómica da nosa Comarca.

            A nivel institucional salientamos o caso do ensino do galego. As comunidades escolares demandaron poder estudar galego nos seus centros. Tras moita presión social, as autoridades educativas cederon e permitiron ofertar galego. Aínda houbo que agardar a sinatura dos protocolos entre a Xunta de Galicia e a Junta de Castela e León para executar a necesaria política educativa. Así o alunado berciano xa pode demandar o ensino do galego de xeito voluntario.



            Agora ben, os problemas escolares continúan. Non se entende que no Bierzo occidental, territorio histórico galegofalante, haxa hoxe centros escolares onde non se oferta este idioma. ¿Por qué non se imparten clases de galego na Veiga de Valcarce, Quilous, Carracedelo, Fabeiro ou na Veiga de Espiñareda?. A razón é clarexa, ainda hai resistencias internas nos propios centros escolares á oferta lingüística galega. Isto é así polos medos ao bilingüismo, prexuízos persoais, etc. Por todo isto hai que esixir que o galego sexa de oferta obrigatoria nestes centros, e de demanda voluntaria para o seu alunado.

            A política oficial sempre trata ás minorías lingüísticas con trampas. Non nos queren conceder dereitos lingüísticos plenos, através da declaración de oficialidade para o galego. Por iso xogan cos falantes, e recoñecen dereitos linguïsticos parciais, moi restrinxidos. Con esta peculiar estratexia política foránea o uso institucional do galego nas administraciois públicas é mínimo.

            Na rexión berciana temos varias instituciois locais, casos do Consello comarcal, concellos e pedanías. Por suposto hai que deixar aparte a Deputación de León, que gasta cartos públicos para a promoción do leonés mais nada para o galego. O seu Instituto leonés de cultura considera o noso idioma foráneo. Para León os bercianos somos leoneses cando pagamos os seus impostos, e perigosos galegueiros cando falamos nosa lingua.



            As anteditas tres instituciois locais non teñen diñeiros para o uso administrativo do galego. Alén desta problemática hai que unir esforzos. O Consello comarcal ben podería crear un Servizo lingüístico de fomento do uso administrativo do galego nos entes locais bercianos. As súas funciois serían de tradución, ensino  para empregados públicos, elaboración de documentos bilingües, páxinas web, redes sociais, propaganda institucional, etc. Por suposto, convén sinar un novo convenio interinstitucional coa Xunta de Galicia para crear ese Servizo lingüístico berciano.

            Os nosos entes locais poden facer moito máis polo galego. Recordemos que hai unha toponimia que debe ser protexida. A nosa lingua galega tradicional fundamenta os nosos topónimos históricos. Sen o recoñecemento político e xurídico pode ser progresivamente castelanizada. Así acontecera cos castrapos, río Valcarcel, castelo de Cornatel, Barjas, Sotelo, Pereje, etc. Necesitamos a colaboración da Comisión toponímica de Galiza para normalizar os nosos nomes históricos.

            Se queremos normalizar o noso idioma galego no Bierzo necesitamos a axuda de Galiza. Illar a nosa cultura galega por problemas políticos é unha condena de morte. Temos o caso do turismo rural. Vilafranca tiña que aproveitar máis os vincallos galegueiros. Son os salientables casos de frei Martín Sarmiento, etnoturismo e mailo señorío Lemos-marquesado (castelos, mosteiros…) que ben poderían atraer centos de turistas galegos coa axeitada difusión interrexional.



            A promoción turística conxunta con Galiza cómpre facela. Referímonos aos casos dos Ancares, Serra da Enciña da Lastra, explotaciois romanas das Médulas e Valdeorras, minas wolfran, rota Sileste, camino de inverno, etc. Non podemos rachar territorios vecinos por políticas aloucadas feitas en Valladolid e León. A lóxica turística non ten lindeiros administrativos no alto das serras comentadas. Que o que une o turismo non o desfagan as políticas localistas. Necesitamos recuperar roteiros comúns e continuados, con sinalización na lingua tradicional galega. Novas estradas e camiños que beneficiarán tanto a Galiza coma ao Bierzo.

            De remate, outras instituciois menores poderían facer máis polo galego. O Instituto de Estudios Bercianos e mailo Consorcio da Reserva da Biosfera dos Ancares non usan o galego. Sabemos que fan a recompilación do patrimonio inmaterial, caso dos léxicos tradicionais. Mais, de nada serve recoller verbas illadas fóra do seu contexto idiomático, é dicir, da lingua galega na que inseren o seu significado e funcionalidade. Incluso se convocan concursos de investigación (Antonio Estevez) e non se admiten traballos en galego. Chegarán os tempos renovados.

O Bierzo, marzo de 2023.


http://sites.google.com/site/obierzoxa http://www.facebook.com/xabierlagomestre www.twitter.com/obierzoxa http://www.blogoteca.com/obierzoxa http://obierzoceibe.wordpress.com http://www.ciberirmandade.org/falaceive www.ponferrada.org www.partidodelbierzo.es

jueves, febrero 23, 2023

AS CEMENTEIRAS BERCIANAS VECIÑAS.



AS CEMENTEIRAS BERCIANAS VECIÑAS,

Por Javier Lago Mestre,

Autor libro El Bierzo provincial.

Temos atopadas varias fotos antigas das cementeiras bercianas de Toural dos Vaos e Parandoes. Estes achádegos serven para dar a coñecer esas instantáneas ao grande público, porque a nosa cultura é todos, e de paso, amosar un artigo con algúns comentarios. As ditas fotos aéreas son da década dos anos cincuenta, polo tanto en branco e negro.

            A mediados do século XX había un gran desenvolvemento industrial na rexión do Bierzo. Velaí a existencia das minas de carbón e ferro, os ferrocarris de Renfe e MSP. Ademais existía muita necesidade de cemento para a construcción de encoros hidroeletricos ao longo do río Sil, as canles de Cornatel, Sil alto e de rego do baixo Bierzo, as térmicas de carbón, fábricas, edificios urbanos, etc.



            O desenvolvemento deste capitalismo industrial precisaba de materiais cercanos. Son os casos do ferro, carbón, auga, madeira e cemento. Todas esas construcioes anteditas precisaban de cemento. No Bierzo destacaron as cementeiras de Cosmos, en Toural dos Vaos, e Bergidum-Vilafranca, en Peranzaes. Ambalas dúas unidas polo ferrocarril de Toural para Vilafranca. Un pequeño ferrocarril que en principio tiña previsto dous proxectos anexos para Galicia. O primeiro para continuar para Asturias (Vilaodrid e Ribadeo), e o segundo ramal, a conexión por Becerreá para la capital de Lugo. Por desgraza non se levaron a bo porto polo seu custo e escasos beneficios económicos capitalistas.

            Na foto da cementeira de Parandoes podemos ver a vinculación co ferrocarril. Ten un apartadoiro para trens cementeiros polo sur. Tamén existe ao norte o cableado para o transporte dos baldes que baixaban da canteira do monte Cotrón. A cementeira estaba perto das canteiras da Mirandela e Penabranca. Tamén na instantánea vemos as estradas para Vilafranca, Vilela, Viladecáns e Toural dos Vaos. Chegado o seu momento, a fábrica de Parandoes tivo a dura competencia da outra cementeira sureña cunha mellor canteira. O peche da cementeira sita en prado Sordo, permite hoxe desfrutar das paraxes de Rebolas, Xardín, Cortinas, Fonte Moral, Racela, etc. 



A cementeira de Cosmos existe desde novembro de 1924. Sita nas paraxes de sta. Olalla e san Martín, o seu complexo industrial ten evolucionado muito. En 1927 tiña tres fornos que queimaban o mineral e en 1965 construen outro forno máis. Primeiro tivo un cableado para traer o mineral nos baldes, mais en 1970 fíxose unha cinta transportadora, que evitou os perigos pola perda de carga dos baldes. A canteira está nos pagos de Novalín e Valdecerexais e fonte do Souto. O mineral xa na cinta transportadora atravesa as paraxes de Porcalla, Carril e Carrúa da Rata. E non podemos esquecer que houbo outra canteira cercana, Penamala, nos lugares de Salgueiro e Barrosín, pertecentes a Paradela do Río, xunto á estrada para Valdeorras. Foi pechada polos perigos de desprendementos de pedras sobre os autos.

LUITA POLA CAPITALIDADE MUNICIPAL.

            Aproveitamos a ocasión para recordar outros aconteceres históricos paralelos. Referímonos aos conflictos pola capitalidade municipal que ten ben estudado M. Rodríguez y Rodríguez. Toural dos Vaos medrou por mor do ferrocarril e maila fábrica cementeira. Isto supuxo elevar a categoría do seu núcleo urbano. Por iso xurdiron as discrepancias coa antiga capital, Viladecans. Ante este conflito institucional e territorial, temporalmente leváronse os servizos administrativos para Parandoes , barrio Tesedo (1900), ademais de establecer nel a feira, un lugar intermedio, e ben comunicado por carreteira e ferrocarril. En 1926 se tramita el cambio de denominación municipal e mailo establecemento da sede capitular en Toural dos Vaos. Mais xurdiron as protestas das veciñanzas de Valtuille, igrexa de Campo e Viladecáns por ese traslado da sede municipal alegando a lonxanía. O propio Gobernador de León tomou resolución a favor da capitalidade de Toural.   



            O comentado conflito municipal pola capitaldiade non foi o único na rexión do Bierzo. Algo semellante sucedera con outras poboaciois ferroviarias. Son os casos de Congosto e san Miguel de las Dueñas (centro mineiro do ferro), tamén entre Torre do Bierzo e Albares (antiga capital), ou entre Torre e Brañuelas pola Silva e Montealegre que querían ser bercianos.

O Bierzo, febrero de 2023.



http://sites.google.com/site/obierzoxa http://www.facebook.com/xabierlagomestre www.twitter.com/obierzoxa http://www.blogoteca.com/obierzoxa http://obierzoceibe.wordpress.com http://www.ciberirmandade.org/falaceive www.ponferrada.org www.partidodelbierzo.es

sábado, febrero 18, 2023

40 ANIVERSARIO DEL ESTATUTO DE CASTILLA Y LEÓN.

 

 

LIBRO EL BIERZO PROVINCIAL

40 AÑOS DEL ESTATUTO DE CASTILLA Y LEÓN,

Por Javier Lago Mestre.

Este 25 de febrero celebramos el 40 aniversario del Estatuto de autonomía de Castilla y León. Esta Ley orgánica 4/1983 ha permitido la integración de estos dos territorios vecinos en el Estado de las autonomías. Sin embargo no todas las formaciones políticas van a conmemorar esta fecha destacada. Nos referimos al leonesismo y a la ultraderecha. Unos porque quieren la segregación territorial y otros porque pretenden rematar con las regiones autonómicas.

            Dicha Ley estatal tiene un amplio contenido (derechos, instituciones, competencias, reforma, etc) que no vamos a estudiar aquí. Nuestro objetivo en este recordatorio es analizar las referencias de dicho Estatuto a El Bierzo. Comenzamos diciendo que dicha norma ha sido reformada en varias ocasiones, incorporando sucesivas menciones a El Bierzo.

            En primer lugar queremos mencionar la asamblea de Salamanca (1981) que debatió sobre el contenido del Estatuto de Autonomía de Castilla y León. En esta reunión política en el palacio de Fonseca se habló del reconocimiento de las comarcas. Los socialistas, J. Alvarez de Paz y C. López Gavela, defendieron que “se podrán reconocer comarcas, mediante la agrupación de municipios limítrofes”. Fue un pequeño avance en la ordenación territorial con unos políticos que no creían en las comarcas.



            Hubo que esperar a 1988 para que el gobierno regional presentase un anteproyecto de Comarca para El Bierzo. Seguimos pensando que la mayoría de los políticos regionales no apostaban por la comarcalización, ni particular y menos generalizada. Fue la presión social y política de El Bierzo la que forzó la decisión del presidente J. María Aznar. Además, la concesión de un estatuto comarcal devaluado, en 1991, sirvió para debilitar parcialmente el bercianismo (ni provincia, ni región) y debilitó la expansión territorial del leonesismo, ante lo que podemos llamar la nueva identidad institucional berciana.

            El interés de los municipios vecinos por integrarse en la Comarca berciana ocasionó un conflicto con la incorporación de Palacios del Sil (2005), tan criticada por el leonesismo político y cultural. Y el miedo a la inclusión de nuevos municipios´, caso de La Cabrera baja, significó el cierre de esta vía mediante la reforma de la Ley de la Comarca (2010). Esta última modificación normativa fija expresamente los municipios de la Comarca. De esta forma, una posible petición futura de integración municipal exige hoy la reforma de la mencionada Ley autonómica, con un largo proceso legislativo, se trata de un impedimento jurídico más.

            La actual Ley de la Comarca debe ser modificada para mejorar su contenido. Sin embargo, los políticos regionales siempre tratarán de que la citada norma sirva, en primer lugar, a sus intereses, y luego, a los de los bercianos, que demandan descentralización y más democracia. Por ello mismo no se traspasan ni delegan competencias a El Bierzo. Tampoco se reconoce la elección directa de los consejeros, ni las consultas populares, ni la iniciativa ciudadana, etc. Y otro tanto podemos decir de la Diputación leonesa. Los que estudiamos el proceso comarcal berciano bien sabemos de las resistencias del presidente de la Diputación a ceder competencias al Consejo comarcal en 2000. Ese político del PP habló en el pleno de “división institucional”, “la unidad como principio de la fuerza”, “la Diputación se automutile” etc y, de remate, no concedió la palabra al presidente comarcal, Jesús Esteban.



            Conviene destacar que el reconocimiento expreso de la Comarca de El Bierzo en el Estatuto de autonomía de CyL, “regulará la Comarca de El Bierzo, teniendo en cuenta sus singularidades y su trayectoria institucional” (art. 46.3). Esa Ley orgánica fue aprobada por las Cortes generales, lo que supone una protección legal adicional. Así pues, ni la Junta de Castilla y León ni las Cortes regionales pueden suprimir la Comarca berciana. Es necesario decir esto cuando vemos como algún nuevo partido se ha propuesto acabar con ciertos entes regionales (Serla, fundación Villalar, etc).

            En segundo lugar, queremos destacar el reconocimiento de la lengua gallega en el propio Estatuto de autonomía de CyL. Se trata de una mínima mención, “gozará de respeto y protección la lengua gallega en los lugares en que habitualmente se utilice” (art. 5.1). Por supuesto, esta referencia provocó duros ataques del leonesismo cultural y político. Así aconteció en la década de 1990, tras aparecer el gallego en el dicho Estatuto (colonización cultural), o en la década de 2000 al poderse estudiar ese idioma en los colegios bercianos (imposición lingüística). Incluso la prensa de mayo de 2005 publicó que la UPL anunciaba que eliminaría el gallego del Estatuto autonómíco. ¡Vaya proeza!.

            Lo cierto es que la comunidad galegofalante do Bierzo seguirá reclamando una mayor protección legal del gallego. Incluso ya se ha debatido la oficialidad del gallego en las Cortes generales (2007), por supuesto la mayoría política denegó esta legítima demanda. En 2010 el gallego fue reconocido en el articulado de la Ley de la Comarca. Eso sí, los legisladores autonómicos no se esforzaron nada, copiaron el mismo texto del Estatuto de autonomía en la dicha Ley autonómica. Se trataba de demostrar su menosprecio político por el idioma gallego.

O Bierzo, febrero de 2023.



http://sites.google.com/site/obierzoxa http://www.facebook.com/xabierlagomestre www.twitter.com/obierzoxa http://www.blogoteca.com/obierzoxa http://obierzoceibe.wordpress.com http://www.ciberirmandade.org/falaceive www.ponferrada.org www.partidodelbierzo.es

jueves, febrero 09, 2023

ODAS POLO PROVINCIALISMO BERCIANO 1822.



ODAS POLO PROVINCIALISMO BERCIANO 1822.

falaceibe@yahoo.es

"Altozana Laciana.

Aguas despacio

baixan por Palacios.

Sil que tanto amo

Chegas a Páramo.

Fornela e Ancares

vales a pares.

Deste o torreón

oteo Toreno.

Por ben cercada

merece Ponferrada.

Confluen proezas

no rio Boeza.

Desde Cacabelos

baixa o Cúa vello.

Valcarce e Burbia

mesturan brancas

aguas en Vilafranca.

Revolto Cabreira

o máis lindeiro.

Abrese Valdeorras

coa serra do Eixe,

Quen nos namora

por esa paisaxe.

Pecha pola fermosa

Ponte da Cigarrosa”.

(xabierzo, 2022)



“Que gran proeza

de la realeza

Fernando comandó

a sus fieles sanluises

contra El Bierzo

provincial

tan liberal.

La reina Isabela pelea

con carlistas

regionalistas.

Javier de Burgos

purga ciertas

provincias,

Calatayud,

que pide ayuda,

altiva Xátiva,

Vilafranca,

non se achanta.

Con esto será León

mas central,

nuevo abusón

territorial”. (XABIERZO 2023)



“Os Reis Católicos

aprueban provincia

do Bierzo (1486).

As Cortes liberales

declaran provincial

Vilafranca (1821).

Mais reinando

Fernando, suprime

nosa nova Deputación (1823).

Sen debate debido,

para raiña Isabela,

León será máis

provincialón (1833).”

(XABIERZO 2023)




http://sites.google.com/site/obierzoxa http://www.facebook.com/xabierlagomestre www.twitter.com/obierzoxa http://www.blogoteca.com/obierzoxa http://obierzoceibe.wordpress.com http://www.ciberirmandade.org/falaceive www.ponferrada.org www.partidodelbierzo.es

viernes, febrero 03, 2023

DIFERENCIAS SIMBÓLICAS ENTRE LEÓN Y EL BIERZO.



DIFERENCIAS SIMBÓLICAS ENTRE LEÓN Y EL BIERZO. 

por Xabier Lago Mestre.


“Eles coa leonina, pola súa bandeira,

No Bierzo mellor coa nosa Cruceira”

“León con su león,

O Bierzo co seu ourizo”

(animal cacheiro)

“Bandeira cruceira,

canto ondea!

León máis recela”

“Benvindo o Bierzo,

Adeus León”

“O Bierzo Valente,

León anda silente”

“O Bierzo ceibe,

León non consente”.



“León nos disputo,

O Bierzo sempre rifa”

“En León teñen touradas,

No Bierzo son animaladas”

“León cazurreiro,

O Bierzo falagueiro”

“Cruz de Peñalba en León,

Relicarios de Villafranca en Astorga,

Latrocinios do Leste”.

“Crucificado de Poibueno,

Craneo de San Genadio,

Todo para museo de Astorga” 

“Calvario de Corullón,

Edicto de Bembibre,

Todo para museo de León”

“Ofensa leonesa,

Retranca berciana”



“León nos agarra,

O Bierzo non cala”

“León saca as garras,

O Bierzo seu fouciño”

“El Bierzo y León,

rivales históricos son

“León animalado,

O Bierzo encrucillado” (bandera)

“León mueve boca y cola,

Mais o Bierzo non cala”

“León animal mitolóxico,

Que ninguén atopou

O bierzo co ourizo cacheiro,

Que tanto ben fixo”

“Pendón de León mitológico,

Bandeira berciana cruceira”

“O Bierzo irredento,

León sin aliento”

“O Bierzo redimido,

León tiene por temido”

“O Bierzo redimido,

León lo tiene prohibido”





"A Cruceira,

a bandeira

do noso Bierzo

máis rebeldón.

Recela León

de emblema

tan rebeldón”

“León cazurrado,

O Bierzo galegado”

“León cazurreiro,

O Bierzo trouleiro” (festivo)

“León rampante,

Berciana cruzada” (bandeira)

“O Bierzo cruceiro,

León purpurado” (bandeiras)

“León tiene su purpurado,

 O Bierzo coa cruzada” (bandeiras)

“O Bierzo coas cruceiras,

compite cos pendoneiros”

“Amigo de León,

tuyo sea, mio non”.

“El Bierzo y León

diferentes son”.

“León con su pendón,

El Bierzo cruceiro”. (bandeira)

“A gaita berciana toca muñeiras,

A leonesa jotas, danzas, rondas”

“Hay gaita charra o chifla,

Tocan la gaita leonesa de fol,

Muñeiras con gaita berciana”

O BIERRZO, FEBREIRO DE 2023.


http://sites.google.com/site/obierzoxa http://www.facebook.com/xabierlagomestre www.twitter.com/obierzoxa http://www.blogoteca.com/obierzoxa http://obierzoceibe.wordpress.com http://www.ciberirmandade.org/falaceive www.ponferrada.org www.partidodelbierzo.es

domingo, enero 22, 2023

REFRANERO SOBRE LAS DIFERENCIAS CULTURALES ENTRE LEÓN Y EL BIERZO.



DIFERENCIAS CULTURALES ENTRE LEÓN Y EL BIERZO.

por Xabier Lago Mestre,

colectivo cultural Fala Ceibe.

“Bierzogal,

peleón con León,

recela ante Castela.

Herdanza persoal,

afouteza cultural.

Irmandade lindeira!!!”

“En León gastan no asturleonés,

ao Bierzo nada, por falarmos

en gallegoportugués”

“En León tienen touradas,

para El Bierzo son animaladas”

“León es llionés,

O Bierzo sempre galegueiro”

“Para León

é ilegal,

Bierzogal,

mais tan

tradicional

da nosa

esencia cultural”.



“Para nada de León,

que son berciano.

De historia provincial

sen igual.

Galegamos cando

falamos.

Por territorio

Máis rexión.

Rebeldes co poder

tan leonés”

“Castela e León

o mesmo son,

O Bierzo galegón”

“Bailan en León,

O Bierzo ten outro son”

“León tamboriteiro, chifleiro,

O Bierzo gaiteiro e muiñeiro”



“Ante León tamborileiro,

escoito o noso Bierzo gaiteiro”

“Trato ou truco?

O Bierzo nada con León farruco”

“O Bierzo ceibe,

León cohíbe”

“León proscribe,

O Bierzo ceibe”

“León cazurrrón,

O Bierzo galegón”

“Astorga ten catedral,

pagada polo Bierzo”

“En Astorga medra a catedral,

mais merma a andorga berciana”

 “León cazurreiro,

O Bierzo galegueiro

que tanto temen”

“Non me chames leonés,

que son berciano.

Máis claro provinciano,

falante desa irmandade galega”

O BIERZO, XANEIRO DE 2023.
LIBRO EL BIERZO PROVINCIAL. 

http://sites.google.com/site/obierzoxa http://www.facebook.com/xabierlagomestre www.twitter.com/obierzoxa http://www.blogoteca.com/obierzoxa http://obierzoceibe.wordpress.com http://www.ciberirmandade.org/falaceive www.ponferrada.org www.partidodelbierzo.es

sábado, enero 14, 2023

O REFRANEIRO XEOGRÁFICO DA REXIÓN BERCIANA.



REFRANEIRO XEOGRÁFICO RENOVADO DA REXIÓN DO BIERZO,

Por Xabier Lago Mestre,

Coletivo cultural Fala Ceibe do Bierzo.

falaceibe@yahoo.es

A nosa rexión ten numerosos entes localidades organizados mediante concellos. Todos eles formaron parte da chamada Provincia do Bierzo que tivo continuidade histórica ao longo de toda a Idade Moderna (séculos XVI ao XVIII). Esta Provincia forxou a identidade territorial e institucional que chega até a actualidade. Mais os ditos concellos tamén tiveron a súa conciencia identidaria local. Por iso atopamos diversos sinais desa competencia entre os distintos entes de poboación (barrios, aldeas e vilas). Os chamados ditos territoriais da rexión recollen esas desputas verbais entre os concellos bercianos. Velaí a seguinte recompilación de ditos que reflicten este contexto competitivo entre os pobos. 

En conxunturas económicas malas, que provocaron graves crises agrarias xeneralizadas e continuas na rexión, onde faltaba o esencial alimento, resultaban frecuentes as acusacióis de ladróis entre pobos que desputaban polo que consideraban seu. 

 -“Si vas a Toreno,

guarda la alforja y el perro.

Si vas a Librán,

guarda la alforja y el pan”.

-“San Pedro de Trones

corenta veciños

cinquenta ladróis”.

-“Paradela, mala terra,

Chana peor que ela,

en Borréis preguntaréis,

e en San Xoán xa o veréis”

"San Juan amenaza

 y S. Pedro echa de casa" (en Bembibre, sobre a finalización dos contratos de arrendamiento).

 


Nun contexto histórico cheo de ideoloxía cristiá os ataques fundaméntanse no maniqueísmo relixioso.

-“Gente de Los Barrios,

gente de los diablos

matan a los bueyes

y aran con cristianos”.

A peculiar situación xeográfica e montañosa de moitos pobos do Bierzo estimula o inxenio á hora de incidir no illamento periférico. Noutros casos prodúcese unha pacifica delimitación  entre eles.

-“Semos de Primout

onde o sol nunca entrou

e unha vez que entrou

nos pasmou”.

"En Primou

donde nunca entró el sol

y cuando entró a todos sorprendió"

-“Saceda, Noceda, Castrillo y Marrubio,

cuatro lugares que Cristo no anduvo”.

-“Camponaraia naraia,

e a un lado Naraiola,

e un poco máis abaixo

Carracedo e as Colonias”.



Desputas no val de Fornela. Os de Cariseda defenden que son máis cabeceira do Bierzo que fornelos fronte aos de Peranzaes:

“Fornelacos de Peranzaes,

Cabeceiros os de Cariseda”

 “Os de Fresnedelo,

non son fornelos,

con antigo Castelo”.

“Couto de Corraes son tres,

couto de Barxas son máis,

couto de Melezna dan pena” .

“Portos da nosa terra,

nordés Ancarés,

por Lumeiras sairás”

“De Valboa ao Portelo,

do Valcarce ao Cebreiro” 

O BIERZO, XANEIRO DE 2023.

http://sites.google.com/site/obierzoxa http://www.facebook.com/xabierlagomestre www.twitter.com/obierzoxa http://www.blogoteca.com/obierzoxa http://obierzoceibe.wordpress.com http://www.ciberirmandade.org/falaceive www.ponferrada.org www.partidodelbierzo.es

jueves, enero 12, 2023

NUEVAS DISPUTAS ENTRE CONSEJO COMARCAL BERCIANO Y DIPUTACIÓN LEONESA.

 



DISPUTAS ENTRE CONSEJO COMARCAL Y DIPUTACIÓN,

Por Javier Lago Mestre.

Asistimos a un nuevo conflicto entre el Consejo Comarcal de El Bierzo y la Diputación leonesa. En esta ocasión es por el pago de las pequeñas obras de las juntas vecinales. Bien sabemos que esa financiación está a cargo de la Diputación que es quien controla la tesorería. En el fondo la administración provincial es la que paga a las pedanías bercianas a destiempo últimamente . El Consejo berciano sólo gestiona el procedimiento de concesión.

            Lo cierto es que ambas administraciones, provincial y comarcal, desde el principio han tenido relaciones complicadas. La Diputación ve a la Comarca como un competidor que cuestiona su poder territorial e institucional. De ahí que, desde León, interpretan cualquier traspaso, delegación o encomienda de gestión a la nueva administración como una pérdida de poder sobre El Bierzo. El problema está en que no quieren entender que nuestra Comarca institucional no tiene nada que ver con sus comarcas tradicionales.

            Esta dinámica centralista de León viene de lejos. El partido Unión leonesista (UNLE) declaró que la comarcalización berciana servía “en cierto modo a desmembrar la provincia de León en detrimento del leonesismo integrador” (1988). Posteriormente, las demandas bercianas continuaron ante la Diputación. Pues bien, su presidente, amenazó con plantear un recurso de inconstitucionalidad ante el Tribunal Constitucional. Este político leonés, en un pleno de la Diputación (marzo de 2000), se mostró contrario a cualquier traspaso o delegación competencial para El Bierzo. En su  argumentario contrario se refirió a “la división institucional de la provincia de León” y “pretender que la Diputación se automutile competencialmente en beneficio del Consejo Comarcal”. Incluso censuró la palabra al propio presidente del Consejo Comarcal presente en aquel plenario.



            Las resistencias a la descentralización no acontecen sólo con El Bierzo. Todos bien sabemos de los continuos fracasos a la comarcalización de Castilla y León. Los partidos de izquierda ya no la defienden como antes. Y las formaciones de derechas plantean una nueva ordenación territorial con nuevas unidades funcionales, urbanas y rurales, que carecen del consenso político adecuado para fijar un mapa general. Por su parte, el leonesismo sigue desconfiando del desarrollo competencial de El Bierzo. En el fondo no apoyan ni la Comarca y menos la reivindicación provincialista.  Por ello algunos se atreven a proponer dos departamentos inconcretos, para León y El Bierzo (Iniciativa autonómica leonesa, 2021).

            Quizás convenga recordar a la Diputación leonesa que la Ley de la Comarca (2010), en su artículo 9, se refiere a que esa institución provincial “podrá delegar en la Comarca de El Bierzo las funciones que tuviera atribuidas por el ordenamiento jurídico (…), y en especial las siguientes: la gestión del plan provincial de obras y servicios dentro del ámbito comarcal”. Por falta de voluntad política, hoy la dicha Diputación sólo ha cedido las pequeñas obras de las pedanías. Pero hay muchos más planes de obras que debería ceder, caso de fomento, empleo, cooperación municipal, fondo cohesión local, etc. Está muy claro que hay una política provincial antidescentralizadora.    

            Desde León siempre se trata de ocultar, en la medida de lo posible, cualquier problema territorial y político con El Bierzo. Recordemos que aquellos medios de comunicación bien sirven a quien los financia. Como era de esperar, el bicentenario provincial ha sido ignorado por la Diputación leonesa y por la Universidad de León. Aún así los bercianos hemos sabido un poco más de nuestras provincias bercianas de 1486 y 1821, por mor de las nuevas investigaciones historiográficas. Tampoco podemos pasar por alto el maltrato cultural que recibe El Bierzo. Así, el Instituto Leonés de Cultura y la Cátedra de Estudios Leoneses de la ULE fomentan el leonés, pero discriminan la lengua gallega de El Bierzo. Llegados a este punto, conviene decir que el presupuesto de dicho ILC es de más de 5.3 millones de euros para 2023, mientras que el del Consejo Comarcal berciano fue de 4.1 millones en 2022. Está claro que da igual quien gobierne las instituciones de León, sus políticas culturales siempre serán leonesistas en contra de los intereses específicos de El Bierzo. 

O BIERZO, XANEIRO DE 2023.

LIBRO EL BIERZO PROVINCIAL. 



tp://sites.google.com/site/obierzoxa http://www.facebook.com/xabierlagomestre www.twitter.com/obierzoxa http://www.blogoteca.com/obierzoxa http://obierzoceibe.wordpress.com http://www.ciberirmandade.org/falaceive www.ponferrada.org www.partidodelbierzo.es