A VIAXE POLAS RIBEIRAS DO SIL PARA OURENSE

libro El Bierzo provincial 

A VIAXE POLAS RIBEIRAS DO SIL,

Por Xabier Lago Mestre.

Na estación do ferrocarril de Ponferrada hai movemento. Dous trens agardan a partida, un para Castela e outro a Galicia. O moderno para Madrid, o vello rexional para Ourense. Escasos viaxeiros esta mañá primaveral e fría principian ilusionantes viaxes. Partimos cara ao oeste pola chaira do Bierzo, mentres a ámbolos lados xorden as plantaciois de maceiras. Xa en Viladepaos e Toural dos Vaos se sente a humidade dos seus ríos, Cúa e Burbia. Non para no apeadoiro da Barosa, saída da veciñanza da terra de Aguiar. Baixamos para o estreito de Covas, entre túneis e pontes, mentres rachamos a serra da Enciña da Lastra. A parada de Quereño é tamén a da Ponte Domingo Flórez e foi da emigración de tódala baixa Cabreira.

                Xa na Galicia xorden os encoros de Pumares e Casoio. A Carballeda ao sul e Rubiá para o norte. Sobradelo louxeiro recíbenos. A seguir, O Barco de Valdeorras, a nova capital xa que a anterior foi O Castro no perto outeiro. Eíquí baixan e suben viaxeiros con ganas de sonos rotos. A aldea de Valencia do Sil lémbranos a máis lonxana Valencia do Minho en Portugal. Xa estamos na estación da Rúa. Cara a Petín atopamos a vella ponte da Cigarrosa, aquela que lindaba a fin da antiga provincia de Vilafranca do Bierzo. Mágoa do encoro de san Martiño que asolagou as terras máis produtivas por mor do progreso foráneo.

                Montefurado cuxo nome xa o di todo. Onde os romanos explotaron o seu ouro depois de trocar o cauce do río Sil. Entre estreito val ribeiro seguimos para Soldón onde atopamos o encoro de Sequeiros. Uns quilómetros aló, a localidade de Quiroga, capital desta comarca ben montañosa do Courel. A estación está en Soldón e alonxada a dita vila que garda un bo museo etnográfico. Nesta parada as vellas locomotoras a vapor fornecíanse de auga e carbón para o resto do duro camiño de ferro tan costo.

                Axiña deixamos a ribeira do Sil, onde chaman Augas mestas, para agatuñar polo río Lor en direción norte, polo val limitado pola serra da Auga levada. Polas ladeiras pequeñas aldeas sobreviven, Quinta de Lor, Vilar de Lor e Barxa de Lor. A estrada N120 e o ferrocarril compiten paralelos polo mellor treito até A Pobra de Brollón. Agradecemos a chaira de Lemos, depois de tanta alta montaña e angostos vales. Monforte é antiguo nudo ferroviario de grandiosa estación. Nesta capital comarcal paga a pena baixar para desfrutar da súa zona vella, o castelo, o escorial galego ou colexio dos escolapios, o museo do ferrocarril, etc. Mais non temos tempo, o xusto para que o condutor do tren mude de cabeceira motora, xa que agora imos para Ourense dende a cola.

                Retomamos a marcha e veloz corremos pola ribeira do Cabe até atopar o encontro de novo co poderoso río Sil en santo Estevo do Sil. Os montes de san Paio afastan as paralelas ribeiras do Cabe e do Miño. Na locaidade dos Peares xorde o enfrontamento histórico entre os ríos Sil e Miño. Os bercianos recordamos o dito popular, “O Sil leva a auga e o Miño a fama”. Ámbalas correntes contrarias baten con forza alí abaixo para demostrar as súas forzas hídricas.

                Maís adiante atopamos un río Miño cada vez máis largo e aberto. As súas ladeiras están cheas de fermosiñas aldeas penduladas, Viñoás, Carracedo, Caballeira, Meliás a ambolos dous lados (san Miguel e santa María), Vilariño e Velle. Os primeiros barrios de Ourense xa están eiquí. A cidade das burgas, polos seus mananciais de auga quente, sempre ten sido mirada con envexa polo Bierzo. Todo porque acadou o tren de alta velocidade que pasou de longo da nosa rexión.

A cidade do ouro ou das pontes porque dende logo non lle faltan. Dá gosto pasear polas súas verdes ribeiras e cruzar a ponte romana. Ao lonxe a ponte do Milenio coma símbolo da modernidade do século XXI. Velaí as letras turísticas de OU para a túa foto publicitaria. Percorremos a burguesa rúa do Progreso para acadar a sede da Deputación, a Alameda do Concello, o mercado de abastos e mailas Burgas. Logo subir para a praza do Concello e maila catedral de san Martiño. Mais tamén nos gusta o modernismo de hoxe, polo leste da cidade. Ver o complexo cultural do arquivo provincial, a biblioteca provincial Nós e mailo auditorio coa estación do AVE, na zona da avenida Trevinca.

Se tomamos cara ao norte, atopamos o campus universitario da Auga, á beira da estrada OU-536, cheo de zonas verdes, facultades e instalaciois deportivas. Dende eiquí de novo para o centro de Ourense, na busca da súa avenida da Habana. Repouso no parque de san Lázaro, e tirar unha foto co satírico moneco do Carrabuxo. No xantar que sexan bos alimentos naturais de Galicia. Non hai tempo para máis, collemos a ponte nova camiño da vella estación de Renfe, onde nos recibe unha antiga locomotora de vapor que resiste o paso do tempo. Que boa idea xuntar as dúas estaciois, ferroviaria e de autobuses, tan a man. De volta para o noso Bierzo que lonxe agarda collemos o rexional da tarde.

O Bierzo, abril de 2025.

http://sites.google.com/site/obierzoxa http://www.facebook.com/xabierlagomestre www.twitter.com/obierzoxa http://www.blogoteca.com/obierzoxa http://obierzoceibe.wordpress.com http://www.ciberirmandade.org/falaceive www.ponferrada.org www.partidodelbierzo.es

O DIAZO DA BANDEIRA DO BIERZO.

libro El Bierzo provincial

DÍAZO DA BANDEIRA DO BIERZO,

Por Xabier Lago Mestre.

Cada 14 de abril celebramos o Diazo da bandeira do Bierzo, chamada popularmente Cruceira. Recordamos que foi nesa data do ano 2000 cando o Consello comarcal aprobou de maneira oficial o deseño da nosa bandeira territorial. Os políticos por fin decidiron institucionalizar un símbolo do sentimento coletivo berciano. Recordamos que ese fito do recoñecemento político tivo un longo proceso de identificación social progresivo e de negociación previa.

                Por suposto que na historia do Bierzo houbo antecedentes dos chamados pendois. Entre eles salientamos os dos templarios, os grandes señores (Lemos, Vilafranca, Bembibre, etc) outro tanto cos eclesiásticos (bispados, mosteiros, freguesíase e confrarías), ademáis dos das vilas, gremiais e comunais de centos de localidades. A título de exemplo, o escritor Balbino Alvarez de Toledo escribiu sobre os pendois de Vilafranca (1747), de san Sebastian, da Somoza (1714) e Valcarce, xa desaparecidos.

                A provincia do Bierzo, durante o Antigo réxime, tivo a representación do pendón real. Esta enseña tiña os escudos da Coroa e de Ponferrada en ámbolos dous lados. O cargo local de alférez maior era quen levaba este pendón nos actos oficiais, onde destacaba a promulgación dos novos reis, coma no caso do berro coletivo a prol de “Ponferrada, Ponferrada y su provincia por don Fernando VI (1746). Este acto popular era a forma de amosar a aceptación do novo rei polo Bierzo, representado pola vila reguenga de Ponferrada.

                O chamado pendón de Ponferrada ou de lanzas (coa cruz de san Andrés) foi recuperado. Os historiadores levan a súa orixe até as guerras napoleónicas (1812). Existe este pendón antiguo no museo do Exército cunha estampa na que podemos ler “en la villa de Ponferrada venera por su patrona la provincia del Bierzo con el título de la Encina”. Incluso a tradición popular berciana, através do romance de María Manuela, nos recorda “del antiguo arcón de sándalo sacaré el Pendón de Lanzas, con la cruz de san Andrés, en los bordes estampada que ondeará puesta en un mástil a los vientos tremolada, porque vea Bonaparte”. Semella que daquela guerra invasora se reforzara o bercianismo patriótico.

                No tempo da provincia de Vilafranca non houbo tempo de debater sobre a bandeira cando había tantos problemas (militares, políticos económicos, etc). Por iso tivemos que  agardar até a chega da democracia para que voltara a necesidade de representación berciana coa nosa bandeira. A branquiazul tivo diversos adeptos entre os deportivistas, políticos independentes e bercianistas. Agora ben, esta bandeira bicolor non tivo o apoio debido por parte dos partidos de esquerda porque simbolizaba xa o bercianismo político co cal competía eleitoralmente. Velaí que o psoe de Ponferrada intentara promocionar sen éxito esa bandeira bicolor mais colorada (1981).

                Pasaban as décadas e a bandeira branquiazul seguía cosolidándose a nivel deportivo, nas pintadas anónimas, sinais de tráfico, etc. O Consello comarcal tivo que tomar a decisión definitiva coa bandeira do Bierzo. Foi en 2000 cando o pleno comarcal aprobou a nova bandeira oficial. O deseño definitivo e de consenso consistía na branquiazul popular coa aspa colorada. En fin a mestura entre a bercianista e a histórica (san Andrés). Así todos ledos, os partidos de esquerda tiñan a súa cor colorada, coma o leonesismo, a dereita mantén o azul, coma os bercianistas e galeguistas.

                A declaración de bandeira oficial ten sido o pulo definitivo para a súa divulgación social e política. Podemos ben dicir que non hai outra bandeira comarcal que conseguira tanta aceptación social en España. Hai bandeiras provinciais que só se ven nos balcois das súas deputaciois mais que os cidadaos non usan para nada. Incluso a Cruceira compite coa bandeira de León en difusión, a leonesa no Bierzo non se ve por ningures. Non pasa o mesmo coa nosa bandeira Cruceira tan presente nas manifestaciois de todo tipo (mineiras, sanitarias, económicas, ferroviarias, educativas…) e deportivas (fútbol, baloncesto, hocquei…). Todo tipo de coletivos, empresas, asociaciois, clubes, etc utilizan a bandeira para demostrar súa identificación co Bierzo.

                A bandeira Cruceira é o maior símbolo de integración social máis aló das diferenzas políticas ou localistas. Ademais vén ser unha marca territorial que nos identifica fronte a otras rexiois veciñas (León, Galicia e Asturias). Mentres que outras comarcas lindeiras quedan agochadas paseniño, casos de Valdeorras, Laciana, Maragatería… O Bierzo cada día é máis coñecido e distinguido. A isto tamén contribúe a Cruceira, símbolo social, territorial, turístico e dixital. Si, nas redes dixitais a nosa bandeira viaxa por todo o mundo adiante. Xa se sabe, quen non se ve na internet non existe!.

O Bierzo, abril de 2025.

http://sites.google.com/site/obierzoxa http://www.facebook.com/xabierlagomestre www.twitter.com/obierzoxa http://www.blogoteca.com/obierzoxa http://obierzoceibe.wordpress.com http://www.ciberirmandade.org/falaceive www.ponferrada.org www.partidodelbierzo.es